Атырау толқындары

Жас ақын Асыланбек Шығырдың суреткерлік шеберлігі айқын көрініс тапқан бұл кітапқа өмір мен уақыт өлшемін өзінше бағамдаған өлеңдері еніп отыр. Өлең өлкесіне өзгеше мәнермен келген ақынның сезімі шалқар, тілі бай, қуатты поэзиясы ертеңінен үлкен үміт күттіреді.

Белгілі көсемсөзші, журналист Исатай Балмағамбетоватың эсселері тарихи тұлғалар мен жер атауларының сырын қамтиды. Кітапта күй алыбы Құрманғазы мен көрнекті ақын Ж.Нәжімеденов, жазушы Р.Отарбаевтың тағдыры суреттеледі.

Көрнекті ақын Әбу Сәрсенбаевтың проза жанрындағы тамаша туындысы «Капитан ұлы» теңіз тынысы, теңізшілер тіршілігін суреттейді. Жас теңізшінің арманы, өмірдің мәнін іздеуі, мақсатқа жету жолындағы балаң ізденісі, ұрпақтар сабақтастығы шығарманың арқауына негіз болған.

Есенжол Домбаевтың кітапқа енген "Арақтың әлегі", "Фамилия" әңгімелері адам бойындағы келеңсіз қасиеттерді сатира тілімен суреттейді. Күнделікті өмірде кездесетін оқиғалар мен кейіпкерлер әрі таныс, әрі таңғалдырады.

Ақын, аудармашы Бекет Қарашинның әңгімелерінде туыстық қарым-қатынас, адамдардың бауырмалдық, ізгілік қасиеттері қарапайым тілмен жеңіл суреттеледі. Қазақ халқының отбасылық дәстүрі мен таным-түйсігін күнделікті оқиғалар арқылы баяндалады.

Көрнекті композитор, жазушы Илья Жақанов — қазақ музыка өнері тарихының терең білгірі. Тыңдарманға ұсынылып отырған эсселер Қазақстанның батыс өңіріне танымал туындылардың шығу тарихын баяндайды.

Жас ақындар антологиясына атыраулық жас қаламгерлердің шығармалары еніп отыр. Жастық максимализм мен маххаббат жырлары, адалдық пен тазалықтың өлшемі жас ақындар өлеңдерінде көрініс тауып келеді.

Ақын Бақытгүл Бабаштың бұл кітабына еніп отырған өлеңдерде көңіл күйдің серпілістері мен табиғаттың тылсым құбылыстарының ішкі үйлесімдік үндестігі бар. Нәзік те сыршыл, мұңды жырларында қазақ қызының арман-аңсары, махаббат-сағынышы, жүрек толғанысы кестелі сөзбен өрнектелген. Сайын даланың төсінде еркін ескен самал желдей сағыныш симфониясын сездіретін сезімтал өлеңдер өз оқырманын поэзия патшалығына жетелейді.

Еділ — Жайық бойы жыраулық дәстүрі рухты, дауылпаз тарихымен ерекше. Доспамбет, Қазтуған, Жиембет бастаған жыраулар азаттық пен ел бірлігі үшін халық намысын қайрап, көркем де кестелі тілмен тарихта қалды.

Көрнекті композитор, жазушы Илья Жақановтың бұл эсселері "Таңғажайып махаббат" кітабынан алынған. Қазақ-қырғыз музыка тану өнерінде айрықша қолтаңбасы бар автор өзінің "Әсел" әндерінің бай тарихы туралы сыр шертеді.

Көрнекті композитор, жазушы Илья Жақановтың бұл эсселері "Таңғажайып махаббат" кітабынан алынған. Қазақ-қырғыз музыка тану өнерінде айрықша қолтаңбасы бар автор өзінің "Жәмиланың әні" әндерінің бай тарихы туралы сыр шертеді.

Белгілі балалар ақыны Серікбол Хасанның шығармашылығы жасөспірімдердің танымдық өрісін кеңейтуге бағытталған. Балаларды өнер-білімге тәрбиелеп, еңбекке баулитын, этикалық, эстетикалық тәрбие беретін өлеңдері оқуға жеңіл, мазмұнға бай. Көркем сөзбен сурет салған ақынның бұл кітабына да балалардың ойына оралымды, тіліне түсінікті өлеңдері енгізілген.

Марат Отаралиев — өткен ғасырдың 60–70 жылдары поэзия аспанында жұлдыздай жарқ етіп, оқырманды отты поэзиясымен баураған ақын. Аз да болса, саз жазып, халқының жүрегіне асыл сөзі қонақтаған Марат ақынның бұл кітабына сезімнің тұма бастауындай асқақ та көркем жырлары еніп отыр.

«Нарынның наркескені» Нұралы Әжіғалиев — жасын жырларымен қазақ поэзиясында өзіндік өрнек салған ақын. Туған жер, өскен өңір, сезім мен сағыныш тақырыбы арқау болған кең тынысты туындылар шынайылығымен өміршең. Нұралы ақынның бұл жинағына тілі жатық, сөзі орамды, ойы көрікті өлеңдері еніп отыр.

