автордың кітабынан сөз тіркестері  Балуан Шолак

Сабит Муканов

шапқын кетті. Үйді - үйіне тарқаған жұрттың аузындағы сөздері:
— Егер

«Ал, аттандық!»—деген шуы жер күңіренткен көпшілік, жапатармағай атқа қонған кезде, айғайға елегізді ме, болмаса иесі — Балуанның денесін құшағы құрыш қара жер бауырына алған соң, айналақтаған иесінен біржола түңілді ме — қаршыға да ұшты.

Естіп ек! Бірақ, әйел — түлкі, еркек — бүркіт емес пе? Алдынан сылаңдап түлкі қашса, бүркіт шыдай алар ма екен.

— Томаға кигізсе тырп ете ала ма, бүркіт?

— Қай томаға ол?

— Ғашықтық!..

— Шыдасаң көрерміз...

— Көрсең көрерсің. «Сексен сұлу сылаңдап тұрса - дағы Ғалияның алмаймын кірпігіне!» — деп шығарған әнімді естіп пе ең?

— Естігем.

— Сол сөзім — сөз?..

Балуан Шолақ бүгін құлағымыз естімеген күш көрсетті. Ал, мен, Балуанға, құлақ естімеген, естісе де аз естіген әдіспен ет пісіріп берейін.

— Қалай?—десті жігіттер.

— Байталдың қарнын өңеш жалғасқан тұсынан ғана аздап тілем де, ішіндегі жынын ақтарып, айналдырып жуам. Содан кейін ішіне су құйып, сиғанша ет салып, дәмі татырлықтай тұз салып, тәттілене түсу үшін шар - дәрілеп бұрышпен сарымсақ салып, қарынды жарған жерінен тігем. Өңешіне қурай өткізем. Содан кейін жерді қазып, ішіне құм төсеп, қарынды сол құмға көмем де, үстіне от жағам. Өңешке тыққан түтікті оттан оғашырақ жерден шығарып қоям. Міне осылай пісірген ет, дүниедегі ең дәмді ас болады.

Екеуміз аттас екенбіз, — деді Паң, — сен Нұрмағамбетті қойып «Балуан» деген атқа ие болсаң қайтеді? Оны азсынсаң қасына «Шолақ» деген сөзді қосайын!..

— Паң. берер батаң «Балуан» деген атақ болса, мынау көп ол батаны мана айтқан!

— Я, рас... айтқамыз... «сүйгенін шұнағым» дейді... Халықтан сүйген атын ол алған... Оның аты «Балуан Шолақ»!—деген дауыс ду ете түсті.

Білектері адамның санындай, саусақтары білектей, саны кеудедей, кеудесі кигіз үйдей, құлағы тебінгідей, басы қазандай, аузы жырта қарыс, екі ерні — екі кесек ет, түксиген қабағына біткен қалың қас желкілдеп кішкене көзін жауып тұр, тұла бойы түксиген жүн, қылдары жылқының ту құйрығынан қатты, бойының тұрқы — нар түйедей, екі иығына екі кісі мінгендей, сөйлеген сөзі — арыстанның күрілдегені сияқты. Мойны бұрылмайды, — қараған жаққа бар денесімен қозғалады, бір жегенде бір қойдың етін жүк көрмейді, бір сүйретпе қымызға сусыны әрең қанады!..

Үйсіннің өзі бір жүз, және ұлы жүз болған. Жетісу облысының көпшілігі Үйсін. Үйсін Қытайда көп.

Жаныс көп пе? Қамыс көп пе?»

Бір кезде, «бақыт жұлдызыңмын», дегендей жарқырап шолпан туды. Таңнан тіл әкелгендей самал жел жұмсақ алақанымен Балуанды бетке сипап, құлағына әлденелерді күбірледі.

бірінші июль, 1916 жылда.