автордың кітабын онлайн тегін оқу  Тұспал өлеңдер

Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы

СОҚЫР, САҢЫРАУ ЖӘНЕ ЖАЛАҢАШ

Жалғанда таппай бір жар жалғыз жүрдім,

Кез болмай мен иеме далаға үрдім.

Айтқанмен көп соқырға кім нанады,

Дегенмен жұрт көрмеген бір іс көрдім.

Болғанмен жүрген жерің мидай тақыр,

Таусылу жүре берсең бар ғой ақыр.

Болғаннан дүние-дүние әуел ақыр,

Бір үшеу жолдас болып келе жатыр.

Дүрбіден біреуінің өткір көзі,

Көрмейді дәнемені сөйтсе де өзі.

Қырағы құмырсқадай нәрселерге,

Онан үлкен зорлардан жоқ боп сөзі.

Мүлтік жоқ құмырсқаны көруінде,

Сұрасаң түгел айтып беруінде.

Онан басқа нәрседен түк көрмейді,

Кемдік жоқ жер-су басып жүруінде.

Құлағы тарс бекіген саңырау бірі,

Өлі емес, дені сап-сау, өзі тірі.

Дауысын дүңгірлеген естімейді,

Құдайдың соқтықса да көк пен жері.

Өзіңе өшің болса, саңырауға ұрын,

Ұрынбасаң, білмейсің оның сырын.

Сыбырлап жасырып айтқан құпия сөзді,

Естиді құлақтыдан әбден бұрын.

Жалаңаш киімі жоқ енді бірі,

Ашылып көрініп түр ұят жері.

Етегі сүйретіліп келе жатыр,

Жаға-жең жоқ болса да, ол өңірі.

Суреті адамға ұқсаған, мінезі аңға,

Бұл үшеуін көрген соң қалдым таңға.

Дүние толды десем де жалған емес,

Тозаң бұрқ-бұрқ, жол үсті толып шаңға.

Үшеуі айрылмастан қосқан басты,

Бір жасап жалғандағы өмір жасты.

Елсізде көріп көзім тоймасын ба,

Соқыр, саңырау, бір тұттай жалаңашты.

Дәнеңе жоқ маңайында жалғыз қара,

Бір сайын өздеріне тиген дала.

Елсізде үшеуіне кез болған жан,

Бет-аузы кетеді де болып жара.

Жалаңаш киіміңе тап береді,

Байқамай онда соқыр шап береді.

Бас салып керең, саңырау сабап-сабап,

Еріксіз-ақ киіміңді ап береді.

Бой бағып мен анадай алыс тұрдым,

Бұлардың не қылғанын көзбен көрдім.

Не қылып, үшеуінің, не қойғанын,

Әр жерде әңгіме ғып, кеңес құрдым.

Соқыр айтты:

- Мен анық тұрмын көріп,

Бір адыр қол келеді сейіл құрып.

Саны сонша өзінің пәлен мың!- деп,

Бүлінді өз-өзінен құдай ұрып.

Онда саңырау дүрілдеп келді жетіп:

- Дауысын тұрмын,- дейді,- мен де естіп.

Ана екеуі айтқан соң жау жетті деп,

Жалаңаш жаман қорықты есі кетіп:

Бұл жерден біз қашпасақ тұра көшіп,

Бір қуылса, соңымызға бүл жау түсіп,

Менің құрғыр қызығып етегіме,

Ұзынын қоймайды ғой алмай кесіп!

Соқыр тұр:

- Көрдім мен,- деп,- міне,- келді!

Саңырау тұр:

- Құлағым,- деп,- дыбыс берді!

Жалаңаш тұр, жан қоярға жер таба алмай:

Айрылдым етегімнен мен,- деп,- енді!

Бұлар тұр даурығып осы сөзде,

Құдайдың құба жоны құла түзде.

Ес көріп, осыларды қара тартқан,

Ойласақ, шайнам ғақыл жоқ қой бізде.

Не көрді, дәнеме жоқ үш албасты,

Жалаңаш "жауың деген соң тұра қашты.

Жөнелді ес жоқ, түс жоқ одағайлап,

Жол берсе, кірер еді жердің асты.

Үшеуі шығып кетті елден безіп,

Қашумен жау жетілеп тау-тас кезіп.

Қарны ашып, қалжырайтын мезгіл болды,

Түңіліп, тіріліктен күдер үзіп.

