Дайындаған: Елмұрат Ораз

 

«Шабыт» баспасы

Алматы, 2022

Байын-Жүрек

Мөлдір аспан аясы өрлеп көкке,

Пердесін ашты түннің сырып шетке.

Үйқыдан оянғада бар табиғат,

Күн күліп шашты шуақ төңірекке.

Тұр шоқы құба жонға артып иек,

Таулар тұр қыраттарға қолтық сүйеп.

Шұбалып жатыр қырқа көз жетпесте,

Көшіндей керуеннің қойған тиеп.

Тілей ме ол өмірдің жазын ғана,

10 Әлде айтып тұр ма көңіл назын ғана?

Бұл тауда нендей сыр бар ашылмаған,

Жүзі тұр неге сонша ажымдана?

Жоқ әлде талай ғасыр кешті ме екен,

Басынан қанды қырғын өтті ме екен?

Қан дағын ғасыр аунап басып тозаң,

Жұмбақ боп кейінгіге жетті ме екен.

Ішінде сан ғасырдың сырын жұтқан,

Тау-дала жатыр сұлап іштен бұққан.

Шіркін-ай, мен де арман болар ма екен,

20 Мүлгіген осы таудың мұңын ұқсам.

Құба жон тау беліне шықтық терлеп,

Барамыз жайлаудағы ауылға өрлеп.

Өтініп мен әкемнен сұрап келем,

Аңызды тау туралы айтып бер деп.

Лезде қиялменен қалдым жүдеп,

Сан сұрау мазалайды көңілде үдеп.

Бұл тауда қандай сыр бар ашылмаған,

Қалайша аталды екен «Байын — Жүрек?»

Ат басын іркіп, әкем: — Балам, — деді,

30 Бұл жерге ат шалдырып алам, — деді.

Тыңдаған бұрынғыдан тау туралы

Аңыз бар айтып берем саған, деді.

Ойлы әке отыр шолып төңіректі,

Өтті деп талай қарттар көрген көпті.

Бұл ерте замандағы болған іс деп,

Іркілмей сөз аяғын бастап кетті.

— Айтайын тылсым таудың кілтін ашып,

Сыры мол бізден ұрлап жатқан басып.

Дәл осы дөң үстінде өлген дейді,

40 Моңғұлдан қашқын болған екі ғашық.

Осы ара ине өтпестей орман болған,

Сан қашқын, панасызға қорған болған.

Көз жасы шерлілердің бұлақ болып,

Жер астына шейіттің қаны толған.

Текестен асып моңғұл Нарынқолға,

Албанның малын бұлап қылған олжа.

Мал шауып өз алдына тыныш кетпей,

Өлтіріп бірнешеуді кеткен сонда.

Шапқындап қайта-қайта тиіп-қашып,

50 Қарақшы кетті әлінен әбден асып.

Төзе алмай бұл сұмдыққа ақырында,

Бас қосты албан-суан ақылдасып.

Жорыққа күллі қазақ аттанады,

Кәрі-жас демей, түгел атсалады.

Елі мен жерін қорғап қалу үшін

Мұндайда қай азамат қап қалады.

Албаннан қол басы боп Үзақ шықты,

Қайратын халық танып болған мықты.

Моңғұлдың ойсыратып сардарларын,

60 Талай алып батырын жерге тықты.

Шабысты жендеттермен дамыл көрмей,

Кәрі-жас қала алмады дабылға ермей.

Қан тамақ қара найза жарқ-жұрқ етіп,

Сайысты бір-біріне қылыш сермей.

Құлайды кейбіреуі оққа ұшып,

Атының омақасып жалын құшып.

Кеудесі қан сасыған дала,

Қалжырап жатты бір сәт жаурай түсіп.

Кім білсін домалатты қанша басты,

70 Әлде жер құштырды ма талай жасты?

Албанның күші басым келген кезде,

...