автордың кітабын онлайн тегін оқу СОҒАДЫ ТУЛАП ЖҮРЕГІ. ӨЛЕҢДЕР
Мұрат Әбдірахманов

Кітап туралы Қазір оқып жатыр12 Тегін фрагмент

Шрифты предоставлены компанией «ПараТайп»

Редактор Надия Ахметзияевна Абдрахманова

Верстка, дизайн, публикация Мухтар Муратович Абдрахманов

Корректор Данияр Муратович Абдрахманов

Бұл кітапта белгілі қоғам қайраткері, КСРО Журналистер одағының мүшесі, күрделі кезеңде Павлодар облыстық телевизиясын басқарған Мұрат Мұсайбекұлы Әбдірахмановтың (1938—2015 жж.) өлеңдері мен аудармалары жинақталған. Туған жер мен сол өлкенің танымал тұлғаларына арнаған өлеңдері мен атақты татар ақыны Мұса Жәлелдің «Моабит дәптері» туындысының аудармасынан Мұрат Әбдірахманов (әйгілі Үмбетей жыраудың тікелей ұрпағы) дарынының қарымын аңғаруға болады.

12+

СОҒАДЫ ТУЛАП ЖҮРЕГІ
САҒЫНЫШ САЗЫ
1. Болат Бодаубай. АЛҒЫ СӨЗ
2. ӘР ТАҚЫРЫПҚА АРНАҒАН ӨЛЕҢДЕР
  1. ЖЕР САТУ ТУРАЛЫ
  2. О ЗЕМЛЕ
  3. ҮМБЕТЕЙ БАБАМА АРНАУ
  4. ПОСВЯЩЕНИЕ УМБЕТЕЙ ЖЫРАУ
  5. ЖАҢАӨЗЕН ТОЛҒАУЫ
  6. САМҰРЫҚ ҚАНАТЫ ТАЛМАСЫН
  7. ДАЛАНЫҢ ЕРКЕСІ — ЕЛІНІҢ СЕРКЕСІ
  8. СӘДУАҚАС ҒЫЛМАНИГЕ АРНАУ ӨЛЕҢ
  9. ҚҰТТЫ БОЛСЫН, ҚУАНЫШ!
  10. АСПАНДАТҚАН ТУҒАН ТІЛДІҢ ӨРЕСІН
  11. УСПЕН АУДАНЫ ОРТАЛЫҒЫНДА АЛҒАШҚЫ ҚАЗАҚ ОРТА МЕКТЕБІ АШЫЛУ ТОЙЫНА АРНАЛҒАН
  12. ТЕМIРЖОЛШЫ КҮНІМЕН!
  13. ҰЛЫСТЫҢ ҰЛЫ КҮНІ ҚҰТТЫ БОЛСЫН!
3. ДОСТАРЫНА АРНАЛҒАН ӨЛЕҢДЕР
  1. БЕСТӨБЕ САҒАН САҒЫНЫШ ЖЫРЫН АРНАЙМЫН…
  2. ӨЗІҢНЕН ҰШТЫМ ҚИЯҒА
  3. САҒЫНЫШ САЗЫ
  4. РӘШИДА АПАНЫҢ МЕРЕЙТОЙЫНА
  5. ҒАБЕКЕ! 60 ЖАСҚА КЕЛУІҢМЕН!
  6. 70 ЖАСЫҢ ҚҰТТЫ БОЛСЫН, ҒАБЕКЕ!
  7. ВЛАДИМИР ФИЛИПҰЛЫНА!
  8. ҒАФУР МҰҚАНҰЛЫ МҰҚАНОВТЫҢ -75 ЖАНҰЯСЫНЫҢ 50 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАУ
  9. ҚҰРМЕТТІ ТОЙ ИЕЛЕРІ — БАҚЫТ — ЕЛЕУСІЗ ЕРСАЙЫН — МАЙРАҒА АРНАУ
  10. ҒАЛЫМ, ҰСТАЗ, АҚЫН ІНІМ МҰХАМБЕДИЯ АХМЕТ-ТӨРЕГЕ
  11. КЕҢЕС ДОСЫМНЫҢ 70 ЖЫЛДЫҚ МЕРЕЙТОЙЫНА АРНАУ
  12. СЕМБАЙ ДОСЫМЫЗДЫҢ 70 ЖАСҚА ТОЛУ МЕРЕЙТОЙЫНА АРНАУ
  13. АБАЙ МЕН МӘДИНАНЫҢ ҮЙЛЕНУ ТОЙЫНА АРНАУ
  14. ЖОЛДАСЫМЫЗ — ПМУ-ДЫҢ ПРОФЕССОРЫ АМАНГЕЛДІ НҰРЖАУҰЛЫНА АРНАУ
  15. БАЛТАБАЙ БЕКЖАНҰЛЫ СЕЙСЕНБЕКОВ АҒАМЫЗДЫҢ 80 ЖАСҚА ТОЛУ МЕРЕЙТОЙЫНА АРНАУ