Елсізге бұл үшеуі шығып кетті,

Арада бірнеше түн, күндер өтті.

Әуре боп бір үш ақымақ қаңғып жүр деп,

Кім бұған даярлайды шай мен етті?!

Бірталай таныс болды көріп жерді,

Бұлардың сыбағасын аштық берді.

"Пәлі, біз мұнша неге бүліндік? ",- деп,

Бірінен айдалада бірі көрді.

Саңырау айтты соқырға:

Қылдың, - дейді,

Ойлағаның осы еді, тындың!- дейді.

Көрінбеген нәрсені көрдім деумен,

Айдалаға қаңғытып қырдың!- дейді.

Соқыр айтты саңырауға:

- Емес пе ең сен,

Демеп пе едің дауысын естідім мен?!

Көрмесем де көрдім деп жеңіп жүрген,

Емес пе едім белгілі бек бике мен?!

Жалаңаш айтты:

- Екі ит не еттің?- дейді,

Алып шығып елсізге кеттің!- дейді.

Бірің көрдім, біреуің естідім деп,

Зәремді алып түбіме жеттің!- дейді?

Онда екеуі шап берді жалаңашқа:

Табылса ортақ боласың даяр асқа.

Елден бұрын алақтап тұра қашып,

Нең бар еді сонда артық бізден басқа?!

Жалаңаш екеніңді жұрт көріп түр,

Мені алар деп келсе жау қылдың ғой қор.

"Етек Жеңім ұзының,- деп мақтанасың,

Киім жоқ, етек-жеңің қай жақта жүр?!

Өңірменен тауып-ақ жаға-жеңді,

Жұртқа айтсайшы сонан соң "етек кенді".

Киімің жоқ үстіңе тонайтұғын,

Жау алғанда, алады сенің неңді?!

Жақ-жақ болып үшеуі қылды керіс,

Ауыр тиді бұларға енді жүріс.

Басы жұмыр пенде боп жаралған соң,

Білгеннен, білмегеннен өтер бір іс.

Көп сөйлеп қызыл тілім болып тұр үй,

Бардан-жоқтан сөз қылып, шертемін күй.

Жолаушы өткен - кеткен паналайтын,

Бұларға кез болыпты кең сарай үй.

Бұл үйге кіріп келсе бүл үш батыр,

Дәнеңе жоқ,, бір мүжілген жемтік жатыр,

"Аш ағасын танымасаң деген сөз бар,

Аузына не тисе де балдай татыр.

Бір жемтік тақыр тиді болып қалған,

Талай қарға-құзғындар ауыз салған.

Ауыз жарыр еті жоқ бір қу сүйек,

Ұшқан құс, жүгірген аң қорек алған.

Елсізде кез .ғып құдай душар еткен,

Болмайды аш, душар боп бұған жеткен.

Құста сұңқар, болмаса анда арыстан,

Кем шығар бүл жемтіктен татпай кеткен?!

Сатусыз табылған соң бостан-босқа,

Қылуға ортақ қимайды қас пен досқа.

Кететін көрінген ит бір кеміріп,

Бір жатқан ортақ жемтік ит пен құсқа.

"Құс пенен жоқпыз ба,- деп,- бір ит құрлы?!"

Кешкен соң бастан заман қилы-қилы,

Сақтаулы сырбазының етіндей-ақ,

Бас салды көрген соң-ақ бұл үш сорлы.

Тұяқты арыстандай серпіп салып,

Жегендей жаңа тоят қолдан жарып.

Кенелді емін-еркін тиіп қолға,

Бас салып бір жемтікті ортаға алып.

Жерге ет жоқ ауыз жарыр, ал кемірді,

Тас, ағаш шайнағандай ол темірді.

"Қарыны қайғысыздың тон,- деген бар,

Жеуменен емін-еркін күп семірді.

Жарасып енді қалжың-ойындары,

Ашық боп бір-біріне қойындары.

Ыңқылдап тойғандықтан жүре алмайды,

Жуандап бордақы иттей мойындары.

Көрісіп бір жемтікті жұрт пен елдей,

Ойына онан басқа дәнеңе келмей.

Зорайды денелері өсіп әбден,

Жуандап, күжірейісіп, болып пілдей.

Өлгенше жеуден аузын тыймас болды,

Еш досқа, туысқанға қимас болды.

Соншама семіздігі шектен асты,

Отырған үйлеріне сыймас болды.

