Сталиндік көшпенділер. Қазақстан билігі және ашаршылық
Неміс ғалымы Роберт Киндлердің «Сталиндік көшпенділер» атты ғылыми монографиясы өткен ғасырдың жиырмасыншы-отызыншы жылдарындағы Қазақстандағы ашаршылықтың себеп-салдарын зерттеуге арналған. Әлемнің бірнеше тіліне аударылған әйгілі еңбек енді қазақ оқырмандарына ұсынылып отыр. Бұл кітап нақты тарихи деректерге сүйеніп жазылған, автор Ресейдің, Қазақстанның, Еуропаның архивтерін түгел ақтарып, осы тақырыптағы ғылыми еңбектер мен әдеби-көркем шығармаларды да назарынан тыс қалдырмайды. Ғалым тарихи құжаттар арқылы 1917 жылғы Қазан төңкерісінен бастап 1950 жылға дейінгі қазақ халқының аянышты тағдырының кең панорамасын жасаған. Жалпы, сан салалы, кең тынысты еңбектің ғылыми-танымдық маңызы аса зор. Кітап көпшілік қауымға арналған
Дәйексөздер32
яқты табиғат апаттарының жөні бір бөлек, ал аштық адам өміріне біртіндеп енеді
Алайда большевиктер «жоғарыдан болатын революция» негізінде көшпенділерді біржола жерге таңып қоюды ұйғарып, олардың
1921–1922 жылдардағы аштық Жетісуды да қатты шарпып өтті326. Атап айтқанда, Қырғыз АКСР-дегі жеті губернияның бесеуі аштыққа ұрынды. Далалық өңірлердегі шамамен 1,5 миллиондай адам тойып тамақ жеуден қалды. Мысалы, Атбасар уезінде 100 мыңнан астам көшпенділер мен шаруалар аштықтан қатты зардап шеккен. Алайда осындағы жергілікті билік тәркілеу науқанын 1922 жылдың жазына дейін тоқтаусыз жалғастырумен болған327. Жалтақтап, сақтана көрсетілген деректер бойынша да, бұл аралықта бүкіл Қазақстан аумағында 400 мың адам аштан өлген328. Республикадағы шаруашылықтардың саны 1920–1923 жылдар аралығында үштен бірге кеміген. Қоныс аударған шаруалар саны 500 мыңға жуық азайды, оның қаншасы қуылып, қаншасының аштықтан қырылғанын енді анықтау мүмкін емес329.
