I
Батар күнгешымылдық - көк бұлт кең,
Толқынды қызылторғын өртпенен тең.
Өткен дәуренсекілді нұры жайнап
Арттағы мұнарағабереді рең.
Ол - монастырьсопылар тұрар жері,
Кешкі қоңыраусоғылған көптен бері.
Сопылар,қызметкерлер басылған жоқ,
Тас көшесінсыпырып жүргендері.
Ұзын қарабешпентті, ұзын шашты
Жамағатты итеріпбір жол ашты.
Мешітінебастықтың келер жолын
Дайын қылып,сыпырып шаңын басты.
Томсарған,күлкісі жоқ, бір қансыз сұр,
Бір үлкен ісқылғансып асығып жүр.
Ладан деген иістімай тұтатып,
Жаққан шамыжарықта нұр бермей тұр.
Құлшылыққажиылған көп жамағат
Сыбдыр қағыптосып тұр, сол-ақ қымбат.
Тас күмбездесыбдыры күңгірлейді,
Ішкі үйіне кіругетимей рұқсат.
Мұнан басқақақпада бірқатар жан,
Жанашырсыздүниеде жетім қалған.
Құдайдан дажұрттан да күдер үзген,
Амал жоқ, өлмесүшін сұрайды нан.
Бірі - ақсақ,бірі - соқыр, бірі - кемтік,
Киімі - жүзқұраулы жемтік-жемтік.
Мойны - қара,қолы - көн, езуі - көк,
Көзі үңірейген,беті әжім, бәрі - өлімтік.
Ұяттан,ар-намыстан не біледі?
Шіркеугекелгендерден тіленеді.
Аш итше біртиынға топыр қағып,
Бір таласып, бірұрысып, бір күледі.
Ұялғаннантастаған бір мыс тиын -
Аш кедейге олдағы - қымбат бұйым.
Кір дорбағаонысын салып алып,
Жағалайды әркімдіжыртық киім.
Бір бүкір ортасында,сол қозғалмас,
Жалынып еш адамғақолын созбас.
Арық қара, кеңмаңдай, қыр мұрынды,
Екі көзден отжанған не қылған жас?
Сұр ерін, өзіжұқа, жиі тістеп,
Ызамен тұрғанжандай бойын күштеп.
Кең жауырын,білегі бұлшық етті,
Үйренген жансекілді қызмет істеп.
Көп қайыршыбір-бірін кимелейді,
Бір тиынғаталасып үймелейді.
Қозғалмай тұрғанжастан сүйтсе дағы,
Бәрі қорқып,азғана именеді.
Қабағы түйіліңкі,сүйінбейді,
Алла бөлекжаратқан түрін дейді.
Жиырма сегізжасында әжім түскен,
Көк тамырда қанойнап, дірілдейді.
Көзге бүкір,қайраты - болат қырлы,
Сақтап жүргенсекілді бұл бір сырды.
Шайтанныңсуретіне есіктегі
Бірқатар көзінсалып қарап тұрды.
-«Егердешайтандыққа жетсе қолым,
Алдауға арланарем адам ұлын.
Аллаға асы,бейішке қашқын болып,
Онан соңғы бұл емесменің жолым.
Қорыққан кісісекілді бойын барлап,
Теңдес емесадамды алдап-арбап,
Жек көріпалғаннан соң көріне жау боп,
Кегін алса болмайма сыпыра жалмап?» -
Дүниеніескермейтін паң секілді,
Жатырқап тіріжанды аң секілді.
Сыпатын, түрінкөрсе сол бүкірдің,
Бір үлкен мақсұтыбар жан секілді.
Қасындажолдастары - ақсақ, соқыр,
Қайыр тілеп шулапжүр, опыр-топыр
Палицын байесікке келіп еді,
Шыр айналды күңкетіп әлгі бүкір.
II
Елуге келген,шашы бурыл тартқан,
Көзінің түсіоңып, нұры қайтқан.
Жүріс-тұрыссүйтсе де жас жігіттей,
Қуатына жарамасшал деп айтқан.
Үлкен етік аяқта,көк пешпентті,
Таққан кірестөсінде жарқ-жұрқ етті.
Жүргені тарс-тұрсеткен тәкәппарлау,
Жайған тасқабасқаны жанды үрпитті.