  16. ЖАРҚЫРАЙ БЕРСІН ЖҰЛДЫЗЫҢ
  17. БЕКТАС РЫСПАНОВТЫҢ 70 ЖАСҚА ТОЛУЫНА АРНАУ
  18. ҚҰТТЫ БОЛСЫН, ҒАЛИЯ, АЛТЫ АСҚАР БЕЛЕСІҢ!
  19. ЕКІБАСТҰЗДЫҢ « ҚАЗАҚ ТІЛІ» ҚОҒАМЫНЫҢ ТӨРАҒАСЫ ЖҰМАҒАЛИ ҚОҒАБАЙҰЛЫНЫҢ 60 ЖАСҚА ТОЛҒАН МЕРЕЙТОЙЫНА ШЫН КӨҢІЛДЕН АРНАҒАН БІР ШҰМАҚ ӨЛЕҢІ
  20. ТӨЛЕУТАЙ ІНІСІМЕН ҚОШТАСУЫ
4. ТУЫСТАРЫНА, ЖОЛДАСТАРЫНА АРНАЛҒАН ӨЛЕҢДЕР
  1. НӘДИЯҒА
  2. НЕМЕРЕЛЕРГЕ АРНАУ
  3. ӘННӘНІҢ 89-ЖАСҚА КЕЛУІНЕ АРНАЛҒАН ӨЛЕҢ
  4. ӘННӘНІҢ ӘНІ
  5. ҚҰТТЫҚТАЙМЫН, АЛТЫНАЙЫМ! (ән)
  6. РАМАЗАННЫҢ 50 ЖАСҚА КЕЛГЕН МЕРЕЙТОЙЫНА
  7. РАМАЗАН ШӘРІПҰЛЫНА АРНАУ
  8. ТЕМІРБОЛАТ ЕРЕЖЕПБАЙҰЛЫНЫҢ 60-ЖЫЛДЫҚ МЕРЕЙТОЙЫНА АРНАУ
  9. ЖАЙЛАУАҒАШ
  10. MEЙРAМXAНA TOЛЫМДЫ БOЛСЫН!
5. МҰРАТЖАН ӨМІРДЕН ӨТКЕННЕН КЕЙІН ТАБЫЛҒАН ӨЛЕҢДЕР
  1. ЖҮРЕКТЕ ЖАЛҒЫЗ ӨЗІҢСІҢ (Нәдияма)
  2. УАЙЫМДАМА СЕН БОСҚА, ҚАЙҒЫ БАСЫП…
6. АЯҚТАЛМАҒАН ӨЛЕҢДЕРІ
  1. «Омбы маған мәңгі-бақи арман жер…»
  2. «Қазақ бар ма Омбы елін…»
  3. «Қиялымыз аспандайды…»
  4. «Пай, пай, пай!..»
КЕШІР, ОТАН! (Мұса Жәлелдің «Моабит дәптерінің» қазақ тіліне аударылған өлеңдері)
1. Роллан Сейсенбаев. РЕКВИЕМ ЖЫРЛАР
2. КЕШІР, ОТАН! Бұл жинаққа Мұса Жәлелдің (1906 — 1944) «Моабит дәптерінің» циклынан қазақ тіліне аударған Қазақстан Республикасы журналистер одағының мүшесі Мұрат Мұсайбекұлы Әбдірахмановтың өлеңдерін ұсынамыз
  1. КЕШІР, ОТАН!
  2. АЛМАНИЯ ЕЛІНДЕ
  3. ДӘРУ
  4. ҚЫЗДЫҢ ӘНІ
  5. МЕНІҢ ЖЫРЛАРЫМ
  6. ХАТ
  7. ҚОЛ ОРАМАЛ
  8. ЕРКІНДІК
  9. НУ ОРМАН
  10. ҚЫЗЫЛ ТҮЙМЕДАҚ
  11. БҰЛБҰЛ МЕН БҰЛАҚ
  12. БАСТАН КЕШКЕНДЕРІМ
  13. ТҮРМЕДЕГІ ТҮС
  14. СОҒЫСТАН КЕЙІН
  15. ЖӘЛЕЛГЕ ТАПҚАН ЖОЛЫ
МУРАТ МУСАЙБЕКҰЛЫНА АРНАЛҒАН ӨЛЕҢДЕР
1. МҰРАТ ӘБДІРАХМАНОВТЫҢ МЕРЕЙТОЙЫ ҚҰРМЕТІНЕ
2. МҰРАТ ІНІМНІҢ 70-ЖЫЛДЫҚ МЕРЕЙТОЙЫНА
3. МҮКЕ! ЕЛУІҢЕ «Е» -ДЕН ЕСТІЛЕТІН ЕЛУ ЕСКЕРТКІШ
4. МҮКЕҢЕ БАХЫТ ДОСЫНАН
5. МҰРАТҚА
6. ТҰМАР ЖЫР
7. ЖЕТІ БЕЛЕС
8. ПОСВЯЩАЕТСЯ ЮБИЛЯРУ
9. ҚҰРМЕТТІ МҰРАТ МЫРЗА!
10. В ЧЕСТЬ ЮБИЛЕЯ
11. АҒАЛАР БАР
12. АРДАҚТЫ МҰРАТ ІНІМ
13. УВАЖАЕМЫЙ МУРАТ МУСАЙБЕКОВИЧ!
14. 60 — ЖАСҚА ТОЛУЫНА ОРАЙ
15. АСЫЛ АҒАМА
16. СӨЗ СОҢЫ
  1. ӘР НӘРСЕГЕ КЕЙДЕ НАЛЫП ТАЛАСАМ…
  2. МҰРАТ МҰСАЙБЕКҰЛЫНА!

