автордың кітабын онлайн тегін оқу Гүлшат-Шеризат
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы

Оқу

Кітап туралы Қазір оқып жатыр8 Тегін фрагмент

Иа, Алла,тіл-жағыма бергей медет,

Қолдай гөр,Ескелді би, өзің демеп.

Ақсүйекханзаданың баласы едің,

Кембағал үйартына келді көдек.

Үш жүзгеАбылайлап шыққан атың,

Ешкімгебілінбеген жаман затың.

Кембағалалдыңызға келді көдек,

Алла жар,білесіз ғой жетім хақын.

Шешенде, тілшеберде мін бола ма?

Нашардан шығатұғынүн бола ма?

Ақсүйек ханиемнің тұқымы едің,

Бір аттарбосағаңнан күн бола ма?

Ассалаумағалейкум,қашаған хан!

«Сегіз жүзсексен екі» жасаған хан.

Рақымың көдегіңетүсер болса,

Аттайтын күнболар ма босағаңнан?

Сонда Тезек ашуланып:«Бұл кім өзі, шаңқай түсте үйімнің артынан келіп, ақырып тұрған? Мені албастыбасып жатыр дей ме? Кім де болса, бар, басын кесіп ал!» - деп екі жендетінжібереді. Сонда Бақтыбай:

- Төреніжамандағаным жоқ, мақтадым, жазықсыз

басымды негеалады? Басымды төре алмайды, Құдай алады, - дейді.

Ол екеуі: «Мынаутегін кісі емес екен, төренің алдына апарайық», - деп, Бақтыбайды қолынанжетектеп, үйге алып келеді. Сонда Тезек: «Құдаймен сөйлесіп отырған сен бе, әй,басын ал мынаның», - дейді. Сонда Қожбанбет би: «Алла жар, арызыңды айтшы», -дейді. Бақтыбай:

«Алла жар,Бақтыбайдың жасы құрдас болмағанмен, сөзі құрдас шығар, аз ғана сөйлет, кемболса, басымды аларсыз, тең болса, сөзіңізді қайтып аларсыз, алдыңызға келгенпақырыңыздың демін шығармай, бас салып басын алуыңыз лайықты бола ма екен?», -дейді. Сонда Тезек:

«Сөйле, сөзіңніңтүрін көрейін», - дейді. Бақтыбайдың төреге бірінші бастап айтқан өлеңі:

О, алдияр,алдияр!

Ақсұңқар құстыңалдында

Қаңғырған қарғажарбияр.

Жалайырдағызаман жоқ

Ақынмын депдалдияр,

Төр алдындашалжияр!

Сөйле дедің, ханТезек!

Сөйледім, міне,тіл безеп.

Қаңғимын деп қутілім,

Қу жанға келдібір кезек.

Бұйрық қатты,жан тәтті,

Қорқайын дедімтүріңнен.

Жоқ еді ғойешкімнің

Ештемесібүлінген,

Өлетін болдымтілімнен.

Өлетін халгекелгенде,

Бола ма тілімбүгілген.

Бер жағыңнанайтпаймын,

Айтайын, төрем,түбіңнен.

Ақсүйек, бектіңтұқымы ең,

Сүйегіңнің мініжоқ.

Абылайдыңзатының

Естимін, тегі,кемі жоқ.

Жалғыз патшаболмаса,

Онан басқа теңіжоқ,

Мен сияқтыпақырға

Келместен қысыметтің ғой,

Осы жеріңніңжөні жоқ.

Сарыала тұйғынсен едің,

Сарыала тышқанмен едім.

Сүйенетұғын сенедің

Алтын бұтақтерегім!

Аруақ болсаң,жебегін,

Пайғамбарболсаң, демегін.

Келместен негежылады

Мендей пақыркөдегің?

Аруаққа келдім,хан Тезек,

Одан басқа недедім?!

Абылайлап сенкелдің,

Ескелділеп менкелдім.

