Қытай мен моңғолдың біріккен қастандығына ұшырап, кәрі-жасы бар, ұзын саны он бір мың бейбіт қазақ қырылған, екі мың сәби бесігімен қоса отқа өртке кеткен осы бір қанды оқиға қазақ жүрегінде әлі күнге жазылмаған жара болып қалды...
Ерекшелеп айтарымыз, ол соғыстың қияпатын тек қана бір ру көтеріп, солар ғана жан беріп, солар ғана қандарын төккен жоқ. Алтай бетін мекен еткен саны шақты найман елі, он екі Абақ түгел атқа қонды. Адам қаны суша аққан, қызыл өрт жайпаған зілзала майданға тең ат қосты. Соңына дейін жеткені де, жетпегені де бар. Әрине, шама-шарқына қарай
Осынау ұзақ та сесті ұлы тарихымыздың бір тармағы – Өр Алтайда тұтанып, соңыра тұтас Шин-жияңды шарпыған тау қазақтарының еркіндік, азат-тық іздеген соғысының бүгін де ізі суып үлгірген жоқ. Ұлы толқу – 1939 жылы біртіндеп басталып, 1940 жылы тұтанып, 1958 жылы лапылдай жанып барып сөнген дала отындай біздің қалтарыстағы өткен бір сәтімізді жарқыратып тұр
Мейірімі маңдайынан төгіліп тұратын кәрілер-дің немере-шөберелерін айналып жататыны содан. «Саған келер пәле-жала болса, жасы жеткен маған келсін!» дегені де.
Бәлкім, қазекемнің «айналдырған ауру алмай қоймайды» деген сөзінің түпкі төркіні «Айналып алған ауру алмай қоймайды» дегені шығар, сірә..
Жадымызда қалып, қанымызға өткен түсінік мынау: «Айналсаң, оған келетін жамандықты ау-дарып аласың». Бұл сенімнің сүйегімізге сіңгені сонша, ғасырлар өте келе біздегі мейірімнің шыңы, шапағаттың тұғырына айналды
Әуелгі сөзімізге оралсақ, «Үйді, адамды, отты, моланы, т.б айналма» деген тыйым мен жақсы көрген адамын айналып, толғанатын қасиеттің ара жігін бірден түсінуге болады.
Айналайын!» деген осы бір аяулы сөздің мәйегі тым арыда, қазақтың тектік қасиетінде жатыр. Күнделікті өмірде жақсы көрген адамын айналып-мекіреніп жатқан үлкендерді үнемі көреміз. Біреу-ге деген алғысы мен ренішін бір ауыз сөзге сыйдырған халық даналығы тым әріден, түріктер дәуірінен басталатын дәстүрде жатқаны анық.
Оның қарама-қарсы мағынасы да бар. «Үйді, адамды, отты, моланы, т.б айналма» деп тыйым салынып та жатады
