автордың кітабын онлайн тегін оқу Жетпіс бап
ЖЕТПІС БАП
(рауаяттар мен дастандар)
БІРІНШІ БАП
МӘШҺҮР ЖҮСІПТІҢ 21 ЖАСЫНДА ЖАЗҒАНЫ
Ағуз [1] бисмилла [2] бар сөз басында,
Жатпайды қисық ағаш тез қасында.
Ла илаһа Илла алла[3] білдім хақты,
Таныдым бір Алланы бір жасымда.
Екеу деп ойламадым екі жаста,
Көңіліме төгілген нұр әуел баста.
Хабибім[4] хақ Мухаммед, дінім - Ислам
Иманның жөнін білдім басқа-басқа
Үшеу деп ойламадым үш жасымда,
Атамның отырушы ем жамбасында (жанбасында).
"Жан алла, иа, пірім... алла, һу-һу[5] хақ!"- деп,
Жүгірдім жақсылардың ортасында.
Төрт жасқа келіп қалдым сөйтіп жүріп,
Жүгірдім мен атамның соңына еріп.
Қуанған ата-анам, аға-інім,
Молдаға оқытуға мені беріп.
Бес жаста ауызға алдым: "Бисмилланы!"
һаптиек құран оқып, білдім мәні!!
Иассауи қожа Ахмет хикметінен
Көңіліме төгілді нұр хош кәләми[6].
Келгенде алты жасқа алдым сабақ,
Шарх - кітап[7] - оқығаным, панахим [8] - хақ.
Парсыға сол мезгілде болдым тәуір,
Болсам да мен бишара, зейінім[зеһинім] шақ.
Жетіге енді шықтым желе шауып,
Оқуға кетті менің көңілім ауып.
Атам сонда ойлады жақсы ниет,
Беруге ғылымы жақсы молда тауып.
Жетіден өте шықтым,сегізге айдап,
Барады сол мезгілде ішім қайнап.
Ғылымы сарф [9] фатеден алдым сабақ,
Хазіретті келтіріп Құдай айдап.
Толғандым тоғызымда томағадай,
Ұмтылдым, көрсем оқу сарышадай.
Мұхтасар[10] шарх Ғабдолла (қабат) бидан оқып,
Талпындым бала кұстай өрге қарай.
Құдай деп соныменен шықтым онға,
Бір Алла мені салды тура жолға.
Аузымнан сөз, қолымнан өнер шашып,
Кәнеки, тұра алсамшы қолдан-қолға!
Құдайым өнер берген он жасымнан,
Имамның себеп болған дұғасынан.
Дүние-ай, өтіп кеттің ойын болып,
Артық (ортақ) түстім тең құрбы, құрдасымнан,
Ақылды мен ойладым он бірімде,
Белгілі Мәшһүр болдым өз жерімде.
Сөзге шешен, жауапқа көсем болып,
Отырдым он екімде жұрт төрінде.
Таянды сол уақытта он үш маған,
Қас жаман қысылғанда болыспаған.
Қыран кұс, қолға тұрмас болдым лашын,
Секілді ұясынан жаңа ұстаған.
Он төртке келіп қалдым сөйтіп-бүйтіп,
Жіберген бір қолдаушы мені түртіп.
Қараттым бір аузыма талапкерді,
Шәкіртті үлкен-кіші соңыма ертіп.
Шүкірлік, бергеніңе, Құдай патша!
Он бесте шаптым жеке жүйрік атша.
Бір ұйықтап сақар уақыты жатқанымда,
Кеудеме өлең толған сызған хатша.
Ғылым сарф Haxy[11], пақидан алдым хабар,
Көңіліме түсті жарық, ей, ағалар!
Кәлам таухид[12] ғатайд мантық[13] расул [14],
Парайыз хадис[15] тәпсірлері[16] болған қарар.
Кәнеки, тұра алсамшы шыдап тілім,
Сайрадым бұлбұл кұстай, болмай гүлім!
Демедім ащы-тұщы, аға бердім,
Уай, дүние, қайтып келмес сол бір күнім!
Кім болған біздей шешен қызыл тілге,
Сөз жаздым үлгі қылып тамам елге.
Бір дария орнаған соң көтере алмай,
Ағалар, он алтымда шықтым шөлге!
Екі жыл ел ішінде бала оқыттым,
Атамның бір насихат сөзін тұттым.
Бейһуда ғұмырымды бекер жойып,
Он жеті - дер шағымнан сөйтіп өттім.
Он сегіз міндім атқа шыдай алмай,
Жақсыны жаман менен сынай алмай
Мейрамның бес баласын араладым,
Алысқа жас болған соң ұзай алмай.
Қуандық, Сүйіндік, Шегендік, Бегендікті,
Атасы Қаракесек басқа текті.
Сырым, Найман, Тарақты,Бәсентиін,
Атығай, Керей,Уақ көрдім көпті.
Әр жерде жақсылармен болдым таныс,
Арғын,Найман,Қоңырат пен Қыпшақ жарыс.
Орыс, қазақ, араб, парсы - бірдей білген,
Бозбала, қалай екен аяқ алыс?!
Он тоғыз, жиырма менен жиырма бір,
Жағалап жиырма екі қай жақта жүр?
Көрінбес өткен ғұмыр бір сағаттай ,
Не ілдім бұ дүниеден, сен мені көр!
Қан жирен тер шыққан соң, күрең болды,
Ақыл-ой түпсіз дария терең болды.
Есепке өткен жасты алып едім,
Баршасы жиырма ауыз өлең болды.
Жігітке жиырма екен —жастың шеті,
Сол кезде шапса қылыш, қайтпас беті.
Шығарым-шықпасымды Құдай білер,
Тұра гөр тілеулес боп жиырма екі!
Жарасар бозбалаға сұлу жирен,
Дін күтсең, балшық болып аяққа илен!
Жобасы сол оқудың не болады?-
Білмесең, өзің бала, бізден үйрен.
Оқыдың әуел басы әліп биді,
Жұм менен ха — бір ноқаттан және хиді.
Дәл менен зәл, ран, син менен шин,
Сәт пен зат, біле білсең, ти мен зиді.
Ғайын, айын, кәфке, фа менен лам,
Мим, нон, уау, ләм, әлиф иа-мен тамам.
Абжат һуаз, хыти, бар кәләмін
Сағыфаз карашат тынызина ол зазым.
Онан соң һаптиек бар еже сүре,
Оларды үйренерсің жүре-жүре.
Оқытар түркі кітап баспа-жазба,
Білерсің басың қатып көре-көре.
Қырық парыз, исламда бес, иман жеті,
Намаз да анық парыз: біл он екі.
Ғұсылда[17]- үш, таһаратта[18]- төрт, таямда[19]-':
Нифаста[20] хайыз[21] илан бар дүр екі.
Тағы бар: Әмір мағрүф[22],Нәһи мүңісір[23],
Бірі оның ғылымда дүр, қылдым зікір
Тағы бір және бар уәжіп[24] дін исламда ,
Қылғанға асани[25], соны қылғыл шүкір!
Сүннәт[26] бар Мұстахаббен[27] адаб[28] хәйә[29],
Харам[30] макруһи[31] мүстәні[32] қылмажия.
Мүбах[33] деген нәрседен тарт бойыңды,
Тәкәппар ғажап хасты қылма рия[34].
Нәрсеге Мұбах деген қадам ұрма,
Жақсы бол біз секілді, жаман болма!
Құдай - бір, пайғамбар-ақ, құран - шын біл!
Жолынан шариғаттың мойын бұрма!
Әзәзіл, шайтан малғұн тіліне ерме,
Көзің жұм, не мақұрымның жүзін көрме.
Қайыр бер, бейшараға, ас пенен тон,
Дүниеде бір сағатлық ғапыл жүрме!
Ұрлық, өтірік, ойнасты - өнер білме,
Біреуге ғайбат[35] сөйлеп, сырттан күлме.
Тілей бер құдайыңнан өз бағынды,
Біреудің хақысына көңіл бөлме!
Көңілінде түт жаратқан құдайыңды!
Сыйлап күт ата-анаң мен жұбайыңды!
Адамға жала жаппа,қастық қылма,
Махшарда тартпан десең уайымды.
Руза[36] мен намазыңды қылма қаза,
Сақтағыл өз бойыңды судай таза.
Мойныңа пенде хақын жүктеп кетпе,
Сабыр қыл келсе пәле, болма наза!
Аспанның дәл ортасы - Темірқазық,
Көкті биік жаратқан, жерді жазық.
Еркің барда ерікпей ғибадат[37] қыл,
Ғазірейіл өз пейілінен кетті жазып.
Шүкір қыл Алла берген нығметіне,
Разы бол, берсе қаза, құдіретіне.
Мал мен бас, қатын-бала,- бәрі дұшпан,
Дүниенің алданбағың дәулетіне!
Бұйрығын шариғаттың әр кез қойма,
Ас жиын, шақырмаған барма тойға!
Іс қылсаң құдай үшін қыл ниетпен,
Риямен өз ісіңді өзің жойма!
Жан қинап хақ бұйрығын ай лағыл сап,
Істерден құдай сүймес жүргіл аулақ!
Бозбалалық, боқшылық ғадет қылма,
Күлкі, сықақ, жел сөзге жоламай бақ!
Алданып баяны жоқ дүние малға,
Ақшаға, алтын, күміс назар салма!
Жалғанда жаманшылық жанға залал,
Махшарда қаулап тұрған отқа жанба!
Жылқы, қой , ара түспес, сиыр, түйе,
Жатарсың жазаң болса, отқа күйе.
Бермейді жәрдем саған қатын-бала,
Болмаса жарылқаушы Жаббар[38] ие.