Келмей жатыптергедің,

Елдегі сорлы менбе едім.

Сізді Құдайжаратты,

Нашарға көзінсалсын деп.

Бізді Құдайжаратты

Жақсыларғабарсын деп.

Ерентал даайткан жоқ

Жазығы жоқадамның

Бассалып басыналсын деп.

Бәрекелді, ханТезек,

Жарлық айттыңталайға!

Бақ қонған адамкіреді

Бақытты алтынсарайға.

Ақсұңқардыңбаласы

Ешкіемер менбатбатқа

Көзін салыпқарай ма?

Осы қылған сұмдығың,

Тақсыр-ау,сіздің жарай ма?

Өзіңнің де,менің де

Таразымыздыабайла?

Бәрекелді, ханТезек!

Ләпсіңізгеқарасам,

Толмайтұғынқанарсың,

Сәулетіңеқарасам,

Жарық бір жанғанпанарсың.

Бір кісі барсапейішке,

Қожбанбет би,барарсың.

Бір жетімдіажалдан

Аман-есен құтқардың,

Жаннаттан орыналарсың.

Ақын деген, Аллажар,

Артында жүргенқарға еді.

Төре деген,тақсыр-ау,

Ақсұңқар құс,арда еді.

Сарыала тұйғынсен едің,

Сарыала тышқанмен едім.

Тышқанға көзінсалғандай,

Қарғалық затыңбар ма еді?!

Сонда Тезектөре:

- Бақтыбай, сен ақын екенсің, ақындығыңакөзім жетті, маған берген бағаң кем емес, орынды. Мынау ақ Дәнекер Жарылқамысдеген сорлының әйелі еді, сұлулығына мен қызығып, хандығыма бұл қызығып, күшпенентартып алдым, осы ханымды мақта,- дейді.

Қожбанбет:

- Бақтыбай, сен бала да болсаң, Ескелдібидің тұқымысың, өтірік айтпа, шын айт, өтірік сөз құлаққа жақпайды, арнасы жоқжерден су ақпайды. Шын айт, батыр,өмір шындыққа тоқтайды,- дейді.СондаБақтыбайдың айтқаны:

Биеке-ау, менбарармын шындығына,

Шын айт депотырсың ғой қолға түскен

Мүсәпір менсияқты мұңлығыңа.

Дүние-ай,шын-шынынан айтар едім,

Мен байғұс,сорым қайнап, қаламын ғой

Төренің бастыалатын сұмдығына.

Айналайын, Аллажар,

Сөзіме құлақсалыңыз,

Сөзіңіз әділханымыз.

Халқыңа болдытиянақ

Шығарған әділзаңыңыз.

Сіз - ақсұңқар,мен - торғай,

Қолыңда тұрғайжанымыз.

Сіздікі ғой,тақсыр-ау,

Жинап жүргенмалымыз.

Жарайтын сұлужарымыз.

Адам түгіл,уатар

Қара тастызәріңіз.

Ауызыңа қарадық

Абақ, Тарақ -бөріміз.

Күшігін жегенқасқырдай

Пақырға жетерәліңіз.

Үйіріненайрылып,

Мәңгіріп жүркәріңіз.

Кәрілердіқаңғыртып,

Жарасып отырсөніңіз.

Өзің рұқсатбермесең,

Есігіңненбатпаймын.

Өзің рақымшашпасаң,

Босағанды қайтіпаттаймын.

Қаһарлансаңқарайып,

Сөйлер сөздітаппаймын.

Жазылып кетсеңжадырап,

Сен - ақсұңқар,мен - торғай,

Саяңды келіпжақтаймын.

Дәнекердің менбайғұс

Қай қылығынмақтаймын.

Биеке-ау, шынынсөйлесем,

Дәнекергежақпаймын.

Үйректің жүнідымқыл көлден шыққан,

Жер жемісжеткізбейді белден шыққан.