Бай Палицынпаңдықпен басады аяқ,
Қайыршыға түксиертүйген қабақ.
Екі малай артынанертіп алған
Күшік иттей қылыпжүр байға жалбақ.
Кердең басыпшіркеуге жақын барды,
Қалтадан біртеңгелік күміс алды.
Есікте шегелеуліқұлыбы бар
Бір сандық бар,барды да соған салды.
Ақырып кедейлергедейді: «Антұрған!
Жалқаулықтан бәріде мұндай болған.
Қызметқылса,тамағы тоймас па еді?!»
Қуды «кет!» депкедейді әлгі тұрған.
Ақырған соңбайғұстар әрі тұрды,
Қалтасына қолсалып, мойнын бұрды.
«Бәрің бірдейталаспай, бөліп ал!» - деп,
Бір теңгеліккүмісті лақтырды.
- Осылар елдіңтынышын алды бүгін,
Бірдің нанынтіленіп, бірдің сүтін,
Құдайым кезінберсе, күтіп жүріп,
Ұялмай бәрінаштан өлтіретін.
Үндемей бүкіржүрді арғы шеттен,
От жалындай солбайға көзін тіккен.
Жай отындайжарқылдап қарауы өзге,
Ызасы қозғалғанба ішке бүккен?
Палицынді артынанқуып жетті,
-Не керек? - депәлгі шал бір күңк етті.
-Сенен меніңсұрауым тым аз ғана,
Өзің айтқанжұмысты берші! - депті.
- Қарама меніәлсіз деп, байым, кердең, -
Бір ауыр тастыжұлып алды жерден.
- Көрген соңкөзің жетсін - деді дағы,
Атып, қағып, допқылып ойнап берген.
Бай көріп, аң-таңқалды, мұның күшін,
Еш адам қыларемес қылған ісін.
- Өз қорамаалайын, өзің көнсең,
Боласың бақызметші, менің кісім? -
Алды-артына бүкірде қарамады,
Қуанғаннан қасынажетіп барды.
Азаттығын садаға қылдыдағы,
Басына уәденіберіп салды.
- Атың кім? -деп, бүкірден бай сұрады.
- Атым - Вадим, -деп еді, байға ұнады.
Қошаметтің жөнідеп қос жалшысы,
Мағынасыз беталдыыржаңдады.
Жаман көзбенқарады Вадим сонда,
Ертіп жүргенекеуге байды жолда.
Көзіне шыдайалмай, к...н қысып,
Жым-жырт болыпекеуі болды молда.
III
Бай: «Ер!» -деді, артынан ере берді,
Бай шіркеуденүйіне тым кеш келді.
Қақпа соқты,қатты жел дүрілдеп тұр,
Танымай,ырылдасып иттер үрді.
Вадим деіздегенін тапты мына,
Жоғары қарап,түсті ойға аз ғана.
Шіркеудегі серттіойлап, айтқан сөзі:
«Әділет қайдаболса, сонда күнә».
Дүбірлетті есіктібай да болмай,
Аз кешікті, ашуғажан табылмай.
Бір жалшы келдіесікке қалт-құлт етіп,
Жылы орынынтастамақ кімге оңай?
Үйіне бай Вадимдіертіп келді,
Сол заманғалайықты үйін көрді.
Қырықтан асқансемірген қатыны отыр,
Бәйбішесі осы депойлап білді.
Ішпек, жемек,семірмек, есінемек,
Еріккенненжалшыға бос зекірмек,
Бай ұрыспағанкезінде өзі ұрысқансып,
«Олай емес,білмейсің,былай», - демек.
Бұл қылық - бұрынғыданбір қалған жол,
Осындайбәйбішелер жұртта бек мол.
Өзге қызық суиындеген шақта
Қартаң тартқанқатынның қуаты - сол.
Соққан борансекілді біздің өмір,
Не тыныштық тауыпберді, өзің де көр.
Сол қатынғакеледі күншілігім,
Сондай өмірқолыма бір тимей жүр.
Ол қылықпенөлгенше ол да жүрмек,
Бала-шағажыласып, өлсе өкірмек.
Көршілері:«Адамға залалы жоқ,
Тым-ақ жақсы кісіеді, байғұс!» - демек.
(Аяғы бітпейқалған)