Жігіттер, айта берсем, таусылмас сөз,
Бұл жалған бәрімізден өтеді тез.
Дүниенің қанша жиған, бәрі қалар,
Бұйырар ораздыға үш қабат бөз.
Әзәзіл аздырмаққа буар белін,
Жігіттер, берме қолдан иман гүлін!
Шамасы ғибадатқа келмеген соң,
Безеген Мәшһүр Жүсіп қызыл тілін.
Насихат сөз айтамын, салсаң құлақ,
Азық ал: барар жерің алыс-жырақ.
Жүк ауыр, жеңілте гөр, қылып амал(ғамал),
Бұл өлім қас пен көзден жақынырақ.
Бұл өлім бірдей келер бар мен жоққа,
Бір күн аш, қанағат қыл бір күн тоққа!
Қай күн килігерің болжаусыз ғой,
Құрулы сарыжадай атқан оққа!
Сол нәпсі жігіттікте тыйылмайды,
Дүние қандай тәтті, қиылмайды.
Жисаң да дүние малын түк шығармай,
Үш қабат бөзден басқа бұйырмайды.
Су емес мейірің қанар, дүние сағым,
Сөйлеп қал осындайда тіл мен жағым.
Дүниенің опасызын көзім көріп,
Бар болса аянбайтын келді шағым.
Коп күнә харап қылар талай ерді,
Шайтанның нәпсі дұшпан тіліне ерді.
Алтыннан сарай салсаң, пайдасы жоқ,
Бұйырса артық сарай қазған көрді.
Жатарсың мекен қылып қара жерді,
Бағзыға[39] бұйырмайды кебін көрді,
Жаныңды әзірейіл алып кетер,
Қойсаң да күзетшіге жүз мың ерді.
Жаныңды әзірейіл алып кетер,
Астында қара жердің зар еңіретер.
Айбатлы Мүңкір-Нәңкүр[40] келсе жетіп,
Бишара, дәрмені жоқ пенде не етер?!
Артық бақ: қойса халқың таза жуып,
Кебіндеп салып көрге, жіпсіз буып.
Басынды сол көтеріп алғанында,
Жүрегің қорқады-мыс мұздай болып.
Ах, дүние, қалса жетіп ата-анаң,
Жан ауыртқан тірлікте қатын-балаң.
Ағайын, жақындасып, тамырласың,-
Бармайды біреуі де, не дүр шараң?!
Қасыңа шақырсаң да, бармас бірі,
Қысылар, пенде, жаның келді жері!
Пұл беріп: "Мені қой!"- деп, жалынар тасы,
Қолыңа түспес қатқан жарты тері!
Дүниеге келмеді ме ата-анаң?!
Кәнеки, ардақтаған қатын-балаң?!
Жалғыздық өз басыңа түскеннен соң,
Бишара болдың сорлы, күнің қараң!
Айтқаным осы емес пе: "Ауыр жол!" деп,
Сен мұнан құтыласың қалайша ептеп?!
Періште Мүңкір-Нәңкүр бек айбатты,
Сұрайды сонда сенен. "Ман рәббик!"[41] - деп.
Ал, жауап періштеге беріп қара,
Сұм дүние қандай екен, білдің жаңа!
Иманды болсаң түсер сонда есіңе,
Жаратқан жоқтан бар ғып Хақ тағала!
Табылмас хасыл, мақсат жан қиналмай,
Дүниені шағындап жи, көп жинамай.
"Несіне енді бүгін бөгелдің?!- дер,-
Жалғанда кетіп едің мені ойламай!"
Қиындық алдыңызда сондай күн бар,
Атпас таң біз сорлыға, шықпас түн бар!
Алладан сондай пәрмен жауап келсе,
Айтпаған: "Сонда табар енді нең бар?!"
Ғажайып сусағанда көрдім бір ша,
Ағалар, іш күйгеннен қыламын aha!
"Мен раббик!"- деген шақта Мәңкүр-Нәңкүр,
Тіліме жәрдем бергіл, Раббым Алла!
Ғылым мен ғамал жолдас оған серік,
һидаят[42] жігітлікте таупық беріп.
Қолынан малғұн шайтан халас айлап,
Нәсіп қыл түзелмекті жолға кіріп!
Бақыт, дәулет сағадат[43] нәсіп айла,
Көрсеткіл тұғыры жолды жанға пайда!
Атың бар Ғафур[44], Рахым[45]- ғасырларға,
Лa шарик[46] сенің кебиі патша қайда?!
Л а ташти, уа, назира - сенсің рахмат,
Білмедім, білдірмедің, сенсің - хамид[47].
Білемін би шакуне, би намуне
Болмайды бір Аллаға күфуан ахад[48]
Бұл өлім бірдей келер бар мен жоққа,
Бір күн аш, қанағат қыл - бір күн тоққа!
Қай күп килігерің болжаусыз ғой,
Құрулы сарыжадай атқан оққа!
Сол нәпсі жігіттікте тыйылмайды,
Дүние қандай тәтті, қиылмайды.
Жисаң да дүние малын түк шығармай,
Үш қабат бөзден басқа бұйырмайды.
Су емес мейірің қанар, дүние - сағым,
Сөйлеп қал осындайда тіл мен жағым.
Дүниенің опасызын көзім көріп,
Бар болса аянбайтын келді шағым.
Көп күнә харап қылар талай ерді,
Шайтанның нәпсі дұшпан тіліне ерді.
Алтыннан сарай салсаң, пайдасы жоқ,
Бұйырса артық сарай қазған көрді.
Жатарсың мекен қылып қара жерді,
Бағзыға[39] бұйырмайды кебін көрді,
Жаныңды әзірейіл алып кетер,
Қойсаң да күзетшіге жүз мың ерді.
Жаныңды әзірейіл алып кетер,
Астында қара жердің зар еңіретер.
Айбатлы Мүңкір-Нәңкүр[40] келсе жетіп,
Бишара, дәрмені жоқ пенде не етер?!
Артық бақ: қойса халқың таза жуып,
Кебіндеп салып көрге, жіпсіз буып.
Басынды сол көтеріп алғаныңда,
Жүрегің қорқады-мыс мұздай болып.
Ах, дүние, қалса жетіп ата-анаң,
Жан ауыртқан тірлікте қатын-балаң.
Ағайын, жақындастың, тамырласың,
- Бармайды біреуі де, не дүр шараң?!
Қасыңа шақырсаң да, бармас бірі,
Қысылар, пенде, жаның - келді жері!
Пұл беріп: "Мені қой!"- деп, жалынар ғасы,
Қолыңа түспес қатқан жарты тері!
Дүниеге келмеді ме ата-анаң?!
Кәнеки, ардақтаған қатын-балаң?!
Жалғыздық өз басыңа түскеннен соң,
Бишара болдың сорлы, күнің қараң!
Айтқаным осы емес пе: "Ауыр жол!" деп,
Сен мұнан құтыласың қалайша ептеп?!
Періште Мүңкір-нәңкір бек айбатлы,
Сұрайды сонда сенен. "Ман рәббик!"[41] - деп.
Ал, жауап періштеге беріп қара,
Сұм дүние қандай екен, білдің жаңа!
Иманды болсаң түсер сонда есіңе,
Жаратқан жоқтан бар ғып Хақ тағала!
Табылмас хасыл, мақсат жан қиналмай,
Дүниені шағындап жи, көп жинамай.
"Несіне енді бүгін бөгелдің?!- дер,
- Жалғанда кетіп едің мені ойламай!"
Қиындық алдыңызда сондай күн бар,
Атпас таң біз сорлыға, шықпас түн бар!
Алладан сондай пәрмен жауап келсе,
Айт маған: "Сонда табар енді нең бар?!"
Ғажайып сусағанда көрдім бір ша,
Ағалар, іш күйгеннен қыламын aha!
"Мен раббик!"- деген шақта Мәңкүр-Нәңкүр,
Тіліме жәрдем бергіл, Раббым Алла!
Ғылым мен ғамал жолдас оған серік,
һидаят[42] жігітлікте таупық беріп.
Қолынан малғұн шайтан халас айлап,
Нәсіп қыл түзелмекті жолға кіріп!
Бақыт, дәулет сағадат[43] нәсіп айла,
Көрсеткіл тұғыры жолды жанға пайда!
Атың бар Ғафур[44], Рахым[45]- ғасыларға,
Лa шарик[46] сенің кебиі патша қайда?!
Ла ташти, уа, назира - сенсің рахмат,
Білмедім, білдірмедің, сенсің - хамид[47].
Білемін би шакуне, би намуне
Болмайды бір Аллаға күфуан ахад[48]
Жараттың фазылыңменен жанның мүлкін,
Тамұқта түрлі ғазап ащы, шіркін!
Салсаң да қайсысына пенделерді,
Иа, Раббы, білдір оның нең, бар дүр еркің?!
Еш нәрсе құдіретіңнен басқа болмас,
Дауалап ойлай берсем, көңілім тұрмас.
Сиратіл[53] мәуіттен аман сақта,
Құдайға, қыла көрші иман жолдас!
Раббым Алла, нәбиім[54] — хақ Мухаммед!
Дінім - ислам: руза, намаз - бізге міндет!
Періште Мүңкір-Нәңкүр, менде нең бар,
Мәзһабым[55] улфа сізден ізгі милләт[56]!
Бар ма ақың алар сенің тағы менде,
Үмбетімін Мұхаммедке, Хаққа пенде.
Арман жоқ онан басқа бұ жалғаннан:
Осылай жауап берсем сол бір күнде!
ЕКІНШІ - ОН ТӨРТІНШІ БАПТАР:
"ЖЕР МЕН КӨК" ҚИССАСЫ
АЛЛА ТАҒАЛАНЫҢ КӨП СИПАТЫ БАРЛЫҒЫ
Алланың өзі жалғыз, құдіреті кең,
Бір ғайып аты бар дүр, заһары — мың.