Өлсем деДәнекерді мақтамаймын,

Зарлатып бірмомынды, ерден шыққан.

Қыранды қырандеме ізден шыққан,

Жүйріктің нарқыбөлек түзден шыққан.

Биеке-ау,Дәнекерді мақтамаймын,

Секілді бедеубие бізден шыққан.

Қатыны біркедейдің Жарлықамыс,

Алды деп талайелге кетті дабыс.

Сирағын өзқойыңның өзің талап,

Қылмайсың,тақсыр төрем, неге намыс?!

Өзіңді жарылқадыаруақ шалып,

Қарады хүкіміңеталай халық.

Хан Тезек,ғаділеттен кеттің тайып,

Кембағал күнкөреді қайда барып?!

Нұр бергенхалқыңызға сіз бір жайсаң,

Алла жар, жалғанемес, шындықты айтам.

Тақсыр-ау,өте-мөте халқымызға

Заңыңыз мынабіреу боп тұр қайқаң.

Тайдырды сіздібіраз адамдықтан,

Дәнекер адамемес адалды ұққан.

Міні көп, айтаберсем, таусылмайтын,

Сұм жанын семірткенбұл жамандықтан.

Сонда Дәнекер сұлуызаланып:

- Осы сияқтанғанқаңғып жүрген қайыршыға жер-жебіріме жеткізе қазғызып, қасиетті хан дегендегікөрсеткен жақсылығың осы ма! - деп көзінің жасын төгіп,далаға шығып кетеді.Дәнекердің көзінен жас шыққанда, Тезектің кеудесінен жан шыққандай болады. «Домбырамдыалып берші, қызталақтың баласы ақын неме екен ғой. Екі ауыз жұмбақ айтамын,шешсе, тірі болады, шеше алмаса, өзі өледі», - деп Тезек домбырасын қолынаалады:

Жапалақ бүркітболып түлкі алды ма?

Сары тышқан қоянболып жым салды ма?

Аспанда бұлт пенбу да қаптай көшіп,

Апырай, Айдыңбетін кір шалды ма?

Аққу қонғанкөлдерге

Қаптай қондышағала-ай.

Ақтұйғын мінгентұғырға

Қарға да қондыжағалай.

Өте шықты дүние

Артына, шіркін,қарамай!

Өтіп кеткенөмірді

Отырмын қазірсанамай.

Сен бе едің,бәрекелді, Бақтыбайым!

Бәтшағар,білемісің төрең жайын.

Сен өзің ақынболсаң, осыны біл,

Кім едітолықсыған Күн мен Айың?

Таппасаң екі-ақауыз жұмбағымды,

Орныңнан тұрмай,ажал келді дайын.

Ар көріп мұныңнесін, қызаралы,

Адымдап соққанжерде ұзаралы.

Бақтыбай, ақынболсаң, осымды біл,

Кім едібәйтерегім мұнаралы?

Бұрынғы көргенкүнім бекер болды,

Бұл өзі кетпейтұғынкесел болды.

Таппасаң екі-ақауыз жұмбағымды,

Басыңды ақынТезек кесер болды.

Мен едімАбылайдың хан Тезегі,

Жылқының ұстатпайтынсұр көжегі.

Үстіме таз бен пұшықбасып кіріп,

Дүниенің терісайналған бір кезегі.

Бақтыбай:

Хан Тезек, ханАбылай, Солтаным-ай,

Қақ жарғансансыз топты сырттаным-ай!

Сөзге сөзкелгеннен соң айта салдым,

Алла жар, өлеміндеп қорқамын ба-ай.

Тақсыр-ау, көзімкөріп мақтамаймын,

Күн мен Ай,жалғыз өзің Шолпаным-ай!

Кісі екенашуланшақ, өр мінезің,

Секілді жындыбота, көрді көзім.

Алла жар, көзімкөріп мақтамаймын,

Бәйтерек саясыүлкен - жалғыз өзің.