Бүл дүние бір күн базар, бір күн мазар,

Болам деп әр күн базар, содан жазар.

Өзі бай, өз үйінде өзі батыр,

Үй түгіл, сыйып жүрді жалғанға азар!

Ойда жоқ шығуға үйдің есігінен,

Жалғанның тырп етпеске бесігінен.

Кеткенін шығып не ғып білмей қалды,

Бір жапсар үйдің титтей тесігінен.

Үшеуі басын қосып келген бірден,

Сөз есті жиһан кезіп жүрген ерден.

"Есіктен сыймаймыз ғой!"- деп жүргенде,

Иненің жасуындай шықты жерден.

Жөнелді бір қайырылып тілге келмей,

Болдырып тұрып қалды шаппай, желмей.

Есіктің бар-жоғын да байқай алмай,

Кеткенін қайдан шығып қалды-ау білмей!

Жолаушы жатқан өтіп, бұл бір тесік,

Шығады мыңнан біреу тауып есік.

Біле алмай қайсысынан шығарымды,

Болып тұр мұны айтудан тілім кесік.

Келмейді тіпті шыққым, салса өзіме,

Көрініп екеуі де тұр көзіме.

Жүрген соң өз тілімді өзім алмай,

Сүйсініп құлақ салсын кім сөзіме?!

Бұл сөзге түсірейін түстей жорып,

Түсірмесем, шаршайсың дымың құрып.

"Біз үйден кетпейміз",- деп отырғанмен,

Ажал түр алдымызда бізді күтіп.

Десеңіз, бұл қай тесік, өлім жолы,

Тұрсың ба көзің барың көрмей соны?!

"Өлім жолы иненің көзіндей",- деп,

Аятпенен айтып түр құранда оны:

"Кім тұрар өзін-өзі тыйып?"- деген,

"Жалғанды кету қиын қиып"- деген.

"Өлім жолы иненің жасуындай,

Түйе болса, кетеді сыйып!"- деген.

Бәрі де келген жанның кетіп жатыр,

Не пайда бұл жалғаннан өтіп жатыр.

Үш ұйықтаса ойда жоқ бір тесіктен,

Қанша керуен шұбырып өтіп жатыр!

Басты бір көтеру жоқ, ұйқы басып,

Оятар еріксіз бір күн ұйқыңды ашып.

Бар бол, жоқ бол, айқасып сол тесікпен,

Бір қалындық ойнарсың қол ұстасып.

Манағы үшеуі кім еді болған жолдас,

Ондай болып бас қосса ешкім оңбас!

Бірі хырыс дүние еді, көзі соқыр,

Болған оңбас соқырмен айлас, мұндас.

Хырыс дүние кеткен соң көзді жауып,

Оңай емес енді алу жолды тауып.

Халықтың ғайыбын көруге бек қырағы,

Бір алуға бетіңнен итше қауып.

Керек істі көрмейді өз басына,

"Соқыр"- деп, салдым соны сөз басына.

Дәнемені өз көзі көрмеген соң,

Жұқтырар соқырлығын жолдасына.

Күн ашылды , көрінер енді бойың,

Асықпасаң әзір тұр, міне, тойың.

"Керең саңырау - дегенім құлағы жоқ"-

Таусылмайтын ұшы жоқ ұзын ойың.

Бәрін өзім білдім деп жүреді сол,

Жан жоқ боп ақыл, ойға өзінен мол.

Өз жанының пайдасын естімейді,

Естір болса, жүріс бар бір сапар жол.

Бұл сөзімнің балы бар, уы аралас,

Ойлаймысың бір іске деп жарамас?!

Келіп пе едің жалғанға киім киіп,

Тумап па едің анадан сыр жалаңаш?!

Сыбағаңа тұрған жоқ киім тиіп,

Бәрін тастап кетесің бір жерге үйіп.

Жұрт есіркеп үш қат бөз орамаса,

Киімің жоқ кететін тағы киіп.

Бірталайға санасаң келді жасың,

Шөпке тұрған қырау ма баста шашың?!

"Ұзын - деумен етегім!" - өтті өмірің,

Ойда жоқта тіпті тұттай жалаңашың!

"Менікі!"- деп меңгеріп бұ жалғанды,

Келтірем деп ыңғайға ойға алғанды,

Көрінгеннен қызғанып алып қашып,

Талай көрдің дәнеңе жоқ күр қалғанды!