Таурат, Інжіл, Забурда тоғыз жүзі,
Құранда тоқсан тоғыз аты бар шын.
Бір атын біледі екен пайғамбарлар,
Білмейді онан басқа ешбір жандар.
Сипаты зат та, ғайрид[57] емес,
Иа мекен тұрағы жоқ, ай, жаранлар.
Алды, арты, асты, үсті, оң, солы жоқ,
Ауыз, мұрын,аяқ, бас, көз, қолы жоқ.
Еш нәрсе ұқсамайды, ол еш нәрсеге,
Кітаптың айтқанынан ойлама көп.
Жоқ деп біл бір Аллада — ата-ана,
Және жоқ деп біліңіз қатын-бала.
Барлығы бір Алланың құдіретінде,
Ешкімге мұқтаж емес Хақ тағала.
Білгіші, есіткіші һәм көргіші,
Барды жоқ, нажа жоқты бар қылушы.
Тірік дүр, өлмес қадір, болмас ғажіз,
Сөйлетуші, не тілесе,ол білуші!
Серік жоқ, кемшілік жоқ және айып,
Біле алман Хикмет сырын бізге ғайып.
Мақал бар: "Аз сөз - алтын"- машайықтан.
Сөйлейін бір аз ғана жұртқа жайып.
Кім білер әуел-ахыр хақтың сырын,
Нәрсе жоқ бір езінен басқа бұрын.
Ғаламға өзін заһар қылмақ үшін,
Жаратты Мұхаммедтің әуел нұрын.
Тауыстың мысалында қылды нұрды,
Қандалға [58] нұрдан болған орнатылды.
Алдында - ұят айна: нұрдан болып,
Құдайға көріп өзін, шүкір қылды.
Ұялып жалғыздықтан аққан тері,
Сол терден жаратылған иман нұры.
Бес жолы сәжде қылып, нұр ғалы нұр,
Бес намаз әуел парыз болған жері.
Құранда бір аят бар бұған дәліл,
Айтуға айырып бәрін зейінім залил[59|.
"Алла нұр ассамауат уаларзиң - деген аят,
Ғафу қыл болса қате, ая, жалил[60].
Көктерде, уа, жерлерде болушы нұр,
Нұр қылған иа, Раббым Хақ: құдіретін көр.
"Мысалы менің нұрым - бір тау!"- дейді,
Ол тауда нұрдан болған бір қандал түр.
Ол нұрдың жаратылған қандал анық,
Бар екен ол қандалда ақ (ат) нұрдан жарық.
"Фаиннама каукаб [61] дүррүй," - деп,
Бұйырған мадақында: Калам-шариф[62].
Онда бар жаратылған нұрдан ағаш,
Майы бар, ол ағаштың нұрға жанас.
Тағы да өз нұрымен өзі жанып,
Машриқ[63], мағриб[64]та емес, тұрған ағаш.
Шын анық: Қандал нұр, жарықта нұр!
Бір нұрдың жанғандығы май болып түр.
Сол нұрдан бес сәждеге бес нұр болып,
Сол екен мазкур[65] болған нұр-ғалиы[66] нұр.
Кезгендер хакиқаты көп сөйлеген:
"Тау дүние, ол - рух қандал"- деп сөйлеген.
"Көрінген жарық болып көңіл,"- деген,
Әр түрлі әрқайсысы сөз сөйлеген.
Ол ағаш нәпсі(нәфіс) деген құдысия
Май деген Алла берген медет хия.
От тимей жанбақлығы — кереметтен,
Аз ғақыл естуімше алдым жия.
Ол нұрдың бірі - Құдыс, бірі - Ысхад,
Бірі - заһыр, біреуі - мытлақ білиат.
һидаят оның бәрі хақтан болған,
Пендесін өзі сүйген қылады шат.
Екінші кітап алған бір кеңеске,
Адам тау, көкірек қандал: сол емес пе?!
Болғанда жарық иман ол ағашы,
Ғақылды оған қосқан май демес пе?!
Бұл нұрды мысал қылған Мұхаммедтен,
Көкірегің - тау, көңілін қандал еткен.
Ассалүт, набути жарық болып,
"Ағаш асылы мүғжиза [67]май"- деп кеткен.
Әр түрлі имамдардан бар-ды кеңес,
Мен өзім тәпсір білген ғалым емес.
Сөйледім естуімше ұстазымнан
Естіген көргенменен бірдей емес.
Сонда нұрдың терінен жаратты хақ:
Ғаршы[68], күрсі[69],- баршасын: тамұқ, ұжмақ.
Сәулесінен сол нұрдың жаратыпты:
Рухы, әнбиелер барша мұтлақ,
Көп сөз бар мұнан кейін, тұра тұрсын,
Аз дәурен пенде, шіркін, құра тұрсын!
Мысалды(мәністі) адамзаттан баян қылып,
Бозбала, қандырайын құлақ құрышын!
Жаратты қайғыменен жанның бәрін,
Барсың ғой сол жиында баршаларың!
Қандал нұрда пайғамбар рухы тұрып,
Көрсетті тамам рухқа Хақ (шын) дидарын.
Фаннау иаратын келді жауап,
Рух біткен пайғамбарды қылды тауап.
Басын көрген дүниеде султан болып,
Қолын көрген ғаділ боп, тапты сауап.
Кеудесін көрген жанлар ғалым болды,
Әр мүшесі әркімге мағлұм болды.
Сонда мақрұм көре алмай қалған жандар,
Жалған дүние жүзінде залым болды.
Жаратқан бәрінен де әуел нұрды,
Құдайға жетпіс мың жыл жылап тұрды.
Суретін пайғамбардың жасатқан соң,
Жүз мың жыл және отырып шүкір қылды.
Жаратты артық қылып нұрды әне,
Мақсатым, жаным құрбан айтқан жерде.
Үш жүз мың ғаламның жылдардан соң
Жаратты сонда он екі нұрға перде.
Перденің бірі - құдірет, бірі - қызмет,
Бірі рахмат[70] болғанда, бірі - минат[71].
Сағадат, керемет пен ғажап (нәубат) нәбуат,
һидаят, шапағат пен рахат, киғбат.
Құдіреттің пердесінде нұр толыпты,
Он екі мың жыл сонда орнатыпты.
Қызметте он бір мың жыл мекен қылып,
Минатта және он мың жыл тұрыпты.
Рахматта тоғыз мың жыл харар етіп,
Сегіз мың жыл сағадат (рүкүғ ғып) хажатта[72]
Керемет манзилатга[73] он үш мың жыл,
һидаятта бес мың жылдай оны күтіп.
Торт мың жыл Набауатта[74] мекен етті,
Осылай жаратыпты әуел нұрды,
Жаратқан тәннен бұрын ақыл-ойды.
Ерітіп жасыл гауһар сонда ағызып,
Ғаршыны жаратпаққа жарлық қылды.
Көтеріп ол ғаршыны суға қойды,
Ол суды жел көтеріп буға қойды.
Сақтады құдіретімен сонда желді,
Нұрына Мухаммедтің ғалам тойды.
Басқышы , тірегі жоқ ғаршы қылды,
Хисапсыз сол ғаршыға аяқ берді.
Саны жоқ мөлшерінің тарау-тарау,
Сыйғызды бір өзіне талай жерді.
Арасы аяқлардың сондай алас,
Құс ұшса, отыз мың жыл қылып жарыс.
Жүйрік ат отыз мың жыл шапса, жетпес,
Кітаптың айтқанынан қылман алыс.
Әр күнде құбылады жетпіс мың жол,
Жасады алты жүз мың перде оған мол.
Періште іші толған сәжде қылып,
Бәрі де болып тұрған Құдайға құл.
Көтерген төрт періште бұйрық алып,
Бек сасқан көтере алмай қайран қалып.
Әскері қасындағы сегіз жүз мың
Су аққан терлерінен шырқ айналып.
Құдайға сонда қылған көп мінажат,
Көтерген құдіретімен хасил[80] мажат[81].
Сонда аққан періштенің терлерінен
Жаратты бір дарияны бахыр[82] ухиат.
Үйретті Сүбхан Алла[83] кәлимасын[84],
Сәждеге көп періште қойды басын.
Көтерілді сонда Ғаршы құдіретімен
- Орнатты енді күрсі лаухи тасын.
Жасады Зәбіржаттан [85] лаухи тақтай,
Қойыпты сонда жазып мал мен бақты-ай!
Жаратты одан кейін рух рауан [86]
Өтіпті оның асылын адам таппай.
Үш мың жыл рахиғатта[75] тұрып кетті.
Екі мың жыл һибаттан[76] өткеннен соң,
Тақитына[77] шапағаттың келіп жетті.
Тахитында шапағаттың мың жыл тұрды,
Үстіне Ғарыш төсеп, күрсі құрды.
Лаухи[78] қалам жаннатты жаратқан соң,
Орынлы, салтанатлы патша болды.
ҮШІНШІ БАП
ҒАРШЫ, КҮРСІНІҢ БАЯНЫ
ТӨРТІНШІ БАП
СЕГІЗ ЖҰМАҚ, ТӨРТ ПЕРІШТЕ БАЯНЫ
Жебірейіл , Мекайіл мен жаратты екеу,
Исрафил, Ғазірайіл мен қылып төртеу.
Бірін - желге, біреуін суға қойып,
Жұмақ - сегіз болғанда, тамұқ - жетеу.
Жаннаттың бірі - Ғадін[87]: нығыметі[88]көп,
Айтады : "Дарис салам[89] Дарил қырар[90], Фирдаус"[91]-деп,
Жаннат Алмауи[92] қылды, жаннат - Нағим[93].