Қарғадай қалыңқазақ нөкер ме екен?

Хан Тезек, бұлсөзім де бекер ме екен?

Тақсыр-ау, ордакөшсе, орны қалмақ,

Әлі де қазақ сізгежетер ме екен?

Апыр-ау,шын-шынынан сөйлесем де,

Жетімге тура келгенкесел ме екен?

Сонда Тезек:

- Таптың, бірақадастың,- дейді. Адастың дейтін себебі,Солтан Әділдің бәйбішесінің баласы еді,Тезек тоқалының баласы еді. Жалғанның жарығына шыққаннан екеуі біріне бірі қанықас еді... Солтан Жалайырдың төресі, Тезек Абақтың төресі еді. Тезек бері таманкелгенде, күшпенен Жалайырды да, Абақты да теңдей сұрап отыр еді.Хан Тезек «ханАбылай, Солтаным-ай» деген сөзге ашуланып, мақтаудың ішінде Солтанның атыаталып кетті деп, талағы тарс айрылады. Сонда Солтанды жамандап Тезектің айтқанөлеңі:

Хан Тезек үлкенасқар бел емес пе?

Мұхиттыңдариясындай көл емес пе?!

Солтаның қужелқайық болған шақта,

Хан Тезек мыңкісілік кеме емес пе?!

Солтаның қутөмпешік болған шақта,

Хан Тезек сарыдоңғал дөң емес пе?!

Солтаның жердеқалған тері емес пе?

Хан Тезек соғатұғынпері емес пе?!

Солтаның қоңыртоқты болған шақта,

Хан Тезек басыпжейтін бөрі емес пе?!

Адастың айтарсөзден, Бақтыбайым,

Қызталақ, өстіпайтсаң, жөн емес пе?!

Жақсыны жақсыжақтар ма,

Білген жан ойғасақтар ма?

Алтын мен мыстыайырған

Жақсыда, сірә,жат бар ма?!

Сонда Қожбанбетби жақсы да демей, жаман да демей,көзінің астынан Бақтыбайға шырай беріпкүлімсіреп, құс жастықты шынтақтай түседі. Бақтыбайдың сондағы айтқаны:

Айналайын ханТезек,

Сөзіңіз сіздіңдастандай.

Солтан төбеболғанда,

Мәртебең сіздіңасқардай.

Кімнен көрдіңкемшілік,

Жайға отырыпсасқандай?!

Ханымыздыңжанында

Кетпейтін мартубасқандай.

Қожа мененмолдадан

Алып жүргенхабар көп,

Дүниеге жанғанпанар көп.

Естуім бар,тақсыр-ау,

Қой пейішкебарар деп,

Қай кітаптанестіп ең,

Сегіз сарайжәннаттан

Ит-шошқа орыналар деп?

Сөйлеп едім жөнделіп,

Алдыңызға менкеліп,

Ұстай алмадым,тақсыр-ай,

Ақылыңызды меңгеріп.

Кімнен көрдіңкемшілік,

Солтанды адалмал қылып,

Өз басыңды,тақсыр-ай,

Боқ жейтін қуғатеңгеріп.

Сізді Құдайалмасын,

Солтанды Құдайқарғасын!

Жаһаннамныңтүбіне

Солтан таз барыпзарласын!

Жаһаннамныңтүбіне

Сізді Құдайсалмасын!

Тозаққа түсіпшыжылдап,

Шыбының отқажанбасын!

Ләпсімді,тақсыр, тыймаймын,

Сіз үшін жандықинаймын.

Солтан кетсінтозаққа,

Құлдығым бар,хан Тезек,

Тозаққа сіздіқимаймын.