Дүниеқордың болады екі бауыры,

Саңырау, соқыр, жаңғырыққан күнде даулы.

Күнде үрейі ұшады зәресі жоқ,

Қызылбас пен қалмақтай боп өз ауылы.

Қаламның жарып ішін, ұшын кесіп,

Кигізген қара сөзге киім пішіп.

Заты - Арғын, нәсілі - қазақ, ұраны - алаш,

Көпеев - фамилиясы, Мәшһүр-Жүсіп!

НӘПСІ АЖДАҺА

Дүние, ойлай берсем, жалған дейді,

Әркімді әлекке тек салған дейді.

Дүниені өле-өлгенше қуып-қуып,

Ауызы аңқиып [құр босқа] қалған дейді.

Хикаят сөз бастайын әуел бастан,

Бұл күнде жүйрік қайда таптан асқан?!

Сөзімді құп тыңдайтын ғазиз болса,

Хикаят сөз жазайын біраз дастан.

Заманды жылдан-жылға қуландырды,

Бойыңды алтын-күміс буландырды.

Келгенде жүз тоқсанға бір өлім бар,

Көзіңді әлі-ақ бір күн суландырды.

Дүниеден неше-неше өтті-ау жандар,

Құдайдан зар жылайды қорыққандар.

Кеудемде түрлі-түрлі уақиғам бар,

Айтайын, тыңдасаңыз, жарандар!

Өтіпті бізден бұрын мүр салдары,

Дүниеден өтпеймін деп соның бәрі.

Қызығы бір күнгідей болмайды екен,

Патшалық, тақта тұрып, құрсаң-дағы!

Арасы — топырақ пен алтын, күміс,

Ағаштың бәріне де бітпес жеміс.

Біреу - бай, біреу - жарлы, біреу - кәріп,

Дүниені жаратқан жоқ тіпті тегіс.

Алтыннан жер астында кімге пайда?

Дүниеде ажал келсе, болмас айла,

Болмағың жақсы-жаман Құдіреттен,

Шөп шықпас, су жүрмесе терең сайға!

Біз - түлкі, ажал бүркіт қоймайтын,

Нәпсіміз бір аждаһа тоймайтұғын.

Күнәмыз - мықтап тиген ол бір киім,

Нәрсеге одан басқа болмайтұғын!

Тіліміз өткір қылыш қойған қайрап,

Жұғады отыз тісің, нәпсің шайнап.

Тамырың алпыс екі жіп секілді

Бекітіп дүниені қойған байлап!

ТОЛҚЫН

Пәленің басы - хазірет мешіт баққан

Ораза, намазшылар оған жаққан.

Заман түрін танымай әуреленген,

Мерт болар арыстандай Айға шапқан.

Әр тұста қилы-қилы заман өтті,

Су тасыды, көп толқын қайда кетті?

Кеткен толқын өз-өзінен кете берсін,

Желмен қуып, толқынды толқын жұтты.

Дария ағызған әркімді толқын айдап,

Ер басына күнелтпек бір сал байлап.

Толқын жайын білмеген қырсықтар

Салы суға кетпекші, соры қайнап.

Өтіп кеткен толқынды күтпегендер,

Жоқтап, көксер зейіні жетпегендер.

Қандай жақсы дәуренмен өмір сүрер:

Салы суға бұзылып кетпегендер.

Бұрынғыны көксеумен ауыз ашпа,

Тозығы жеткен жолға аяқ баспа!

"Мен баяғы болам!" - деп, әуреленген

Жансыз жарымеспенен араласпа!

Алла адамды жаратты артық зерек,

Өзгеден ерекше қып оқшау бөлек.

Ақылыңа сыйғанды алып ұста-дағы,

Ақылға сыймағаны қылма керек.

"Баяғыда болыпты Адам-Ата,

Мен— адаммын: сол болдым!"- деу зор қате.

"Оқу бар, молда барың,- деп, алас ұрып,

Уыз жаста болдық қой көп миқата.

КҮНДІЗ БЕН ТҮННІҢ АЙЫРМАСЫ

Жалғанның тозақ пенен бейіші бар,

Бір күн тыныштық, кей бір күн кейісі бар.

Кейісі тозақ болғанда, тыныштық бейіш,

Міне, осындай муафық келісі бар.

Таң атып, күн шыққан соң, тыныштық қашар,

Бай, жарлы,- бәрі отырмай, тыпырласар.