Осылай Дарил қарар[94] жаралған жұп .
Жаннаттың жаратыпты жерін биік,
Өзгеден ол Ғадінді артық сүйіп.
Бірі - алтын кірпішінің, бірі - күміс,
Балшығын маски[95] ғанбер[96] қосып түйіп.
Есігін алтын қылды, тысы - иакүт(жақұт),
Топырағын таза жауһар, жайды бар қып.
Ғақықтан - рамкасы бар: гауһар шыны,
Кірерміз, иншалла, болса бақыт.
Төрт бұлақ,ақты: бірі,- бар - Салсабил[97],
Кафур[98] тасыным біреуін біл - зәнжабил[99]
Сүт пен бал, шекер шәрбат сулары бар,
Ғанна [100 ]фиһа тусамма[101]- аят далил[102].
Тақ құрды, салды төсек ақ, жасылдан,
Қызыл, көк түрлендірді саф асылдан.
Не түгел керек десең, сонда даяр,
Кіреді Құдай жазса, дін мұсылман.
Көкте бар жетінші қат түп ағашы,
Жүмақтың сонда толған айналасы.
Хор қызы бір кісіге тиер жетпіс,
Және жетпіс мың қыз бар — сыбағасы.
Пырақ бар: бес жүз жылдық жолды басқан,
Ер тоқым өңшең абзал асыл тастан.
Әр түрлі әр мүшесі құбылып тур,
Тағы бар түрлі нығымат онан басқан.
Тиеді бір кісіге жетпіс шаһар,
Әр шаһарда жетпіс мың сарайлар бар.
Бөлмесі әр сарайдың - жетпіс мың үй,
Әр үйде жетпіс мың тақ асыл баһар.
Әр тақытның үстінде жетпіс төсек,
Көрпе, жастық қанша бар,- қылма есеп.
Алтын, атлас торғыннан жайып қойған,
Күнәһар боп кетеміз пәлен десек.
Әр төсекте отырған бір хор қызы,
Гауһар тәжді, күн көзді, айдай жүзді.
Лағыл баде, лептері - шырын, шәрбат,
Бал мен қант ләззатындай - сөйлер сөзі.
Қараса егер солар Ай мен Күнге,
Ай мен күн ұялғаннан болады өңге.
Тісі бар маржан, жақұт, лұлу иек,
Хисапсыз шашбауына таққан теңге.
Қолдары хор қызының сым күмістей,
Таларсың келбетіне көзің түспей.
Шын мақсат барсаң сонда, табылады,
Бұл дүние - түбі шолақ, көрген түстей.
Жұмақтың асты да —алтын, үсті де алтын,
Ішіне кірген жанның жүзі жарқын.
Дүниенің бар қағазын жисам-дағы,
Мен сөйлеп бітіре алман оның қалпын.
"Имансыз сол жұмақты көрмес!"- дейді,
"Бір Құдай имансызды сүймес!"- дейді.
Бір Алла қаламында аян қылды:
"Адамдар сегіз түрлі кірмес!"- дейді.
Әуелі бір Құдайға серік қосқан,
Екінші, ұрлық қылып жолды тосқан.
Үшінші, кісі өлтірген нақақ (нехах) жерде
Төртінші, зинашы дүр, дінге дұшпан.
Бесінші - ел ішінде өсек айтқан,
Алтыншы - күншілдік қып, діннен кайтқан.
Жетінші - залымдар дүр, рақымы жоқ,
Ғайбат айтып, әрқашан күнәсі артқан!
Сегізінші, әрдайым арақ ішкен,
Әрқашан жаманшылық күні кешкен.
Осылар дүр жұмаққа кіре алмайтын,
Тәубе қылмай, дүниеден, болса көшкен!
Құдая, күнәһардан бізді қылма,
Құдайға, пенде болсаң, қарап тұрма!
Егер де тайып кетсең жазатайым,
Түсерсің жеті тозақ, жайған торға.
БЕСІНШІ БАП
ЖЕТІ ТОЗАҚ БАЯНЫ
Құлдықтан(Қолымнан) келсе шамам, аянбайын,
Азырақ жан барында аяңдайын.
Құданың қаһарынан қорыққан үшін,
Сипатын жеті тозақ баяндайын.
Жаратты ол тозақты қылып жеті,
Жаһаннам[103] Жаһим[104], Сақыр[105], Сижжил[106] төрті.
һадилазад[107] пенен Хатм [108]- тамұқ,
Құйылар жазалының өзіне оты.
Төрт бұлақ акты: бірі,- бар Салсабил[97],
Кафур[98] тасыным біреуін біл зәнжабил[99]
Сүт пен бал, шекер шәрбат сулары бар,
Ғанна [100 ] фиһатуеамма[101]- аят далил[102].
Тақ құрды, салды төсек ақ, жасылдан,
Қызыл, көк түрлендірді саф асылдан.
Не түгел керек десең, сонда даяр,
Кіреді Қудай жазса, дін мұсылман.
Көкте бар жетінші қат түп ағашы,
Жұмақтың сонда толған айналасы.
Хор қызы бір кісіге тиер жетпіс,
Және жетпіс мың қыз бар — сыбағасы.
Пырақ бар: бес жүз жылдық жолды басқан,
Ер тоқым өңшең абзал асыл тастан.
Әр түрлі әр мүшесі құбылып түр,
Тағы бар түрлі нығымат онан басқаң.
Тиеді бір кісіге жетпіс шаһар,
Әр шаһарда жетпіс мың сарайлар бар.
Бөлмесі әр сарайдың - жетпіс мың үй,
Әр үйде жетпіс мың тақ асыл баһар.
Әр тақытның үстінде жетпіс төсек,
Көрпе, жастық қанша бар,- қылма есеп.
Алтын, атлас торғыннан жайып қойған,
Күнәһар боп кетеміз пәлен десек.
Әр төсекте отырған бір хор қызы,
Гауһар тәжді, күн көзді, айдай жүзді.
Лағыл баде, лептері - шырын, шәрбат,
Бал мен қант ләззатындай - сөйлер сөзі.
Қараса егер солар Ай мен Күнге,
Ай мен күн ұялғаннан болады өңге.
Тісі бар маржан, жақұт, лұлу иек,
Қисапсыз шашбауына таққан теңге.
Қолдары хор қызының сым күмістей,
Таларсың келбетіне көзің түспей.
Шын мақсат барсаң сонда, табылады,
Бұл дүние - түбі шолақ, көрген түстей.
Жұмақтың асты да — алтын, үсті де - алтын,
Ішіне кірген жанның жүзі жарқын.
Дүниенің бар қағазын жисам-дағы,
Мен сөйлеп бітіре алман оның қалпын.
"Имансыз сол жұмақты көрмес!"- дейді,
"Бір Құдай имансызды сүймес!"- дейді.
Бір Алла қаламында аян қылды:
"Адамдар сегіз түрлі кірмес!"- дейді.
Әуелі бір Құдайға серік қосқан,
Екінші, ұрлық қылып жолды тосқан.
Үшінші, кісі өлтірген нақақ (нехах) жерде
Төртінші, зинашы дүр, дінге дұшпан.
Бесінші - ел ішінде өсек айтқан,
Алтыншы - күншілдік қып, діннен қайтқан.
Жетінші - залымдар дүр, рақымы жоқ,
Ғайбат айтып, әрқашан күнәсы артқан!
Сегізінші, әрдайым арақ ішкен,
Әрқашан жаманшылық күні кешкен.
Осылар дүр жұмаққа кіре алмайтын,
Тәубе қылмай, дүниеден, болса көшкен!
Құдая, күнәһардан бізді қылма,
Құдайға, пенде болсаң, қарап тұрма!
Егер де тайып кетсең жазатайым,
Түсерсің жеті тозақ, жайған торға
БЕСІНШІ БАП
ЖЕТІ ТОЗАҚ БАЯНЫ
Құлдықтан(Қолымнан) келсе шамам, аянбайын,
Азырақ жан барында аянбайын.
Құданың қаһарынан қорыққан үшін,
Сипатын жеті тозақ баяндайын.
Жаратты ол тозақты қылып жеті,
Жаһаннам[103] Жаһим[104], Сакыр[105], Сижжил[106]төргі.
һадилазад[107] пенен Хатм [108]- тамұқ,
Құйылар жазалының өзіне оты.
Тозақтың ғазабы бар тастан қатты,
От жанып, қайнатады адамзатты.
Отыны адам мен тас ол тамұқтың,
Құранда мазқор болған көр аятты.
Құлдық қыл, қалма ғапіл,ай, бейшара,
Аят бар: "Ууку һаннас уалхажара" [109].
Кітаптан бір қиссасын естігенде,
Жүрегім болды қорқып пара-пара.
"Таусылып тозақ оты бітпес!"- дейді.
"Жазалы және жанып кетпес!"- дейді.
"Тамұғының тереңдігі сондай алыс,
Мың жылда тастаған тас жетпес!"- дейді.
Тамұқта бір шұңқыр бар: аты - Палақ[110],
Сен содан құтыларға қылшы талап.
Бір тау бар ол шұқырда: аты - Уайл [111],
Болады оған түскен пенде халак [112].
Сол таудың тасы, жері бәрі де оттан,
Тез екен қыздырмағы пароходтан.
Бір шаһар әлгі тауға оттан салған,
Хисабын біле алмадым қағып шоттан.
Көше бар сол шаһарда жетпіс жүз мың,
Әр көшеде үйлер бар һәм жетпіс мың.
Әр үйдің жетпіс мыңнан бөлмесі бар,
Жаралған бәрі де оттан,- бұл сөзім - шын!