Сонда Тезек:

- Бақтыбай, сен жеңдің, енді мені жамандапайтшы,-

дейді. Бақтыбай:

- Алла жар, сізді жамандамаймын, қазақтыңбір мақал

сөзі бар: «Ит құтырса,иесін қабады, торғай құтырса,бүркітке шабады, ешкіемер құтырса, айдаһарды шағады,сөйтіпжүріп Құдайын табады» деген. Сізді жамандамай-ақ, үйіме тірі қайтайын,- дейді.Тезек:

- Жамандамасаң, басыңды аламын!- дейді.Сонда Қожбанбет би:

- Өзі жаманда деп отырғанда несінеқорынасың, атасы Абылай, Әділ, өзі Тезек, екі сөйлер дейсің бе? Мінін дәл тауыпжамандай біл бірақта, - дейді. Сондағы Бақтыбайдың айтқаны:

Мен байғұскөлеңкеден үркіп келген,

Күн екен көздіңжасын іркіп келген.

Түрт шайтантүлен ата бүгін екен,

Артымнандедектетіп түртіп келген.

Бола ма құркөңілдің кірлегені,

Күн бітсе, ешкімтірі жүрмегені.

Тәуекел, даттадесең, мен даттаймын,

Құдайдың затыболар бір дегені.

Хан Тезек,аруағыңды іздеп келдім,

Алланыңжазғанына енді көндім.

Тәуекел, даттадесең, мен даттайын,

Алла жар, тазатыңда, өлдім, өлдім!

...Ішіңе толдыарманың,

Сен отырсыңдіңкілдеп,

Мен отырмынбүлкілдеп,

Еркек қарғасияқты

Маған өтіпзардабың.

Атаң Әділ,тақсыр-ай,

Дария көлдейтайынып,

Зардабы кеткенжайылып,

Сарысудыңбойынан

Қайта қуғанқалмақты,

Күші жетіпқайырып.

Екі-ақ баспақалтынды

Жолдасынасалыпты.

Үш баспақ толғаналтынды

Берместен ұрлапқалыпты.

Сол Әділдің тұқымы

Сен емес пеедің, хан Тезек,

Билеп жүргенхалықты.

Керісі Алматыныңкері емес пе?

ҚалмақтыңБуырлы, Алтай жері емес пе?..

Қоқитыпқолыменен жарылқаған,

Дүние-ай, қайранқазақ мен емес пе?

Ұмытқан шын Құдайынсен емес пе?

Секілді жындыбота елеңдейсің,

Қазақтың алтыауылды демі емес пе?

Абылай атышыққан Қамбарымен,

ОтырсыңАбылайдың сен малымен.

Алдыңа ғаріп,міскін жайын айтса,

Құртасыңқодаңдаған жанжалыңмен.

Тақсыр-ау, менде өлермін, сен де өлерсің,

Ақысынжетім-жесір тең берерсің.

Бір сиыры кеткенкісі кебініңді ап,

Екінші ақысы барел келгенде,

Жұлдырып төбешашың, дөңгелерсің.

Бақтыбай дааңлайды,

Шындыққа тілімталмайды.

Орыс деген жұрткелді,

Терезенің көзіне

Тастап кетсеңбес теңге,

Бір тиындыалмайды.

Сіздің үйдіңқасына

Бір сиырлыкембағал

Қона қалса көршібоп,

Сиырынанайрылып,

Соры қайнапзарлайды.

Сіз тұрғанда,тозаққа

Басқа ешкімбармайды.

Жалғыз тиыншыққан жоқ,

Бәрі олжа алғанқатының.

Жақсылықпензауқың жоқ,

Жамандыққа аудыақылың,

Жалғыз-ақ Құдайкөрмей ме,

Не болар екенақырың?

Әділетін алса бұҚұдай

Жаһаннамда қорқылып,

Тақсыр-ау, сізгеайтпаймын

Орынсыз боларшатылың.