САҒЫНЫШ САЗЫ

Болат Бодаубай. АЛҒЫ СӨЗ

Халқымыздың тарихында есімдері елге мәлім, кейінгі ұрпақтар үлкен алғыспен, сый-құрметпен еске алатын белгілі тұлғалар аз емес. Солардың бірі 1706 жылы дүниеге келіп, 1778 жылы қазіргі Ақмола облысының Ерейментау өңірінде өмірден озған (ҚСЭ, 11 том, 1977 ж.), қазақ әдебиетінің жыраулар поэзиясында өзіндік орны бар Үмбетей Тілеуұлы дер едік. Оның өмір сүрген уақыты — сол кездегі бабаларымыз елі мен жерінің азаттығын, бостандығын сақтап қалу үшін жан аямай күрескен, егеулі найза қолға алған азаматтары күн-түн қатып ат үстінен түспеген, қауіп-қатерлі, аумалы-төкпелі, сын-сынаққа толы заман еді. Халқымыздың қас батыры Қанжығалы Бөгенбайдың жорықтардағы, сан шайқастардағы сенімді серігі, жалынды жыршысы болған Үмбетей жырауды ел-жұрты «Жорық жырау» деп те атандырған. Осы кітапшаға өзінің, өмірдегі жора жолдастарының, қызметтес-әріптестерінің арнау өлеңдері кірген Мұрат Мұсайбекұлы Әбдірахманов (1938—2015) сол Үмбетей жыраудың тікелей алтыншы ұрпағы.

Үмбетейдің атағы он сегізінші ғасырда қазақ халқына кеңінен жайылған-ды. Ол өзінің жалынды жырларымен ел-жұртымызды ата-бабадан қалған асыл мұра — ұлан байтақ жерімізді ешбір жауға бермеуге, көзіміздің қарашығындай сақтауға, басқыншылардан тазартуға, кейінгі ұрпаққа сол қалпында, аман-есен аманаттауға үндеді. Өкінішке орай ол замандағы Бұқар, Ақтамберді, тағы басқа жыраулардың шығармалары сияқты Үмбетейдің жырлары да бізге толық сақталып жеткен жоқ. Біздерге жеткен «Бәкеге», «Жауқашарға», «Бұқарға», «Бекболат биге» сияқты өлеңдерінде әділеттілік, адамгершілік, өмірдің мәні сияқты адам бойындағы қастерлі қасиеттерге мән берілсе, «Бөгенбай өліміне», «Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту» сияқты жырларында Бөгенбай батырдың өмірдегі ерлік істері туралы баяндалады, «Жантай батыр» дастаны мен Абылай хан туралы толғауында халқымыздың қалмақ басқыншыларына қарсы қаһармандық күресі бейнеленеді.