Ішінде әр бөлменің жетпіс орын,
Қайнатар оған кірген жанның сорын.
Әр орында жетпіс мыңнан жыландар бар,
Жаралған һаммалары соның бұрын.
Ғазап бар, заһар, зақым бәрі де анық,
Жазалы дамыл-дамыл жатар жанып.
Сол жыланның бір демі шықса титтей,
Бүл дүние бір сағатта кетер жанып.
Сонда бар жыландардың заһарлысы,
Бар екен әрбірінің жүз мың тісі.
Құдая, мұсылманды жолықтырма,
Не болар соған душар болған кісі?!
Әр түрлі ғазабы бар мұнан жаман,
Болғанда заһар сусын, зақұм - тағам.
Осындай қиындық бар қияметте,
Күн бұрын сақтанып қал, келсе шамаң!
Құдай - бір, пайғамбар - хақ, құран - біл шын,
Бұйырған шариғаттың қылса ісін.
Айтқанын ғалымдардың қылсаң түзу,
Көрмессің, иншалла [113], соның түсін!
Темір арқан болғанда, темір кебіс,
Темір белбеу, темір тон,- бәрі от тегіс.
Іші —тысы бәрі де отпен толар,
Өзіңді құтқар сонан қылып бір іс!
АЛТЫНШЫ БАП
ЖЕТІ ҚАТ КӨК БАЯНЫ
Мұнымен жеті тозақ тұра тұрсын,
Мұсылман құтылатын қамын қылсын.
Жеті жер, тоғыз палақ қалай болған?
- Аз ғана сонан Жүсіп кеңес құрсын.
Бар Құдай салды назар сонда суға,
Су қайнап, айналасы толды буға.
Буынан сол дарияның көкті жасап,
Білдірді құдіретін жас пен қуға.
Ол судан және тасып, көбік шықты,
Сол көбіктен жеті қат жерді қыпты.
Сол жерді жеті қылып, және созып,
Тау мен тас, ағаш, жеміс, қылған шөпті.
Екі күн —жер, екі күн көк жаратты,
Торт күнде бір-біріне жұп жаратты.
Бір сағатта қылуға құдіреті бар,
"Пендеме ғибрат болсын!"- деп жаратты.
Біткені алты күнде белгілі анық,
Бітірген құдіретімен Жаббар - Халық.
"Ған саиа-ти айамин"[114] - деген аят,
Көрсеткен осылай деп Калам Шариф.
Әуелгі көкті қылды Зәбіржаттан,
Аты дүр қаза(қиха) оның білсең хаттан.
Суреті мысалы бақыр періштелер
Бос тұрар, білсең, әне адамзаттан.
Екінші көкті қылды бәрі жақұт,
Аты қадым[115], ол көктің орны сахит[116].
Үшінші көктің атын: "Мағун"[117]- қойып,
Асылын оның Алла қылған артық,
Төртінші көк жаралған ақ күмістен,
"Арықлұн",- осылайша атын дескен.
Бесінші жаралған: "Заникд" - аты,
Нәрсе емес: аз, көп дейтін өлшеп-пішкен.
Жаралған ақ інжуден алтыншы көк,
Ат берген оған Алла : "Рафға"[118] - деп.
Жетінші көктің аты "Ғарифа"[119] дүр,
Қып-қызыл алтын қылған жиып-теріп.
Қойыпты жеті көкке жеті есікші,
Өтірік айтар кісі емес, мен өсекші.
Бәрін[ің] де атын саған баяндайын,
Шотқа қақ: нешеу екен? Кел, есепші.
Исмағұл, Михаил мен Сағдайыл бар,
Калкайіл, Салсайыл мен Самайыл бар.
Рафайыл - жетіншіде мекен еткен
Бәрінен орны биік Жебірейіл бар.
Жетінші көкте ағаш бар, ол Мынтаһа,
Аят бар; "Әліф, ләм, иасин таһа".
Жебірейіл сол арада мекен қылтан,
Астағфирулла[120] Алла ла иллаһа, илла Алла.
ЖЕТІНШІ БАП
ЖЕТІ ҚАТ ЖЕРДІҢ БАЯНЫ
Осылай естуімше өңшең ерден,
Емеспін соның бәрін өзім көрген.
Жеті көк, тоғыз палақ былай тұрсын,
Құрайын тағы кеңес жеті жерден.
Әуелгі жердің аты Дамқа болған,
Жел есіп Рих ғақым[121] онда тұрған.
Жетпіс мың біреуінің арқаны бар,
Бір Мәлік[122] әр арқанға ие болған.
Ғад қаумын халак қылды сол желменен,
Қанша адам қырылыпты көп елменен.
Бірталай Бошым онда халық көп бар,
Ісі жоқ обал, сауап ешкімменен.
Екінші жердің аты "Халдетұрұр",
Қаумы бар Тамас атты бір-бірін жер.
Ғазап бар неше түрлі ол орында,
Нанбасаң, "Мұхамедия" кітабын көр.
Үшінші жердің аты болған Ғарқа,
Шаян бар неше түрлі тарқа-парқа.
Заһар[123] бар біреуінде үш жүз алпыс,
Дүниені бірі шақса, қылар шарқа.
Қаумы бар "Қабыс"- деген өз алдына,
Жүреді шаяндардың кез алдына.
Құдайым құдіретімен сақтар өзі,
Тамсанып шыға берме сөз алдына.
Төртінші жердің аты: "Жырба" дейтін,
Ол жерде айдаһар бар адам жейтін.
Халқы бар өз алдына "Жалһам"- деген,
Көзсіз, қолсыз, аяқсыз қалың жойқын.
Бұлардың ұшып жүрер бар ғадаты,
"Малша"екен — сол бесінші жердің аты.
"Мыхта" атты қаумы бар оның тағы,
Бірін-бірі жеп қылар харапаты.
Алтыншы жердің аты - Шахынайдос,
Қаумының аты - Қитат, суреті - құс.
Құдайға құлдық қылар баршалары,
Дәптері тозатының сонда дүр бос.
Жетінші жердің аты: "Ғажба",- деген,
Жер жоқ-ты сегізінші мұнан төмен.
Мекені Ғазазілдің сол арада,
Қаумы бар "Жытма" атты тізген көген.
СЕГІЗІНШІ БАП
ҚАП ТАУЫНЫҢ БАЯНЫ
Жеті жер жаратылды осылайша,
Бұл сөзім болар кеңес жұртқа жайса.
Қап тауы жаратылды зәмір тастан,
Бар екен шамасы оның, білгіл қанша?!
Айналған бүл дүниені жеті фасыл[124],
Өзінің тастары бар өңшең жасыл.
Дүниеде тау шаһарлар, сыхре қалға.
Тамыры Қап тауына болар уасыл[125].
Мекайіл бір періште Қап тауында,
Аспанның, тиген басы, жақтауына.
Сондай тау қуласа да жан сақтарсың,
Құдайдың тура келсең (сақтауына).
Артында Қап тауының бір-ақ жер бар,
Дүниедей отыз есе сондай кең бар.
Жаралған бір түрлі жан сол арада,
һаммасы тағат қылған, онда нең бар?!
Сөйлейін бір аз ғана хикаятын,
Құдайдың, қараңызлар, құдіретін!
Артында сол ақ жердің жетпіс жер бар,
Біріне жаратылған бірі жақын.
Оның тағы артында жетпіс жер бар,
Кәпірден жаратыпты деген "Паруар"[126].
Кендігі бұл дүниеше жетпіс есе,
Ар жағында жетпіс жер тағы да бар.
Оның тағы ар жағы жетпіс мың жер,
Бәрін алтын жаратқан құдіретін көр.
Ар жағында Тимеш бәрінің жаратылған,
Жетпіс қабат дүниедей күмістен жер.
Және бар онан әрі жетпіс мың жер,
Сол жердің жаратылған бәрі темір.
Оның арғы жағында қанша ғалам,
Жаратты періштелер беріп ғұмыр.
Бұлар білмес Ғазазіл кім екенін,
Адамзаттың тағы да ніл екенін.
Құдайды - бір, пайғамбарды - хақ біледі,
Не білер: тура жаһил[127] дін екенін.
Онан әрі жаратқан жеті теңіз,
Мақлұқ бар әр дарияда ұшан-теңіз.
Көп ел бар арасында ешкім білмес,
Онда бар тексеретін біздің неміз?!
Ол елдің кім екенін білмес адам,
Бұрынғы әулиелер біле алмаған.
Жанлық жәбірін баһар қылса,
Ат қойған: "Аһлу хикмет [128]" оған тамам.
Көкке ұшса, талмайды канаттары,
Отқа түссе, жанбайды ғадаттары.
Теңіздерде жүреді суға батпай,
Әрқашан қабыл болған қажеттері.
ТОҒЫЗЫНШЫ БАП
ҒАРШЫ, КҮРСІ ЖАРАТПАҒЫ
Осылай пайғамбардан рауат[129] салған,
Сөз еді ұстазымнан естіп алған.
Кәнеки, тағы бір сөз қозғайын да,
Алланың жаратқанын тауыса алман.
Жеті көк, жеті қат жер — бәрі бітті,
Ішінде айтылмаған көбі кетті.
Ғаршыны, сол көтерген дарияны,
Өзінің құдіретімен бөлек етті.
Бірі астында Ғаршының Бахыр лахият[130],
Бірін жердің астына қойды таяп.
Сол дарияның суынан қылды берін
Дәлелім бар: бүл сөзге келген аят.
Ал, жаратты аспанға ай менен күн,
Әуел баста екеуін қылыпты тең.
Айдан алып Жебірейіл, күнге беріп,
Күнге күндіз жаратты, ал Айға —түн.