Жоқ жүрер кешке ішіп-жер ауқат үшін,

Бай да отырмас: "Бар ғой,- деп,- ораза ашарың.

Дені сау жан талпынып қыбырласар,

Білінбей кімнің байы, кімнің нашар.

Біреу өзін бұқтырып жер түбіне,

Біреу өзін әуре ғып аспанға асар.

Ақшалы бай жүреді төмен бұғып,

Қолдан кетсе бір тиын, жаны, жаны шығып.

"Көрінген жан бір нәрсе сұрайды ғой!"

- Деуменен өзін-өзі інге тығып.

Елден-жұрттан дүниесін қашырғаны:

Өзін-өзі түнекке жасырғаны.

Кедей байдан тіленіп борыш алғаны:

Өз-өзінен дарға асылғаны.

Бұ дүние құтқармайтын тозақ болды,

Бейнеттегі, құрғыр, күн ұзақ болды.

Дамыл, тыныштық бір жанда болмаған соң,

Есебі күндіз өзі тозақ болды.

Түн қандай?

Түн болса, алар тыныштық біраз жатып,

Шаршағаннан сілесі әбден қатып.

Қол-аяғын ұйқы жау жіпсіз буып,

Серейтіп алып соғар табандатып.

Бай, жарлыға,- бәріне бірдей ұйқы,

Жым-жырт болар күндізгі ұйқы-тұйқы.

Жан біткен жерге жамбас (жанбас) жабыстырар,

Жалғызы жоқ күндізгі қиқы-жиқы.

Ұйқыменен болады бәрі де мас,

Мастықпенен жастыққа қояды бас.

Түн - бейіші жалғанның: білген жанға,

Тағы мұнда және бар бір дәурен жас.

Көзтанысың кез болса көш-жөнекей,

Сүйіп алсаң, суырылар тіл - көмекей.

Түсін ашпай қояйын ендігісін,

Ағызбайын аузыңнан күр сілекей.

Мұнан да бар қасында жақын тозақ,

Қоймағанмен не керек атын тозақ.

Екі көңіл бір жерден шықпаған соң,

Әр мінезі замабірир, қатын тозақ.

Мақал бар: "Бай жұмақты алар сатып.

Онан соң көзге түсер, таңдай атып.

"Қыздың байы - жылқың,- деп айтпады ма,

Жылқы жоққа - күлкі жоқ: қалар жатып.

Адамзаттың арқауы мал боп кетті,

Мал біткен соң, желкелер жал боп кетті.

Ойын менен күлкіден жұтап бұл жұрт:

Қыздар-кемпір, бозбала шал боп кетті.

Бұл күнде ойын-күлкі қалды жастан,

Туғанға - той, өлгенге жұрт қалды астан.

Қыз қайсы, кемпір қайсы,- белгісі жоқ,

Шыға ма, ұрсаң дыбыс, қара тастан?!

Қыз деген тұрушы еді көзі күліп,

Сырыңды ішіндегі айтпай біліп.

Түйеше құр қаңқиған бойы барда,

Ойы жоқ шөккен жерде қатады өліп.

Жан біткен құр қақиып қалды ағаштай,

Басында әр моланың тұрған тастай.

Бозарып тозған ескі шүберектей,

Қуарып, қатып, сынып қалды-ау жастай!

Болады қуыршақтай құр киінген,

Көркі қайда - көруменен көз сүйінген?!

Жан біткен бұл заманда болды терек,

Қайың, тал қайда көрдің басы иілген?!

Кетесің: "Не көрдім?"- деп, ай, өмір жас?!

Жатсаң, ұйқы - жұмысың; оянсаң ас!

Не керек болғаныңмен болат (полат), құрыш,

Оты бар — болмаған соң бір шақпақ тас?!

Жан қайда қайнап тұрған көзінде оты?!

Қант үшін қақсап өткен сайрап тоты.

Тас табылса, қылмас ем қуды керек,

Орыстың тұрса-дағы андып соты!

Жүйріктің алу үшін ащы терін,

Тер шыққан соң тарқатар іштің шерін.

Гүл жүзді, шырын сөзді наз ниннан,

Сөз қозғап, кетірейік көңіл кірді.

Қапалық, шығарайын сені қуып,

Болайын мен қыршын жас, кайта туып.

Береді кім тазалап, жуып аппақ,

Алмасам көңілім кірін өзім жуып?!

