автордың кітабын онлайн тегін оқу Кіші жүз
Аристов кіші жүзді «орта жүзден бөлінген алшын табы» дейді. Левшин сөзінше, кіші жүздегі рулар ең басты елі алшын, оған жеті ру деген елдерді атақты Тәуке хан қосқан. Бұл күнде кіші жүз үш ру - әлімұлы, байұлы, жетіру деген. Әлімұлы алты ру - қарасақал, қара кесек, қытай, төртқара, шөмекей, шекті. Байұлы он екі ру - адай, жаппас, алаша, байбақты, масқар, беріш, таздар, есентемір, черкес, тана, қызылғұрт, шайығлар. Жетірулар - табын, тама, кердері, кереит, жағалбайлы, тілеу, рамадан.
Бұлардың ішінде орта жүз арғыннан аталар бар екенін білерсіз және кіші жүз ішінде біздің тоқал арғын деп аталатұғын саржетім-шақшақтың нәсілі бар екені анық, бірақ жоғарғы аталардың ішінде анық аты ұқсағаны жоқ, олай да болса, шекті дегені шақшақ бола ма деп ойлаймын, яки арғын болған соң қоспаған ба?
Және бұл кіші жүзден әр руынан бөлініп, 1801 жылы Бөкей ханға еріп, Орал суынан ары өтіп, көшкен. Бөкей хан елі атанғандар: әлімұлынан - қытай деген, байұлынан беріш, шеркеш, адай, жаппас, масқар, ысық, есентемір, байбақты, алаша, тана, таздар; жетірудан - тама, табын, кердері және төре, яғни хан нәсілінен он алты ру ел, оның ішінде қожалар, ноғай, төлеңгіт деген, бұл қожа мен төлеңгіт - ханға жиылғандар, ноғай - бұрын торғауытқа қарап, торғауыт кеткенде өз орнында қалған ноғайлар.
Кіші жүз қазағының ертегі сықылды сөзі: Алаша хан деген хан тұсында алапес бала туса, далаға апарып тастапты, бір күні өзінің де бір қатыны алапес бала тапқан соң, оны да шешесінің қасына қырық қыз қосып апарып тастап, қырғыздар сонан тарапты. Алшын сол нәсілден дейді, мұнысы өтірік. Бұрынғы кезде Алақшын деген ел болған, қытайша Пома дейді. Енисейде жүрген қырғызбен нәсілдес, алшын сонан шыққан болар.