Жер менен көк жаралды ма түзу болып,
Өр түрлі өтіп кеткен мақұлық толып.
Ал, сізді Байтул мағмур[131] орнатылды,
Кетейін онан бір аз кеңес құрып.
Жаһанда шаһар да жоқ, үй де жоқ-ты,
Бостан-бос бұл тұл дүние тұрған тіпті.
Қағбаның осы күнгі дәл орнына,
Бір үйді қызыл жақұт орнатыпты.
Құданың құдіретімен біткен екен,
Топан су көк жүзіне жеткен екен.
"Суға қарық болмасын!"- деп, періштелер,
Көтеріп көк жүзіне кеткен екен.
Періште жердің жүзін алып кетті,
Ғазәзіл оттан белбеу буып кетті.
Құдайға неше мың жыл құлдық қылып,
Мүлкіне сегіз жұмақ барып жетті.
Тамамы періштеге патша болды,
Сол күнде: "Ғазәзіл",- деп ат қойылды.
Жеті көк, жеті жерді жалғыз ұстап,
Биледі періштені оңды-солды.
Қойыпты патша Құдай қылып еркін,
Беріпті билігіне дүние мүлкін.
Ғаршының есігінде бір жазуды,
Жиылған көп періште көрді бір күн.
Қорықты періштелер: "Бұл не хал?!"- деп,
Жазыпты: "Көрген пендем, ұғып ал!"- деп.
"Үшбу жүрген мүлкімде бір құлыма
- Жазыпты қатты қаһар лағынат бар!"- деп.
Періште бәрі тегіс шошып кетті,
Патшасы Ғазәзілге келіп жетті.
- Ғаршыда бір нәрсені көрдік біздер,
Қорқыстық, дұға қылғыл, тақсыр!- депті.
Ғазәзіл сонда тұрып, дұға қылған:
- Сақта!- деп періштені, қорыққаннан.
Қылмады: "Өзін сақта!"- деп сол уақытта,
Әр істі жақсы-жаман Құдай қылған.
ОНЫНШЫ БАП
АДАМ АТАНЫҢ ЖАРАЛЫП, ДҮНИЕГЕ КЕЛГЕНІ
Бір достым бар, жаратсам керек, соны,
Жер жүзінде болады мекен жөні.
Шығындар, періштелер, бұ дүниеден,
Жаратсам керек Адам қылып оны.
Жүрген жоқ: періштелер "Кетеміз!", - дер,
- Иа, Раббы, біз не жаздық,паруардігер [132]?!
Біздер тәсбих[133], таһлил[134]айтамыз ғой!
Жаралса адам ұғлы, күнә қылар!
Шығыңдар, періштелер, тілімді алып,
Ғажаппен болған тағат күйер жанып.
"Қала инси агламу уа ма ла тағламун!" [135] - деп
Шығарды бәрін тегіс Жаббар Халиқ[136].
Әуел баста болмағы нұрдан екен,
Нұр билеп соның бәрін тұрған екен.
- Кімнен сені жасайын?- дегенінде,
Нұр ықтияр топырақты қылған екен.
- Топырақтан жаратам Адам!- дейді,
Жебірейіл, бұйырамын саған!- дейді.
Бардағы Мағриб, Машрих ортасынан,
Бір уыс топырақ ап кел маған!- дейді.
Жебірейіл жарлықпенен келді жерге,
Бір уыс топырақ алып жөнелуге.
- He үшін, иа, Жебірейіл, келдіңіз?- деп,
Сонда Жер құдіретімен келді тілге.
Мен келдім сенен топырақ алмақ үшін,
Қарныңа уысымды салмақ үшін.
Құданың жарлығымен сатан келдім,
Бір уыс топырақ алып бармақ үшін.
Имансыз қыл көпірден жығылады,
Жаралған жер ортасы қыбыларды.
Бір уыс менен топырақ алып барып,
Құдайым ол топырақтан не қылады?
Құдайдың білмен сырын тамам,- дейді,
Жаратар топырақтан Адам!- дейді.
Көбейіп Адам ұғлы таралған соң,
Бұзықтық қылар олар жаман!- дейді.
Асаннан амал сайын жауған қар ма,
Не қылса Паруардігер шарам бар ма?!
Кәнеки, Жебірейіл, баян қылып,
Оларға обал, сауап нәрсе бар ма?
- Дүниеде Адам ұғлы жүрер ұзақ,
Сарт, ноғай, шүршіт, орыс, өзбек, қазақ.
Егер де күнәсынан тергеу алса,
Қарныңа салып сенің, қылар ғазап!
Жебірейіл, олай болса, алма менен,
Өзімнен жаралған соң, менің денем.
Тағы да салып маған ғазап қылса,
Болармын шыдай алмай мұнан төмен.
Ол менен жаралған соң, балам болар,
Тегіс жақсы болмаса жаман болар.
Өз қарынымда балама ғазап қылса,
Уа,Алла, минох[137]күнім қараң болар!
Жебірейіл рахымы көп, кетті қайтып,
Жіберді Мекайілді жарлық етіп.
Жер тағы осындай сөз айтқаннан соң,
О дағы ала алмады бойын тартып.
Онан соң жіберіпті Исрафилды,
Бәрінен темен жатқан жер пақырды!
Жердің айтқанын естіген соң,
Тоқтатып, ала алмады, о да ақылды.
Төртінші Ғазірейілге келді жарлық,
Кеңлігі жоқ, мінезі, бәрі - тарлық.
Жердің олай-бұлайын тыңдамастан,
Ғазірейіл салды аямай күшін барлық.
Ортасы Машриқ, Мағриб - осы тұсты,
Ғазірейіл рақымсыздану қолы күшті.
Бір уыс топырақ алған уақытында,
Қырық кары, жеті қат Жер төмен түсті.
Құданың құдіретіне барған алып,
Қай жұмыс бітпейтұғын мұнан қалып?!
Басында себеп болып алып келсең,
Ал!- дейді,- жанын тағы!- Жаббар Халиқ.
Жаралған Адам пенде қинамаққа,
Ойласын: "Келдім,- деп, сынамаққа."
"Бәрекелді, рақымың аз екен!"- деді,
Қойыпты Ғазірейілді жан алмаққа.
Топырақты суға иледі лай қылғалы,
От өртеп, жел естірді май қылғалы.
Әртүрлі топырақ қосты ащы-тұщы,
Біреуді - жоқ, біреуді бай қылғалы.
Топырақты құдіретімен екі бөлді,
Бірін отқа, біреуін нұрға берді.
Және де бәрін қосып, сурет қылып:
Жараттым абзал(азалы) қылып орнын!- дейді.
"Кунту күзаз махфиан" [138]- келді жауап,
Суретін тамам қылды қырық күн санап.
Жатқызды қырық жыл жерде дене қылып,
Пісірді дене қылып кұмға орап.
Жатқызды сахараның даласында,
Тайфаның Мекке менен арасында.
Бір күні Ғазірейіл келіп көрді,
Дарияның жатыр екен жағасында.
Жел есіп кеткен екен ішін тесіп,
Малғұн жүр күншілдік қып ерегесіп.
"Егер мұның билігін маған берсе,
Таза қоймай, алар едім басын кесіп".
- Іш қуысы, хайласы көпті,- дейді,
- Алдауға жылдам ерер епті,- дейді.
"Мені бұған қаратам!"- десе Құдай,
Уа, Алла, мойын сұнған!- депті дейді.
Әзәзіл жансыз барып сонда көрген,
Байқады құр денесін жатқан жерден.
- Алдауға жылдам түсер жан екен!- деп,
Адамның жетекшілін сонда білген.
Құдайым о і құдіреті қылған, әне,
Жасаған құдірет қолмен үш нәрсені.
Бірі - Таурат, бірі - Адам, бірі - Ғадін,
Екі жүз жыл кірместен тұрды жаны.
Кір, жан, саған дем алыс бердім ерік!
Ғақыл, көңіл, әлһам нұр көрік беріп.
Желкесінен екі жүз жыл айналып,
Сонда жан қиналумен кетті кіріп.
- Құданың қысымымен кірді,- дейді,
- Шығарсың қиналумен енді!- дейді.
- Бисмилла, иа, Раббы, жәрдем бер!- деп,
- Кірген жерден жан көзге келді дейді.
Көзіне жан кірген соң, өзін көрді,
Жаралған топырақтан жүзін көрді.
"Өзінің неден болған жөнін көріп,
Асылын танысын!"- деп ғақыл берді.
Көзден соң мұрынына жан беріпті,
Жыбырлап сонда мұрын түшкіріпті.
Аузына жан барған соң, хамд[139] айтып,
Дегенде: "Әлхамдулилла!"[140] - тіріліпті.
Ирхамгі Құдайынан жауап келген,
Имамдар мұны айтпақты сауап білген.
Аяқ, қол, кеуде, бөксе,- жеті мүше,
Аралап бір шыбын жан бәрін кезген.
Кәнеки, тұра келді: "Бисмилла!"- деп,
Үстінен қатқан балшық төгілді көп.
Қалыпты сол үстінде тырнақ (сүйек) болып,
Онан соң бұйырады: "Құдай не?!"- деп.
Құдайым Жебірейілге: "Барсын!"- депті,
- Ақыл, иман, ұятты салсын!- депті.
" Үштің бірі хатқа (жанға) жарар", - деген мақал,
- Адам тандап біреуін алсын!- депті.
Адам тандап бәрінен ақылды алған,
Ақыл тұрған жеріне иман барған.
Сол иманның соңынан ұят еріп,
Үшеуі бір араға орнатылған.
Басына - тәж, беліне қамар[141] қосты,
Түрлендірді киімін ішті-тысты.