Сонда Тезектөре:

- Қызталақтың баласы, осынша жаманда деппе едім,-деп орнынан атып түрегеліп, шабуға ыңғайланады. Қожбанбет би арағатүсіп:

- Хан қайта сөйлемейді, қайта сөйлесе,қара басқаны, -деп дат айтады. Сонда Бақтыбайдың айтқаны:

Құдай-ау, қолғатүскен мен бір мұңлық,

Басында болардедім осы сұмдық.

Өзіңіз айт дегенсоң, айта салдым,

Тақсыр-ау, емеспе еді бәрі шындық?

Жасымнан талайелге еттім сауық.

Болар деп осысойқан, қылдым қауіп.

Болғанда сен ақсұңқар,мен - бір торғай,

Тоятың қанар маекен маған шауып?

Хан Тезек, сығырТәңір, не боп кеттің,

Хан ием,ойнасаңшы теңін тауып!

Тағдырдың кім құтыларсалғанынан,

Әртүрлі сөзшығады наданыңнан.

Болғанда сен ақатан, мен - көбелек,

Тарпысаң жанымқалмас табаныңнан.

Хан ұрса, бірқайраны тиер деген,

Әлі де үміттімінқарағымнан.

Төре деген,тақсыр-ай,

Алатаудың бұлағы,

Қазақ деген - бұлақтың

Жағалай шыққан құрағы.

Алатаудың мұрыны

Сеңгір де сеңгірқұлады.

Жалғыз лақойнаса,

Таудың несіқұрады.

Тау құласа,көтеріп

Көк лақ қайдан тұрады?!

Сіз емес пеедің, хан Тезек,

Абақ пененТарақтың

Жалғыз жанғаншырағы.

Ақыры өлмекболды ғой,

Ашуыңдызіл-залал

Патша Құдайқайырсын!

Мың балықтыңішінде

Сіз де бір нәһәнжайынсың!

Көп жұлдыздыңішінде

Көркем туғанАйымсың!

Ақыр өлмек болдығой,

Қу жетім несінтайынсын!

Тақсыр-ау, мұнанқиын кеп бар ма еді?

Ойында мен байғұстыңеп бар ма еді?

Кісің түгіл,итіңді жамандайтын,

Тақсыр-ау, менғаріпте бет бар ма еді?

Күлкі қылдың,досым жоқ,

Өншең мені дұспанға-ай.

Мүңкір-нүңкір,болдың-ау

Қабырғамнанқысқандай!

Тарғыл мысықболдың да,

Сығып-сығыпқоясың,

Тістедің менітышқандай.

Мақта дедің,мақтадым,

Датта дедің,даттадым.

Келместен жатыпқақсадым,

Қанша қақсапотырып,

Жағатын айлатаппадым.

Сығыр Тәңір, Құдай-ай,

Қай жағынанжақпадым?!

Сонда Тезек:

- Қожбанбет, менекі-ақ ақын көрдім, біреуі - Бақтыбай, екіншісі - Қызыл Екей. Не тілеп келіпең? Бақтыбай, тілегеніңді айтшы, берейін, - дейді. Сонда Бақтыбайдың айтқансөзі:

Айналайын биеке,

Төременентеңдессің,

Күші қатаршендессің.

Тілейін, тақсыр,тілейін,

Түбінде түгелбермессің.

Бермейді десем,биеке,

Көзің көрмейсенбессің.

Тіле десең,тілеймін,

Шу де десең, шудеймін.

Аларта көзіңқарасаң,

Сорым қайнапжүдеймін.

Ұшады меніңүрейім,

Хан тілек ет дегенде,

Үзеңгі несіншіреймін.

Бірінші, тақсыр,менің құмғаным жоқ.

Қолымды құмғансызданжуғаным жоқ.

АлдыменҚашқарлық бір құмған әпер,

Жанашыр сененбасқа туғаным жоқ.

Екінші, тақсыр,менің кәрленім жоқ,

Аларлық каражаткүш, дәрменім жоқ.

Бір кәрлен, бірподнос тағы да әпер,

Байлықпендомбыра ұстап жүргенім жоқ.

