автордың кітабын онлайн тегін оқу Қалмақ һәм телеуіт
Осы күндегі Алтай, Саян, Таннуола тауларындағы халықтар - бұрынғы түрік нәсілі және түрік болып кеткен Самайыд халқынан араласқаннан һәм ескі теле, яки динлин деп аталған жұрттан. Шарыш өзендегілер, Катонидегі һәм Телет көліндегі Алтай түріктерін орыстар қалмақ дейді. Біздің қазақ білеуіт қалмақ дейді. Олар өздерін Ойрат дейді. Кейде Алтай кіші дейді. Басқауишдағылар өздерін Олан дейді. Шолсмандағылар өздерін Телес дейді. Сол қалмақтар - біздің қазақпен жақын тұқымдас ел. Қалмақ деген «қалған» деген сөзден деп жоғарыда айтылды. Оның рулары - арғын, найман, қыпшақ, керейт, меркіт, қан, мондус, ара, тотош, шапты, тоншон, алмат, кебек, қоду, пайлағас, айттас, құртты, сақал, телес, айдақ, қырғыз, союн, моңғол, сарт. Тілдері ескі түрікше, бірақ моңғолға көп қарағандықтан мағол тілі қосылған.
Және сонда Телеуіт дегені бар, олар өздерін телеуит, яки қара қалмақ деседі. Олардың бастығы орыс әскеріменен неше мәртебе ұрысып, бір кезде ауып, оранхай ішіне барып, ойратқа қарап та тұрған. Қалмақтар оларды төлеңгіт дейді. Олардың рулары - төре, ұшу, меркит, ақтумат, қаратұмат, қыпшақ, найман, сарт, шорыс, торғул, моңдус, қошқар, тотуш, порут, шалман.
Және оларға араласқан ашкештім деген ел бар. Оның рулары - аюти, төрт ас, шыңғыс, ан, мұрындық, хорық, қарға, қу ара.
Бұлардың телеуіт атанған себебі, тіпті ескі заманда түріктердің теле деген табының аты, «тилу», «дулу» деп әр түрлі жазылған. Сол теле деген атпен аталып қалғандықтан (тиле - «от» деген сөз) «телелер», сонан «телеуіт» атанған. Осындағы хан Төлеңгіт деген ханға жиылғаннан басқа анық төлеңгіт деген ел - осы тілеуіт қалмақтан шыққан ел.