"Адам көркі - шүберек",- деген мақал,
Астына пырақ[142] берді, кұстай ұшты.
Қуантып сонда көңілін сүйіндірді,
Тазадан өңшең асыл киіндірді.
Жұмаққа періштелер алып кірді,
Аттарын әр нәрсенің һәм білдірді.
- Басына - тәж, ғамама[143] ора!- дейді,
- Осылай іззет (ғызат), құрмет жоба!- дейді.
Қасындағы жиылған періштеден,
Аттарын әр нәрсенің сұра!- дейді.
Адамның асып бағы, кеткен үдеп,
Ғазәзіл жүр сол күндеп, көңілі жүдеп.
Сұрайды әр нәрсені басқа-басқа,
"Бұлардың, періштелер, аты не?"- деп.
Құдайым білдірмеген әуел баста,
Періште бірін білмей қалды босқа.
" Уа ғалламал адама ал асма-у"[144],
Құдая, білуші жоқ сенен басқа.
Сонда Адам қалың топты жарып айтты,
Аттарын әр нәрсенің - бәрін айтты.
Бәрінен жалғыз Адам ғалым болды,
Ал, енді періштелер үйге қайтты!
Өткізді шаттықпенен айт пен тойын,
Жақсының жүрген жері мәжіліс, ойын.
Халалым - ақыл, әне, ағылым тура келіп,
Бәрі де хақ әміріне қойды мойын.
Көрген соң періштелер қалды таңға,
Сайлады сонда Адамды бәрі ханға.
"Фасжуду лиадама"[145] - аят келіп,
Бұйырды: "Сәжде қыл,- деп, сонда - адамға!"
Сәждеге көп періште қойды басын,
Адамның Құдай артық қылған жасын.
Ғазәзіл мойын сұнбай, тұрып қалды,
Түсіріп хақ мойнына тауқы тасын.
Бастарын періштелер көтеріпті,
Ғазәзіл бір сұмдыққа килігіпті.
Қорыққаннан періштелер: "Сақтай гөр!"- деп,
Сәждеге және екінші илігіпті.
Ғазәзіл болды наумыз[146]сол бір кезде,
"Ібіліс" —деп, ат қойылды тағы да өзге.
Сәжденің бірі парыз, бірі уәжіп,
Екеу боп, сол себепті қалды бізге.
Басына тауқы лағынет жетті дейді,
Құдайым оған қаһар етті дейді.
Бір мінез тәкаппарлық қыламын деп,
Қуылып дәргаһынан[147] кетті дейді.
Ағузу биллах[148] кәрім[149] Рахман [150],
Қорқынышым көп, қыламын ахлу ағлам.[151]
"Рахман атқа түспен", - деп, қылып иағлан (әні һылан),
Ат қойды сонда өзіне: "Ібіліс шайтан".
Ағузу биллахы минаш шайтан[152],
Мұңымды хақтан басқа кімге айтам?!
Қалайша Хауа ананы жаратыпты,
Аз ғана мазмұнынан қалам тартам.
Көздінің, кеңес десе, аңырмаған,
Тәубеден жан барында жаңылмаған.
Адамнан Хауа ананы - алған екен,
Ішінен сол жақтағы қабырғадан.
Білмейді ауырып жанға батқанын да,
Көз ашып көрген екен баққанын да.
"Қалсын - деп,- білмей",- тәңірім жаратыпты,
Сол адам ұйқылы-ояу жатқанында.
Көзін ашса, қасында отыр біреу,
Жатқанда жалғыз еді, оянса - екеу.
- Сұрайық білер ме екен жұбайын!- деп,
Куәлік(ке) періштелер келген төртеу.
Құдайым көңіліне кұйып қойған,
Алланың жарлығына ұйып қойған.
Көңіліне жақындықтың мейірі түсіп,
Әуел оның бетінен сүйіп қойған.
- Отырған қасындағы бұл кім?- дейді,
- Мұнша жақсы көресің неге?- дейді,
Аты кім, не себептен қойған солай,
Жақындар бар ма бұған пиғылың?- дейді.
- Халалым қасымдағы серігімді,
Құдайым тауып берген жерігімді.
Тіріктен тірік қылып жаратқан соң,
Аты: "Хауа!",- солай деп ат берілді.
—Дәл ішімнен шыққандай көрем жақсы!
Бірімізге біріміз ұнамақшы.
Пәруардігер қойыпты жұпты қылып,
Бір Құдайдан басқадан тақты тапшы!
Түбінде топ(түп) ағаштың тойы болған,
Сымбатты екеуінің бойы болған.
Екеуі қосылған соң серік болып,
Бірінде - ғақыл, бірінде - ойы болған.
- Иа, Адам, жұбыңменен (жұптыңменен) тұр жұмақта,
Өзіңді жақсы күтіп, жақсы сақта!
Ішіп-же, көңілің сүйсе, ойна да күл,
Жалғыз-ақ жақын барма бидай жаққа!
Жебірейіл хұтпа оқыды, бар дүр аят,
Маһоры [153] - Мұхаммедке он салауат.
Хадис бар: "Кулли жәди ләзиз"[154]- деген,
Қылыпты ойын-күлкі ғишы фар ағат[155].
Жұмақта Адам, Хауа жүреді олар(алар),
Айтады мадақсына періштелер.
"Қалайша мұны азғырып шығарам?"- деп,
Далада жүріп шайтан назаланар.
Жұмақтың есіктерін аңдып тұрды,
Періште енем десе қақ басқа ұрды.
Бір Тауыс сейіл қылып шыққан екен,
Ібіліске сол арада душар болды.
- Құдайға қайтер едің жүрмес болсаң,
Мен – ғақылшы, біліп ал, білмес болсаң.
Келбетің келген екен армансыз-ақ,
Тіпті жақсы болар ең өлмес болсаң!
- Япыр-ay, немене еді өлім деген?
Жан кетсе, қаран сенің күнің !- деген.
Тауыс келіп жыланға ақылдасты,
Далада шайтан жүріп күлімдеген.
Жылан сонда жұмақта жүреді екен,
Жақсы менен жаманды көреді екен.
Төрт аяқты, шудалы сары атандай,
Өрге шығып, ой жерге кіреді екен.
- Өлім деген не нәрсе,Тәңірім,?!- деген,
- Білдірмеді бар Құдай бізге неден?
Соны білген - өлместі біле ме екен?
Біз сонан сұрайық! - деп, бұлар келген.
- Сен өзің бәрін білген өлемісің?
Қайтсек біздер өлмейміз,білемісің?
- Жұмақтың ішінде бар өлмеске амал
Көрсетейін, мені алып кіремісің?
Ендеше көрсет бізге, жұмаққа жүр,
Жасырып кіргізейін аузыма кір!
Тауыс, жылан шайтанмен ақылдасып,
Жұмаққа кіріп кетті үшеуі бір.
Бұларды тастап кетті алдап-сулап,
Адам жүр: дәулетке мас, аунап-қунап.
Жылады қастарына келіп шайтан,
Өтірік түкірікпен бетін сулап.
- Сен неге жылайсың?- деп, сұрады
Адам, Ай, дүние, өтпей тұрса, осы заман!
Жан кетсе, дене шіркін қалар босқа,
Өлместің лажын қып, келсе шамаң!
Есітіп Адам, Хауа күйініпті,
Ібіліс сонда ішінен сүйініпті.
Хауа ана жетіп келіп сұрайды-мыс:
- Пақырым, білемісің өлмес кепті?!
Мен айтсам да, екі жас, ұқпайсыңдар,
Әлі бір күн бүл күнді жоқтайсыңдар.
Бидайдың (бұғдайдың) ағашынан жалғыз татсаң,
Өлмейсің, ғұмырында шықпайсыңдар!
- Сұмдығын мына залым тұтқан екен,
Ақылы мұның бізден артқан екен!
Жақпаса,бір күн айдап жібергелі
"Жеме!"- деп, бізге сонан айтқан екен.
Барады Хауа ананың жегісі кеп,
Жоламай Адам ата отырды көп.
Екі үзіп, өзі жеді Хауа анамыз:
- Кәнеки, маған жұқты немене?- деп.
Жемеске өзін Хауа тия алмады,
Енді айтсам, мен пайданы, тіл алмады.
Көрген соң, Хауа ананы сондай жақсы,
Адам да оның сөзін қия алмады.
Екі үзіп сол бидайдан Хауа жеді,
Бір үзіп атамызға алып берді.
Аузына адам ата салған шақта,
Шошынып өне бойы дірілдеді.
Еркектен азғырылды қатын бұрын,
Бастан - тәж, маңдайдан бақ, алды нұрын.
Екеуі жап-жалаңаш болып қалды,
Басыпты қолдарымен абыройын.
- Бидайды неге аузына салды?!- дейді,
- Хауаның неге ішіне барды?!- дейді.
Сасқаннан Адам ата жұға алмады,
Түйін боп тамағында қалды!- дейді.
Ұялып Адам ата, ол Хауа ана,
Ағаштар жапырағын бермес және.
- Не үшін дәргаһыма ғасы болдың?!
- Солай деп айтқан екен Хақ тағала.
Адам айтты:
- Аузыма біреу салдым,
Қия алмай мен Хауаның тілін алдым.
"Қатынның тіліне ерген қатын!"- деген,
Хауа айтты:
- Жылан айтқан тілге нандым!
Жылан айтты:
- Мені алдап Ібіліс кетті,
Ібіліс айтты:
- Жұмаққа өзі елітті.
Тауыс тағы ілінді бір тісінен,
Бәріне бір құдайдан жарлық жетті:
- Жұмақтан әуелі,Адам, сен шық!- дейді,
- Тұруға енді мұнда жол жоқ!- дейді.