Үшінші, тақсыр,менің табағым жоқ,

Қунаған дүниетауып қабағым жоқ.

Және бас, жәнеалдияр, және құлдық,

Жалғанда сененбасқа қаразым жоқ.

Төртінші,тақсыр, менің кетпенім жоқ,

Ауғанмен,босағаңнан кеткенім жоқ.

Тақсыр-ау, мұныңөзі кішкентай-ақ,

Ойдағы сұраржерге жеткенім жоқ.

Бесінші, тақсыр,менің қазаным жоқ,

Қазаным жоқболған соң, бақыр асып,

Үйге барсам,үйімнің ажары жоқ.

Алдымен тоғызқарыс қазан өпер,

Жалғанда сененбасқа базарым жоқ.

Қырғызды,қазақпенен араласам,

Хан Тезек, әлісенен озарым жоқ.

Алтын балдаққылыш бер,

Қынабы болсынсырлаған.

Он алты жасарқыз әпер,

Шашпауы болсынділдадан.

Алты қанат бірүй бер,

Шиі болсыншымдаған,

Туырлығы болсынтұлдаған.

Алты інген, төртатан,

Он түйелікүйіңнің

Жүгі болсынырғаған.

Сегіз құлындыбие бер,

Құлыны болсыншырлаған,

Он екі қысырбайтал бер,

Алтауы жуас,алтауы

Асау болсынтулаған.

Жүз елу қойсалып бер,

Оған бір қойшыалып бер.

Қасқыр дегенбәле бар

Жүгіріп жүргенжылғадан.

Кез келдімсіздей панарға,

Шөлдеп келгентауықтың

Сусыны сізденқанар ма?

Алты атан өгізбер,

Шұбарға соқасаларға.

Төрт бұзаулысиыр бер,

Оны бағыпегіншім,

Сауын етіпсауарға.

Алдияр тақсыр,хан төрем,

Түгендеп беріпосыны,

Шаруам түгелболар ма?

Сен байлықпенүдедің,

Мен жоқтықпенжүдедім.

Сол Құдайдантілейтін

Осы еді меніңтілегім.

Күнде жылап Құдайға

Маза бермей жүредім.

Берсең, тегіс алғаным,

Еліме айдапбарғаным.

Қаттылық қылыпбермесең,

Бұзауы өлгенсиырдай

Құр тұлыпқамөңіреп,

Босқа шөлдепқалғаным.

Бермесең, берме,хан Тезек,

Өлтірем дейтінболмасын

Аржағыңдажанжалың!

Сонда Тезек:

- Қызталақтыңбаласы, жоқшылықтан өлген барлық қазақтың құнын менен сұрап келіпті ғой, - депжылқышыларына қарап иегін көтеріп қояды. Жылқышылары арқасы алты жерден жауыр,ала шолақ атты ақынның аты осы деп, төренің босағасына әкеліп байлады дейді.Жауыр аттың жауырынан қорек алып жүрген екі сауысқан қасына қона қалады. Мұныкөрген Бақтыбай:

Хан Тезек,ниетіңіз мақұл екен,

Аруаққа мен біркелген ақын екем.

Молласы алақарға сауысқанның,

Шіркін-ай, бәрі әулие,батыл екен!

КелерінБақтыбайдың білген екен,

Еркімен мұныжайлап жүрген екен,

Осыны Бақтыбайғабереді деп,

Екеуікезек-кезек мінген екен.

Кешегі Абылайды кергенмал-ау,

Сорыма менің өлмейжүрген екен.

Тақсыр-ау, анапәле қимылдап тұр,

Көтеріп құйрықжағын жымындап тұр.

Ей, батыр, сенмінбейсің, мен мінем деп,

Сауысқансайтанданып қыдындап тұр.

Зардабысауысқанның өткен екен,

Шыдамай алашолақ шыбындап тұр.

