Аты-жөні қазақша, тілі орысша, киімі арабтық, мәдениеті америкалық, діни танымы салафиттік, тарихы трайбалистік деңгей-дегі дүбәра типтер пайда болды. Бұның басты себебі – та-рихи фонның мүлде көрінбеуі және үзілген тарихи тізбектің қайта жалғанбауы.
-жырдың негізгі арқауы – үзіліп түскен жапырақ, оған тұрған шық, жұпар иісті гүл, бал татыған же-міс. Бірақ осы көркем нығметтің бәрі «қадірсіз қалған» та-мырға тәуелді.
1953 жылы екінші қудалау кезеңі басталғанда Қаныш академиядан қуылып, Мәскеуді барып паналайды. Сол кезде Мәскеудегі басшылар оған қызмет істеймін десең, мынадай қызмет түрлері бар деп ірі-ірі институттардың басшылығын ұсынады және Мәскеуден пәтерді таңдап ал дейді. Қаныш бұл ұсынысты қабыл алмайды. Одан гөрі Қазақстанда қарапайым барлаушы болғаным жақсы деп қайтып келеді. Қазіргі прагматик жастардың көзқарасында Қаныш Сәтбаев «ел үшін» деген иллюзияға беріліп, керексіз қиындыққа шатылған қарабайыр ұлтшыл сияқты көрінеді. Бірақ сау ақылмен ойласаңыз, Қаныштың сол кездегі ұлтшылдығы мен жанкешті еңбегінің шарапатынан Қазақстанның қазіргі экономикасы әліге дейін жұмыс істеп тұр.
Бұдан соң ар-иманды саудаға салатын сатқын уағызшылар легі іске қосылады. Жалған дін қараңғы халықты соңынан ілестіріп, жарға апарып жығады. Осылайша дін
Негізі бұл – өте қауіпті тенденция. Ол жайлы В. Франкл: «Дін, иман тақырыбы ең интимді аймаққа жатады. Сол үшін оны барынша құпия ұстап, жұрттың талқысына түсірмеу керек.
Ал рухани құндылық насихатталмаса, қоғам рухани тозады.
Бір Жүсіпбек Шайқысламұлының өзі 1937 жылы опат болғанға дейін «Қыз Жібек», «Айман-Шолпан», «Алпамыс батыр», «Кенесары-Наурызбай», «Сал-сал», «Зарқұм», «Жүсіп-Зылиқа», «Мұңлық-Зарлық», «Шәкір-Шәкірат», «Мансұр Халлаж», «Мың бір түн» ертегісі, «Тотының тоқсан тарауы», «Кербаланың шөлі», «Дариға қыз», «Атымтай жомарт» сияқты 50-ге жуық қиссаны ел аузынан жазып алып кітап етіп жарыққа шығарды. Тек «Қыз Жібек» жырының өзін 7 рет басып шыққан.
Саяси ерік-жігер мен тәуелсіз ел болсақ деген асқақ арманды оятып, күрескерлік қабілетті қайрау үшін Алаш жұрты Алтын Орда дәуірінде дүниеге келген бүкіл рухани һәм мәдени құндылығын жаппай оқып, санасына сіңіруге міндетті.
Адамның жаралып, жердегі тіршілігіне мән дарытып, өмірінің мұраты мен мазмұнын айшықтап тұрушы ең негізгі үш феномен бар. Олар: ДІН, МӘДЕНИЕТ және ҒЫЛЫМ.
Арсыз типтер мұндай мүмкіндікті мүлт жібермейді. Олар осыны пайдаланып, сен үшін қастерлі құпия аймақтың бәрін адақтап, таптап кетеді. Жан сарайындағы киелі аймақ осылай ойрандалмас үшін діни сеніміңді барынша білдірмеуге тырысасың», – дейді.