- Екеуіңе он қой, бір ат енші бердім,
Кешікпей енді мұнан тез шық"- дейді.
- Иа, Хауа, сен бидайды неге жұттың?
Басыңа пайда етем деп, залал еттің.
Қан көру, бала табу өз тілеуің,
Қалдың ғой ортасында көп бейнеттің!
Мирас, ғақыл, дінде, сен кем боларсың!
Екеуің бір еркекке тең боларсың.
Сауаптың ерге - мыңы, саған - бірі,
Өлгенше өзіңе-өзің мін боларсың!
Иа, жылан, аяғыңды алдым қайырып,
Жатарсың жер бауырлап, мойның қайырып.
Көрген жан басыңды езіп, әлек қылып,
Тастасын екі бөліп, жағынды айырып.
Иа, Тауыс, бүл кеңеске неге кірдің?
Ібіліске жылан менен елші жүрдің.
Дайым сенің тартқаның күйік болсын,
Кәнеки, сен не пайда мұнан көрдің?!
Иа, Ібіліс, сен Адамның алдың бағын,
Дамылсыз періштеге қуғызармын!
Әбден-ақ рахматымнан наумид [156] малтүн [157],
Көрмегіл мұнан былай жұмақ маңын!
Жіберді құдіретімен бәрін айдап,
Сәрондит[158] тауына Адам келді жайлап.
Бір тауға Жоууа (Жыдда) деген Хауа түсіп,
Айырылған бір-бірінен соры қайнап.
Жылан түсті Аспомен[159] деген жерге,
Солтүстікке түсіпті Тауыс бірге.
Құдайға ғасы болып қуылмақты
Тілеймін, иа, Раббым хақ, бізге берме!
Үш жүз жыл Адам ата жүрді жылап,
Көзінен аққан жасы - дария бұлақ.
Иа, Раббына замина анқисина
Зарланды қылып тәубе, медет сұрап.
Сол күнде қараңғыда жүрген еді,
Ашылды сегіз бейіш, жұмақ нұры.
Жазулы Мұхаммедтің атын көріп,
- Бұл кім?!- деп, сұрады Адам әрі-бері.
- Бүл менің достым еді сүйер жақын,
Өзі және сол сенің зүриятың.
Олай болса, күнаһым ғафу [160] айла,
Достың болған Мұхаммед сақтап хақын!
Күнаһиын Хақ тағала қабыл етті,
Қараңғы дүние жарық болып кетті.
Шүкірлік екі ракағат намаз оқып,
Сол памдат, [161]намаз бізге парыз етті.
Ал енді Құдайына шүкір қылды,
Қанша сөз түгел айтып болмас болды.
Табысып Ғарафатта [162] Хауа анаға
Сол жерде мақсат тауып, көңіл тынды..
Хауа ана сонда белі мұзға тиді,
Тізесі Адам ата сызға тиді.
Бір бұлақ ақ су ағып, дария түсіп,
Жаралды сол асылдан балық дейді.
Ит кіндіктен жаралған, мысық өттен,
Сол себептен адамға жақын еткен.
Адам ата, Хауа ана қосылған соң,
Ұл мен қыз егіз тауып, бала біткен.
Бір егіздің сыңарын біріне қосқан,
Бір сұлу қыз Қабылмен бір туысқан.
Соны барып һәбілге қосқаннан соң,
Қабыл тұрып, һәбілге болды дұшпан.
Ал, екеуі келіспей араз болып,
Бара жатыр кеңеске ішім толып.
Бір кеңес әлімсақтан айтсам керек,
Қиссасын һәбіл, Қабыл қоя тұрып.
Сайраңдап тау басына Адам шықты,
Сол жерде көп періште жиылыпты.
"Бұл қалай кеп болды,- деп, - маған түскен?"
Шошыған Адам ата қорқып тіпті.
Әуелде көрген тауды, тасты дейді.
Қорыққаннан өңі жаман қашты дейді.
Періште Жебірейіл хақтан келіп,
Жүрегін қолыменен басты дейді:
- Иа, Адам, туар сенен бала!- дейді,
- Көңіліңді Хақтан қылма ала,- дейді.
- Немене толып кеткен жиылған жұрт,
Бұрылып оң жағыңа қара!- дейді.
Сонда Адам көзді оңға салған екен,
Артына қарап, демді алған екен.
"Оң" дегеннің мәнісі: "бұрын" — деген,
Бұрын қарап, "он" сонан қалған екен.
Ақ нұры бар, ақ рухы бар, ақ туы бар,
Балқытқан қара тасты һәм буы бар,- Мұхаммед,
Мұстафаның нұры шықты:
Бұл кім дүр, жұрттан асқан, иа, біреу бар?!
- Ол сенің зұрнатың - Мұхаммед дүр!
Салауат айтса әркім, шын үмбет түр!
- Иа, Раббы, үшбу достың құрметінде
Өзімді, әулетімді жарылқай гөр!
Артынан тағы шықты көп нәбилер
Шаһриар [163], табиғинлар [164] һәм уалилар [165].
Рухы муминларының [166] ақ киімді,
Бәрі де оң жағында орнатылар.
Халиқин һуа Алладан келді хабар,
Жаннатты бұлар үшін қылды даяр.
Қуанып Адам ата күлді дейді:
- Құдая, жан қалғанға шүкірім бар!
Болғаймыз біз, ғариблар [167], сол жиында,
Құдайға, сондай қылса, іс қиын ба?!
Өзіміз кім екен біле алмаспыз,
Жалғанда жан өзіміз бір тиынға.
Арқасын бір сипады Құдірет Алла,
Не хүкім[168] көрсетеді Құдауанда?!
- Қара,- деп, енді солға!- хабар келді,
Қараса, бір түрлі жан, қалды таңға.
Киімі, өңі, түсі - бәрі қара,
Басшы екен бәріне де Қабыл және.
Жылайды соны көріп, Адам ата:
- Иа,Раббы, бізді сонан қылма сана!
Көрмеді еркін қарап, бұларды анық,
Жараттым үш буларға арнап тамұқ!
Хақында Мухаммедтің барша үмбеті,
Сақтай гөр тозағыңнан Жаббар халық!
Сол жерде тамам рух жыладылар,
Сол топта сізлер де бар, бізлер де бар.
Аласат бір бакім емес нәжіс,
Тәңіріңіз мен - сізлердің, ай, пенделер!
Шығыпты халақ[169] құлдардан үн:
- Сен біздің иа, Раббы, тәңіріміз - сен!
- Баршасын Қабыл ал оның қыласыз ба,
Жіберсем пайғамбарлар кітаптармен!
Шаһадат [170] біз тұтамыз — айтқан сөзің,
Қыламыз қыдыр Жаббар бәлі өзің.
"Алмасақ уахуал ахидул" [171],
Сол екен хақ мұсылман болған кезің.
Сол күнде хаққа бердің куәлікті,
- Ал, енді уағдаңды бұзба! - депті.
Сираттан қашан өтіп алғаныңша,
Жігіттер, көтергенің ауыр жүкті.
Адамнан қанша тұқым бала туды,
Бірі - пысық, біреуі шала туды.
Біреу —бай, біреу - жарлы, біреу - мұңды.
Жақсылық жамандықты ала туды.
Қабыл тұрып, білді өлтіріпті,
Қырық күн Адам отырып зар қылыпты.
Тиштен Шиш есімлі бала туып,
Құдайым жүзін нұрлы келтіріпті.
Баласын Адам сапа жиып алған,
Бәріңе дін үйретіп жолға салған.
Он кітап келген екен сонда өзіне,
Өзгесі кетіп, орыны Шишта қалған.
- Айтайын, бір насихат, балаларым,
Естісін өзлеріңнің балаларың.
Қиямет қайымғаша зүриятыма
- Бәріне бұл насихат болсын мәлім.
Бірі - бұлдыр дүниеге көңіл қойма,
Не болдым: құмар болған мені - ойла.
Жаннатта тұрғанымда ойлаймын деп,
Ақырда түсіп кеттім терең ойға.
Екінші - қатындардың алма тілін,
Мен алам деп тәрік қылдым жұмақ нұрын.
Үшінші - не іс қылсаң, ойла соңын,
Мен ойламай іс қылдым, көрдім, мұңын!
Төртінші - жөнін білмей, істі қылма!
Білмей,сірә, іс қылам деп, бұзып алма!
Бесінші - біреуменен ақылдас қыл,
Кеңессем маған мұндай бала бар ма?!
Кеңеспей іс қылам деп, көрдім бейнет.
Нығметтен кәне суға кеттім (сондай қалдым) нәубет.
Үшбу сөз —менен қалған бір өсиет,
Ұлыңның - ұлы, қызыңның қызына үйрет.
Сіздерге мұнан басқа нені айтайын,
"Әлиф" мен әуел баста "бині" айтайын.
Мухаммед үмбетінің торт орында:
Жері бар бізден асқан, соны айтайын.
Әуелі кінәм Меккеде кешілгені,
Әзелден артық болмас пішілгені.
Мухаммед үмбеттері күнә қылса,
Қай жерде тәубе қылса, шешілгені.
Екінші - хаққа жәрдем тонымды алды,
Мың ділда, жүз жылқылық құнымды алды.
Мухаммед үмбеттері ғасы болса,
Үстіне тәубе тонын жаба салды.
Үшінші – халалымнан [172] мені айырды,
Күшімді таудан қайтпас жел қайырды.
Мухаммед үмбетіне айырылмақ жоқ,
Қылса да қанша күнаһи,- деп жайылды.
Төртінші - жұмақта мен жүргенімде,
Шығарды бір күнәмен көргенімде.
Олар дүние жүзінде күнә қылса,
Бейішке кіргізеді өлгенінде.
