“Hind sayyohi…”ni mutolaa qilar ekanmiz, Fitratning yurt taqdiri uchun qanchalik qaygʻurishi, iztirobga tushishini ravshan koʻrib boramiz. Buxoro amirligi oʻsha paytda hozirgi Qarshi, Gʻuzor, Shahrisabz, hatto Hisor togʻlarigacha boʻlgan hududda hukmronlik qilar edi. Ana shunday keng sarhadlarda maʼrifat va sogʻliqni saqlash, ilm-fanning taraqqiyotdan ortda qolishi sababini mullalar, mufti va amirlarning keng maʼnodagi ilm-fandan uzoqligi, mansab-u boylikka oʻchligi, poraxoʻrligi tufayli deb bilgan Fitrat, katta mahorat bilan bu illatlarni fosh etadi, shu yoʻl bilan maʼrifat chirogʻini yoqib, qorongʻulik va dahshatdan qutulish yoʻllarini qidiradi. Fitrat “Hind sayyohining qissasi”da maʼrifat haqidagi fikrlari, mulohazalarini ilgari surar ekan, Buxoro xonligida sodir boʻlayotgan adolatsizliklarni chuqur tahlil etish, dalillarni qiyoslash, umumlashtirish yoʻlidan boradi. Uning katta samimiyat va dard bilan aytgan fikrlari, hukm-xulosalari oʻquvchiga kuchli taʼsir etadi.