Тақсыр-ау, елкөрмеген тамашаңыз,

Сауысқан, алақарға, ала төбет,

Көк қаншықбесеуіміз таласамыз.

Сонан соңбіреуіміз қуып кетсек,

Шуылдаптөртеуіміз адасамыз.

Бәрімізжарымаған жазған едік,

Қай уақытта татуболып жарасамыз.

Хан Тезек, сұрапкелдім сізден сауға,

Құданыңқүдіретіне қылдым тәуба.

Келіп емАбылайдың аруағына,

Салдың-аубітпейтұғын шылғи дауға.

Хан Тезек,келмей жатып сөккенің бе?

Япырым-ай, менбайғұсты ептедің бе?

Дауласып алақарға, сауысқанмен,

Дариға-ай, жасөмірім өткенің бе?

Сонда Тезек төре:

- Менің сендерге әкеліп бер дегенім бұлемес, Дәнекер сұлудың боз жорғасын, ер-тоқымын ерттеп, сәукелесін жауып әкеліпбер, құныкерінің өзін алып қайтпағанымен, мініп жүрген атын алып қайтсын, -дейді. Төре оған қосымша бас жағындағы баспағынан тайтұяқ жамбыны

тастап жіберді.Сонда Қожбанбет күлімсіреп:

- Қызталақ, төренің есін шығарып, жетім құныналдың, жарайсың, батыр! - депті.

Бақтыбайдомбырасын беліне қыстырып, жүгіре басып шыға келсе, манағы ала шолақ атбосағада әлі байлаулы тұр екен. Ол төреге кері бұрылыпты:

Айналайын, Аллажар,

Ақсұңқар құстыңмысалы,

Артында қалғанжемтікке

Көз салғанғаарланар.

Ақсұңқардыңжемтігін

Жеп кетсем дейдіқарғалар.

Бұрынғы менсоңғыдан

Осындай қалғанарна бар.

Ақсұңқар жемтігінеқарамайды,

Қараса, сұңқарлыққажарамайды.

Тақсыр-ау, мұндақалса қос сауысқан,

Еліріп ертеңмені табалайды.

Егерде ала шолаққолға тисе,

Шуылдап оныңжанын жаралайды.

Ала аттан ауқаталып жейміз бе деп,

Менің деқайырымды сағалайды...

Хан Тезек,сізден де көп тіленбедік,

Ойдағы сөздіңнесін үнемделік.

Басында ала ат,боз ат екеуі еді,

Сауысқан, алақарға - төртеу еді.

Ақ қаншық, алатөбет ергеннен соң,

Осымен кетпеймінбе түгелденіп.

Аруағы Абылайдыңүлкен болған,

Ұялып отырмынғой мен де содан.

Қайтам ба жалғызатпен сорым қайнап,

Жоқ еді елденкелген жолдас-жорам.

Көзіме сізкөріндің асқар бел боп,

Аруағы ханАбылай шалқар көл боп.

Тақсыр-ау, алашолақ қолға тисе,

Сауысқан, алақарға, ала төбет,

Көк қаншықкөмегіме ергеннен соң,

Ауылғақайтпаймын ба рулы ел боп.

Сонда Тезек:

- Жағың қарысқыр,оны да ал, оны да ал! Бірақ менің екі ханшам сенің көзіңе ілінбеді.Ханшаларымды алдымен екі ауыз мақта, артында екі ауыз датта, сонан кейін құры,-дейді. Бақтыбайдың сол тұрған орнында тапжылмай айтқан сөзі:

Айналайын ханием,

Көрініп тұрғансен болдың

Алдымдағы жанием...

Бүгінгі күн сенболдың

Алдымдағы дөпием.

Шынарға біткен нұрболсын,

Мына бір жалғандүниеде

Сізден озық кімболсын!

Жарлығыңыз,тақсыр-ау,

Екі емес, ендібір болсын.

Қуаныш-шаттыққасиет

Жетіміңе күнболсын!