Осындай текті атаның ұрпағы болудың ер азаматтың мойнына артатын жүгінің, самағының да аз болмайтыны түсінікті. Ол өзінің тіршілігімен, ісімен сол ата-бабаларының есіміне лайық өмір сүре алса — зор ғанибет, өмірдегі парызын адал орындағаны. Мұрат Әбдірахманов сондай биіктен көрініп, сондай сенімнен табылған елге сыйлы, абыройлы азамат еді. Бұған оның өмір жолын қысқаша шолып өтсек те көз жетеді. Қарағанды педагогикалық институтын үздік бітіргеннен кейінгі оның еңбек сапары Павлодар педагогикалық институтындағы ұстаздық қызметпен жалғасты. «Асыл кездік қап түбінде жатпайды» дегендей, жас жігіттің білімділігі, ізденгіштігі, ой-өрісінің кеңдігі байқалмай қалмады. Ол облыстық партия комитетіне лекторлық қызметке шақырылды. Кешікпей лекторлар тобының жетекшісі болды. Одан соң облыстық партия комитетінің үгіт және насихат бөлімі басшысының орынбасары қызметіне жоғарылатылды. Бұдан кейінгі жылдарда Павлодар облыстық телерадио комитетінің төрағасы, облыстық мәдениет басқармасының бастығы сияқты жауапты қызметтерді абыроймен атқарды. Осы жылдардың бәрінде көпшілікке сыйлы болды. Әрдайым қиналғандарға көмек көрсетуге, адамдарға қол ұшын беріп, жақсылық жасауға дайын тұрды. Жастарымызды еліміздің патриоты, халқымыздың тарихын, тілін, өнерін, салт-дәстүрін жақсы білетін, қадірлейтін отансүйгіш азаматтар етіп тәрбиелеуге барынша күш салды, елеулі үлес қосты. Зейнетке шығар алдында, шыққаннан кейін де біраз жыл Павлодар облыстық «Қазақ тілі» қоғамын басқарды. Кейінірек Астанаға қоныс аударған соң қалалық «Қазақ тілі» қоғамының жауапты хатшысы болып қызметін жалғастырды. Қазақ тілінің беделі, мерейі өсуіне елеулі үлес қосты.

Мұрат өзінің өмірінде өлең жазуды, оны газет-журналдарда жариялап, ақын болуды мақсат етпеген. Өлеңді ол өмірдегі шиыршық атқан сындарлы сәттерде, қатты қапа болғанда немесе қуанғанда, кейбір мерекелер мен достарының мүшел тойларына ғана арнап жазған. Осы шағын жинақтан Мұраттың шынайы жан сыры, рухани әлемінің байлығы, мейірбандығы, азаматтығы айқын көрінеді. Осыдан көптеген жылдар бұрын Қазақстанда жерді шетелдіктерге сату-сатпау туралы мәселе көтеріліп, халықтың ашу-ызасын тудырған кездегі Мұраттың күйініп отырып жазған өкінішке толы өлеңін осы күні де тебіренбей оқу мүмкін емес.

Жер сату — Отаныңды сатқанмен тең,

Алтын ай, Күміс күнің батқанмен тең.

Айрылып Жер Анадан аялаған,

Баяғы құлдығыңа қайтқанмен тең.

Жер сату — өз анаңды сатқанмен тең,

Қарғысы қас дұшпанның атқанмен тең.

Жеріңді алған алпауыт байсымақтың

Босағасын күзетіп жатқанмен тең… — деп басталатын өлеңі бүгін де өзінің өзектілігін жойған жоқ. Немесе Мұраттың осы жинаққа кіріп отырған «Жаңаөзен толғауын» алайық. Мұнда да өзекті өртеген өкініш, күйініш. Жаңаөзенде өздерінің азаматтық құқығын қорғап, наразылық акциясына шыққан жұмысшыларға оқ атып өлім құштырған қатыгездікті, билікті айыптайды. «Не сұмдық — азаматты атып тастау, құқығы үшін күрескен өндірісте» деп назаланады. Бұл өлеңдерден Мұраттың аса биік азаматтық болмысы айқын көрінеді. Өзінің өмірлік жары Нәдияға арналған өлеңі де сезіміңді селт еткізбей қоймайды.