Дайындаған: Елмұрат Ораз

 

«Шабыт» баспасы

Алматы, 2022

Ақбөпе–Сауытбек

Шығыпты Шу шымырдан ақын бала,

Сауытбек оның аты, сөзге сара.

Айтысқан қыз-жігіттің бәрін жығып,

Өлеңнен үздік озды жалғыз дара.

Сауыттың кемістігі кедейлігі,

Ақылды, сөзге шешен, болды дана.

Ойынан ән шығарып өлең жазды,

Қағытпа қара сөзге шебер жана*.

Сауытбек Шуда өскен шымыр еді,

10 Шудағы шымырлардан шығып еді.

Орта жүз Ақбөпенің түп атасы,

Шудағы қара қыпшақ ұруы еді.

Екеуі Шудың өскен жағасында,

Атасы Шуда туған, бабасы да.

Қыс болса құмға түсіп кетуші ед,

Көктеуі Қорақатын сағасында.

Барлары Алатауға көшіп шығып

Жайлайды Сусамырдың саласына.

Сусамыр Алатаудың кең жайлауы,

20 Шу, Меркі, қазақ, қырғыз бәрі осында.

Ілгері орта жүзден көшіп келген,

Отыз үйлі қыпшақтар бар шамасында.

Қыз беріп, қыз алысып құданда боп,

Дулаттың өсіп-өнген арасында.

Қыпшақтар шымырлардың елінде еді,

Сыбайлас, той-жиындас шенінде еді.

Қоныстас қысы-жазда бірге көшіп,

Шу өзен Қорақатын жерінде еді.

Қыпшақтан ақын, әнші бір қыз шықты,

30 Атағы Шу еліне белгілі еді.

Айтысқан жігіттердің бәрін жықты,

Ешкімнен беті қайтып жеңілмеді.

Сауытбек айтыспаған сол-ақ қалды,

Басқасын бір-бір сынап көріп еді.

Қыпшақтан шыққан еді сол сұлу қыз,

Әнші, ақын, аты Ақбөпе шолпан жұлдыз.

Жері жоқ тұлғасының келіспеген,

Ақ тамақ, алма бетті, алқызыл жүз.

Дәріптеп Сауытбектің айтуынша

40 Періште тең болмайды болса хор қыз.

Ақбөпе пісте мұрын, сүмбіл шашты,

Қара көз, оймақ ауыз, қиғаш қасты.

Аршыған жауқазындай кірсіз жүзі,

Тісіне орнатқандай гауһар тасты.

Ұшынан екі беттің қаны тамған,

Тілінен сөйлегенде балы тамған.

Сауытбек арман етіп «аһ» дейтін,

«Ондай қыз тумайды, —деп, — ешбір жаннан».

Жалғанға Жаратушы қимас еді,

50 Ақбөпе аңлаусызда келіп қалған.

Денесі мінсіз тура тартқан сымдай,

Сымбатты сырт арқасы сыр сандықтай.

Тақтайдай жауырыны тегіс жазық,

. . .* келген қыз жоқ ешбір мұндай.

Тұйғындай тұғырдағы мойнын толғап,

Сыланып отырады тоты құстай.

Қойғандай кірпік, қасы оспа жағып,

Сауырлы, белі нәзік, иіні жазық.

Жарқырап шарайнадай қара көзде

60 Тұрғандай гауһар тастың шамы жанып.

Хорының қызы ма деп көрген кісі

Тамсанып кете алмайды таңырқанып.

Сөйлессең бір жасайсың көңлің шат боп,

Сөзіне ләззатты мейірің қанып.

Биіктеу денесі бар талма бойлы,

Ылайық мінезіне әзіл-ойыны.

Салмақты, байсалқалы, сынық мінез,

Алыстан болжайтұғын терең ойлы.

Тиіссең Ақбөпені әзілге алып,

...