автордың кітабынан сөз тіркестері  Бейсен және Болмыс

Санжар Керімбай

Толстой болған. Ол да өз жұртына: «Бүгін соңғы күнім деп есепте. Алдымдағы адамды соңғы рет көріп тұрмын деп сана. Бұдан соң мына сәт қайта оралмайды. Сондықтан әрбір соңғы сәтті сыйластықпен, махаббатпен, ықыласпен сүруге тырыс», – дейді.

Оқиғаны сырттан бақылайтын кісілердің рухани кедей болатын бір себебі осы. Ситуациямен жекпе-жек келуден қорықпайтын адамдар ғана Мәннің сәулесімен қауышады. Сол үшін де Франкл Құдай ұғымын кейде «Ұлы тапсырыс Иесі» деп атаған.

Өзіңе тілеген жақсылықты бәріне жаса! Өзіңе тілемеген иттікті басқаға тілеуші болма! – деп қысқа қайырады.

Феномендік уақытпен шарпысудың бір ғана шарты бар. Бекінген ісіңе махаббатпен араласу. Ол жұмысты жан-тәніңмен беріліп істегенде ғана сағатпен жүріп тұрған онтологиялық уақытты сындырып жібересің. Ынтық болған ғашықтарға уақыттың жетпей қала беретіні осы. Олар бес сағат бас қосса да, бес-ақ минут тілдескендей сезімде болады.
Міндеттелген шаруасын көңілсіз атқаратын адамға да уақыт жетіспейді. Ол екі сағатта бітіре алатын шаруасын бес сағатта бітіре алмай қиналады. Осы қиналысты жүрегінде махаббаты бар адам оп-оңай шешіп тастайды.

Бақытты өмір сүруге ең басты кедергі – «бақытты боламын деген ниеттің өзі», – дейді.

Франклдың «Қайсар рух» туралы айтпағы осы. Адамның санасына биологиялық қиындық пен психикалық қорқыныш үнемі шабуылдап тұрады. Сәл ығына жығылса, билеп-төстеуге әзір. Қайсар рух сілкінгенде осы тәннен туатын, жүйкеден шығатын, қала берді, қалыптасып қатып қалған әлеуметтік шарттарды елеместен, ағысқа қарсы жүзеді. Оған күннің суығы да, жердің сіресіп, тоң боп қатып қалған қиындығы да тұсау бола алмайды. Қайсар рухына сүйеніп, барлық кедергіні қиратып өте береді.

Бұл ойды Карл Ясперс те әдемі тарқатады: «Біз нені жоғалтып жатырмыз? Қаншама мүмкіндік уыстан шығып кетеді. Осыншама білімді бола тұра, ең шешуші сәтте бізді қара басады. Кінәрат неден? Бізге не жетіспейді? Жауабы – біреу. Кез келген мәселеге кәміл адам болып кірісіп кетуге қарапайым ғана қайсарлық жетіспейді».

Скотт Пек дисциплинасын былай төртке бөледі: кез келген рақатты кейінге ысыру, жауапкершілікті арқалау, шындыққа бас ию, барлық ситуацияда алтын аралықтан ауытқымай тепе-теңдікті ұстап тұру.

Кез келген адам өзін маңызды бір істің бөлшегі ретінде сезінбесе көңіл күйі күйрейді. Себебі болмыста бірлікте болу деген қасиет бар. Яғни ірі іске болмаса да, ұсақ міндетке жауапты болған жұмысшы «біткен істе менің де үлесім бар» деп асқақ сезімге бөленеді.

Ойшыл Платон да осы жайында: «Надан кісі білмейтін нәрсесін жөн-жосықсыз айта берсе, ол – надандық. Ал білімді кісі біле тұра айтпаса, ол – надандықтың атасы», – дейді.

Өзіңнің де, өзгенің де кім екенін анық біліп, жақыннан танығың келсе – оның өмір тарихымен таныс. Адам қандай іске араласты? Нені құндылық деп таныды? Бойына қандай өнерді сіңірді? Бастан кешкен оқиғасына қандай позициядан баға берді? Осы сұрақтардың жауабы дұрыс берілген сайын белгісіз жанның кім екені көз алдымызда айқын болады. Керек десең өз-өзіңді дәл осындай әдіспен айқындап алуға әбден болады. Сондықтан да ғалымдар: «Әр адамның жеке өмірбаяны болсын. Өз өмірін өзі баяндасын», – деп ескертеді.