Белгілі жоқ екені жұртым - елім,

Болып түр білгіштігім менің мінім!

Тікенсіз гүл, заһарсыз бал болған ба,

Көңілімді көтерсейші, жақ пен тілім!

Жерде бір жан қылмады мені керек:

"Сен неге боласың,- деп,- мұнша зерек?!"

Ағаштың жеміс берген өзі-ақ едім,

Емесім белгілі еді менің терек.

Жоғары көтере алмай қалдым басты,

Иттікпенен (итлікбенен) өткізіп өмір - жастан.

Жемісіме қызығып бала-шаға,

Алып жеуге —жіберіп тұрды тасты.

Жемісімді түсірді таспен атып,

Әркім ауқат кешірді пұлдап сатып,

Бағар-қағар жанашыр жоқтығынан,

Жаз (иаз) шілдеде сарғайдым мұздап қатып.

Күміс теңге қалтада, қапта - көмір,

Қанжар болмас - төс балға көрмей темір!

Қадірлі иттен құны кем айырбаста

Қос жүген, қос атпенен өткен өмір.

Толып жатыр әртүрлі іште жара,

Табақ қайда тартылған саған дара?!

Жан біткен екеу ара, үшеу ара,

Ісіне Тәңірім қылған бар ма шара?!

Жабығып, жабырқама, көңілім, жасып,

Өзіңді тұншықтырма өзің басып!

Алсайшы аузың дәмін, сөйлеп біраз,

"Биыл (биғыл) жыл, болакейге - басып-басып

Ерігіп үйде отырып, пысады ішім,

Болсайшы тіліме ие отыз тісім!

Сақтауға адамға айтпас сырды ішіме

Барады күші асқаннан, жетпей күшім!

Шерімді тарқата алман айтып сөзбен,

Ай басын қосар екен қай күн бізбен?!

Дыбыс жоқ ләм-мим деген ауыз тілде,

Телеграмма, телефоным көзге-көзбен!

Айда - бас бар, ауыз бен тіл бола ма,

Өз тілің өзіңе жау ел(зіл) бола ма?!

Бейпіл жас ағып көзден жылауменен

Сай-сайдан ағып дария сел бола ма?!

Мен ғашық уыз жаста болдым Күнге,

Күн қашан тілінді алып, жүрген жөн?!

Нәрсеге пайдасы жоқ болып кұм ар,

Килігіп неше қабат қалдым түнге.

Бойыма бір сіңбеді асым тарап,

Құрғыр, күн батып кетіп, қалды харап.

Жете алмай Күн артынан қанша қуып,

Қадалып қала қалдым көкке қарап.

Тұрумен көкке қарап көрдім Айды,

Аймен ойнап асықты, алдым пайды.

Телміріп Ай бетіне қарауменен,

Онан басқа нәрседен көзім тайды.

Ай - аспанда, мен жерде болдым құмар,

Құмарлықтан емеспін көзді жұмар.

Түн болса, ұйқым қашқан соң, ұйықтатын

- Кітап қарап, ақтарып, тақтым тұмар.

Анда-санда көрініп қалады Ай,

Ай көрінсе, болады көңілім жай.

Жердегі, не көктегі Айға құмар

Қылып қойған, жаратқан Құдайым-ай!

Қадалумен қарасам мен құмартып,

Аспандағы Ай нұры өседі артып.

Толып жүрген қазақтай жай қарасам,

Жабыланып тұрады кірбің тартып.

Менің көңілім әрқашан Айда болған,

Өзге жұлдыз, кәне, Айдай қайда болған?!

Сүйегіммен кетеді өлсем бірге,

Он бесімде бұл мінез пайда болған.

Жұмысым жоқ аңқиған ауыз, тілде,

Ұстасумен кетеді қолым белде.

Шығармаймын сыртыма, біледі ішім,

Айдың көңілі қалты жоқ анық менде.

Анық байқап қарасаң, Айда жүз бар,

Кәдуілгі адамдай екі көз бар.

Тіл мен ауыз бар-жоғы есеп емес,

Көңілден-көңілдерге (көңілдерге) тілсіз сөз.

Екі көңіл арасы қара жолды,

Күндіз-түні қатынасады онды-солды.

Болған үшін басында мұң менен зар,

Бір күн қылдай жіңішке, бір күн толды.

Мұнда отырып мен толсам, Ай солады,

Екі басы иіліп, жай болады

Салы суға кеткендей, мең-зең болып,

Жай ұшып, баяу тартып, жай қонады.

