Змітрок Бядуля

Пяць лыжак зацiркi

- Агата! Агата!

- Ну чаго глотку дзярэш?

- Скора зацірка згатуецца?

- Маеш часу пачакаць трохі, не панясу прадаваць на кірмаш!

Яшчэ не паспела яна адказаць свайму Антосю, які ляжаў на пяколку і стагнаў, - не то ад болю, не то ад голаду, - як з усіх бакоў апанавалі яе дзеці - нямаведама, хлопчыкі ці дзяўчынкі, бо яны былі адзеты ўсе ў доўгія да пят кашулькі... Запішчалі яны ўсе ў адзін голас:

- Мамка зацільку гатуе!

І давай скакаць вакол маці і цягнуць за фартух і спадніцу, як галодныя ваўчаняты.

- Мамка, мне дасі!

- Мамка, мне дасі!

І блішчалі іх галодныя вочы ад радасці...

- Ці-і-ха, каб вы скіслі! - крыкнула Агата. - Згатаваць не даюць, хоць ты тут на кавалкі рассыпайся! - і адагнала іх вілачнікам ад прыпечка...

Гэта было вясной, якраз у тую пару, калі галадуха пануе па вёсках, калі няма чым і муху накарміць. Апошні запас выйшаў, хоць зубамі ляпай; шчаўя яшчэ нямашака... Горкае цяпер жыццё ў хворага Антося. Ён сам рабіць не можа. Адна толькі жонка працуе на яго і дзяцей.

Учора ёй, Агаце, пашанцавала. Яна выенчыла ў суседа фунт мукі на зацірку.

Вось і гатуе яна для сямейкі снеданне... У цёмнай малой хатцы вялікае свята...

Пазіраў Антось на прыпечак і ціха бурчаў. Ён ведаў, што цяпер Агата валадарніца.

Пазіралі дзеткі з-пад цёмнага тапчана на вясёлы аганёк у печы і шушукаліся.

Агата ўсё падлівала вады і мяшала зацірку вялікай лыжкай. Нарэшце паставіла на стол.

- Гатова! - крыкнуў весела Антось і давай карабкацца з пяколка.

- Гатова! Гатова! - запішчалі дзеткі і скакалі, як зайчыкі, да стала, дзе ўжо стаяла вялікая паліўная міска, у якую Агата пераліла зацірку з гаршка. Густы пахучы пар клубіўся над міскай і павялічваў галодны апетыт шчаслівай у гэты момант сям'і.

 

Шчасце не мае сваёй асобнай меркі для ўсіх людзей на свеце, але кожны чалавек мае сваю асобную мерку да шчасця і свой асобны погляд на самое шчасце...

 

І шчаслівая сямейка хваталася за лыжкі.

- Ай! Ай! - запішчалі дзеткі.

Антось вылупіў вочы і моўчкі давіўся гарачай заціркай.

- А каб вас ліханька не ўзяло. Я ж вам казала - не хапайце, бо гарачая! - лаяла іх Агата.

Пазіралі, пазіралі яны на гарачую зацірку і не вытрывалі - зноў давай есці... Ажно слёзы каціліся з вачэй. Не з'елі яшчэ і трэцяй часткі, як у хату ўвайшла суседка Сцёпчыха.

- Дзень добры!

- Дзень добры!

- Хлеб ды соль!

- Дзе тут хлеб, - зацірку ядзім, просім на снеданне! - кажа Агата.

- Ого! На зацірку і я ахвотніца! - адказала Сцёпчыха, і яе галодныя вочы заблішчалі. Узяла лыжку і спрытна падсела да міскі...

Спахмурнеў Антось і толькі ніжэй апусціў галаву.

«Нам і самім мала», - падумаў ён.

З'ела Сцёпчыха адну лыжку і ўзялася за другую.

«О, каб цябе!» - хацеў сказаць Антось і ледзь стрымаўся. Дзеткі таксама пачулі небяспеку і, скоса пазіраючы на Сцёпчыху, спрытна запрацавалі лыжкамі...

«Тры!» - чуць не крыкнуў Антось, як Сцёпчыха зачэрпнула лыжкай у трэці раз.

«Ратуйце! Ратуйце!» - ледзь не плакаў ён, як яна апусціла лыжку ў міску ў чацвёрты раз. А як з'ела пятую, то ўжо міска была пустая...

- Разбойніца! - крыкнуў Антось на сваю Агатку, як ужо Сцёпчыха падзякавала і пайшла. - Разбойніца!..

- Ці я вінавата, што яна гэткая свіння! - лямантавала Агата.

І папсулася свята беднай сямейкі. Спахмурнелі твары.

Кожны думаў: «О-го! Каб лепей я з'еў гэтыя пяць лыжак заціркі...»

 

Няшчасце не мае сваёй асобнай меркі для ўсіх людзей на свеце, але кожны чалавек мае сваю асобную мерку да няшчасця і свой асобны погляд на самое няшчасце.

 

1912 г.