Қазақтың тұңғыш бард ақыны Табылды Досымов — дәстүр мен жаңашылдықты шебер ұштастыра білген талант. Терең мағыналы философиялық ой мен көркемдік-эстетикалық ізденіске толы ақын шығармашылығынан өзіндік қолтаңбасы, шеберлік нақыштары мен стильдік даралығы айқын аңғарылады.

Танымал жас жазушы Бақытгүл Сәрмекованың бірнеше әңгімелері орналасқан. Ауыл тұрғындарының қарапайым тірлігі, психологиялық жан күйлері, адам баласының ұлтпен, уақытпен өлшенбейтін өзіне тән қарым-қатынастары шебер, өткір тілмен суреттеледі.

Сәулелі сәттерді көркем сөзбен кестелеген ақын Сәулеш Шәтенованың бұл кітабына лирикалық өлеңдері енгізілген. Табиғат пен адам арасындағы нәзік байланысты философиялық таным тұрғысынан зерделеген ақынның сезімтал, адамның ішкі дүниесіне тереңдей еніп, тебірене толғаған, лирикалық сипаты мол психологизмі оқырманды бей-жай қалдырмайды.

Кемеріне келген сезім теңізі тебіренбей, толқымай тұра алмас… Ғашықтықтың ғажабы мен азабын қатар көрген екі жастың кіршіксіз сезімі. Махаббат жолында құрбан болған кейіпкерлер оқырманға өмірдің ең ұлы құндылығын ұқтырады.

Белгілі қазақ жазушысы, қоғам қайраткері Мереке Құлкеновтың «Ғашық», «Үрей» әңгімелері адам сезімдерін әсерлі суреттейді. «Ғашық» әңгімесінде қарапайым жігіттің белгілі шығармашылық тұлғаға деген кіршіксіз сезімі хаттар арқылы баяндалады. Ғашық жігіт өз кейіпкерін ерекше қадірлеп, оны асқан іңкәрлікпен сағынады. «Үрей» әңгімесі бір подьезде тұрғындарының ізгілікке деген алуан түрлі көзқарасын әңгімелейді. Тұрғындардың көп қабатты үйдің подьезінде пайда болған қорғансыз мысық балаларына қатысты әрекеттері арқылы қоғам психологиясы, адамдардың мейірімі мен қатігездігі қатар көрініс табады.

Кітапқа қазақтың көрнекті ақыны, білгілі Мемлекет және қоғам қайраткері, Қазақстанның Халық Жазушысы Фариза Оңғарсынованың лирикалық жырлары енгізілген. Ақын өлеңдері асқақ рухты патриоттық сезімдерді, адамның жүрек түкпіріндегі ең асыл махаббат иірімдерін, адалдық пен опасыздық, ізгілік пен қатігездік сынды қарама-қайшы ұғымдарды асқан шеберлікпен суреттейді.

Белгілі жазушы-драматург Есенжол Домбаев өзінің шұрайлы тілімен сатиралық жанрда көптеген туындылар қалдырды. «Болмаған оқиға» повесінде адам баласының ашкөздігі, дүниеқоңыздығы баяндалады. Сатиралық тілмен жазылған шығармада мистика элементтері бар. Басты кейіпкер колхоздың кассирі Әбеннің ақшаның соңындағы ессіз қимыл-әрекеттері күлкі туғызады, әрі оны аянышты қылып көрсетеді.

Қазақ халқының ХІХ ғасыр әдебиетінің ірі өкілі Мұрат Мөңкеұлы ел мен жер тарихын, азаттық рухын жырға қосқан. «Үш қиян» дастаны -ақынның ірі туындысы. Дастанда қазақ тарихының бес-алты ғасырлық тарихы, арманы айтылады. Мұнда 150-ге жуық жер-су аттары, 300-дей адам есімі қамылған. «Шалгез» жыры діни аңыздар негізінде толғанса, «Топқа түскендегі толғауы» ақынның шалқар шабытпен жырлаған автопортреті секілді баяндалады. Толғаулар кең тынысты, көркем бояулы, тарихи тағылымы зор туындылар ретінде баға жетпес құндылыққа саналады.

Қазақ рухының алдаспаны, әйгілі жырау, күйші-композитор, ұлт-азаттық көтерілісі қолбасшыларының бірі Махамбет Өтемісұлының жыр-толғаулары Отанға деген сүйіспеншілік, ерлікке, бірлікке шақыру, ар-намыс , адамгершілікті жыр етеді. Махамбет поэзиядаөршіл рух пен асқақ романтиканың ғажайып үлгісін жасаған.

Жазушы Марат Мәжитов елімізге өзінің тарихи туындылары арқылы жақсы таныс. Оның «Аманғали» хикаясы халық композиторы, ел аузында «банды Аманғали» атымен мәлім болған Аманғали Кенжеахметұлының өмірінің соңғы күндерін суреттейді. Сар даланың серісінің сергелдеңге түскен соңғы күндеріндегі кесек, азаттықсүйгіш портреті замана талқысынан хабар береді.

Кітапқа Атырау өңірі туралы аңыздар мен тарихи деректер енгізілген. Атырау жерінде өмір сүрген тарихи тұлғалар мен жер атауларының сипаттамасы, тарихи оқиғалар көрсетілген.