Ашылса, өз-өзінен ұйқым шайдай,

Бөгеліп нашарлансам, тартқан жайдай.

Ай толып аспандағы шараланып,

Көркейер он төртін ен толған Айдай.

Басына түстегендер таныс емес,

Жел тұрса, уілдейтін қамыс емес.

Арамыз болғанменен жер мен көктей,

Екі көңіл арасы алыс емес.

Бұлт бар өркеш-өркеш мұнарланған,

Көңіл бар көктегі Айға құмарланған.

Мендей бұлт, көрінбей, бетін басса,

Түлкідей бүркіт алған, жұмарланған.

Мен жерде тырп етпейтін темір қазық,

Бір жолғы қойдым қадам мидай жазық.

Бұлттан бір серпіліп түссең көзге,

Болады бір көргенім мың жыл азық.

Дәрі емес ішпек, жемек маған тамақ,

Жемеймін мен ас салып қылып табақ.

Болады айлық азық, жылдық үнем,

Жүзіңнен алып қалсам жалғыз сабақ.

Құмарым менің жастан - ғылым, білім,

Айтпасам да бұл сырды біледі елім!

Су ішсем ауыздықтан, қанар мейірім,

Сол үшін басқа сөзге бармас тілім.

Не түсер көктегі Айды алғанменен,

Шын болмас, айланбан, жалғанменен.

Күдер үзіп, түңілу жоқ қой менде,

Ала алмай оны тағы қалғанменен.

Телмірдім тек күнбатыс Айға қарап,

Мен Айға телмірмеймін жайға қарап.

Асық ойнап, пай салдым Ай болсаң да,

Алатұғын отырмын қайда қарап.

Мен жидым азаптанып асықты елден,

Көп алдым сыбағаны күн мен желден.

Бір пай бермей кетпейсің, әуре болма,

Пайым бар алатұғын ауыз, тілден.

Болмаса, арықтайсың құрып қаның,

Таларсың алшы түссе, қойған "ханың.

Пайдың кұны түбіңде жан болатын,

Құтылар пай берумен менен жаның.

Құдайдың мейірі тасып қылған тойын,

Шаттықпен(шашлыкпен) өткізейік қылып ойын.

Көңілдің желпінетін бір жұмысы

Хырарыт ғарызиа күшті қойын (құйын).

Отырып өз-өзінен көңілім соқты,

Ішпей-жемей, өзімен өзі тоқты.

Деген соң: "Онда улаз мыһрираң,

Көргім келмес бейіште тіпті жоқты.

Жағадан сап еткен соң қалдым сасып,

Ешқайда жүре алмастан аяқ басып.

Ұзын жас жасауменен боп қалдым кез,

Құтылам мен ақпаннан қайда қашып?!

Арман не кетсе басың мұндай жолда,

Созса қол жетпейтін тас жатса қолда?!

Харап жыр иа менен боп бір атпақ,

Саламу сол атсал болсаң сонда.

"Дұшпанға таба болмай, күлкі досқа",

Муафық қағидаға болсаң нұсқа.

"Мүсих мұхамул болам деп жүрген жандар,

Тін үйін мен Зафадай қалса босқа.

Аузың тұшыр қызғалдақ басын шалсаң,

Алабота оттама, маған салсаң.

Көгарайға бауырыңды төсеуменен

Зарип иғырыптан әмір алсаң.

Мұндай махыраб табылса түзеп жүзін,

Онан алып қала алмас ешкім өзін.

Азан төкпір қирадет сәлемі жоқ,

Кірісерсің намазға сәждесі ұзын.

Әлі-ақ жоқ боп қаларсың тіл менен жақ,

Қашан жоқ боп қалғанша қимылдап бақ

Мейман болып тойыңа келіп тұрмыз,

Көңіліміз бар тоюда, жарым - Хақ!

Болмаған соң жалғанда көңілдер (көңіллер)

Жес жейтұғын шаттықтан (шадлықтан) ариды

"Кім алады өзімнен басқа?!"- дедің,

"Арық болса,- дедің ғой,- өзіме сат!"

Тақатымды тақ қылды - қолда жоқтық,

"Бай - бір жұттық, батыр бар бір - ақ оқтық".

Тырымды бір есен (пір ишан) қылмай Алла,

Сатқаным сол көңіліме берсең тоқтық!