автордың кітабын онлайн тегін оқу Сырласу өлеңдері
ҒАШЫҚ ЖІГІТ СӨЗІ
Өтіпті Хасен бірлан ол Хұсайын,
Сайраған бұлбұл құсқа мен ұқсайын(ұсайын).
Құлақ сал, ау, жамағат, кеңесіме,
Азырақ өлең шырқап, ән қосайын.
Ағалар, білгенімді аянбайын,
Өлеңге желіп, жортып аяңдайын.
Сағынған ғашық жарын (иарын) бір кәріптің (ғарыбтың)
Өлеңін бес-алты ауыз баяндайын.
Аяттан сөз қозғадым ақындықпен,
Барады-ау өтіп күнім ғапілдікпен (ғапылдықпен)!
Оңайлап киын сөзді қаламменен.
Қапалы кәріп басым пақырлықпен.
Сөкпеңіз, ay, жамағат, өлеңімді,
Білемін ақыр бір күн өлерімді!
"Сары алтын қап түбінде жайға жатпасаң,
Құрбылар, көрсетейін өнерімді.
Уаларыз фаршынаһа - басқан ізің,
Тықылып үжһік раушан жүзің.
Кеудең бар: ләм нашрихлік сүрік,
Қос анар жүйке құртқан екі бізің.
Фірухурихан (дарқан) мұрындарың,
Улатмидин ғисың болған көзің.
Сықылды биазы ал нұр ақша бетің,
Каал жауһар жіпке тізген мағына сөзің.
Беріпті көрік нығыметін аямай-ақ,
Құдайға жаққан құлсың сенің өзің.
Дүние-ай, заманымда болып тұрсың,
Қылмас ем көзге сүрме басқан ізің.
Уалтин уалызитун - сенің басың,
Уаллил зайғыш сүмбіл (сінбіл) шашың.
Айдай боп он төртінші көрінесің,
Туған ай бір жаңадан қиғаш қасың.
Алланың Калам Шариф аятынан,
Келтірдім осылайша сөздің нәшін.
Замандас құрбыларым естісін деп,
Құранның қылдым баян мағынасын.
Бар болса қате жері, айып етпе,
Ағалар, сынап мені не қыласың?!
Мен жаздым үшбу сөзді перизатқа,
Сипатын тағайындап жазып хатқа.
Алтын үй: су (сүр) шыныдан терезесі,
Есігі кіріп-шығар алтын қақпа.
Көйлегі жасыл атлас жүз теңгелік,
Камзолы бес жүз теңге бар хисапқа,
Оқалы кебіс мәсі алпыс сомдық,
Жарасар кәмшат бөрік шаһизатқа.
Ішігің бір мың теңге пат құндыздан,
Тыстаған алтын арқау ұнамаққа.
Сыртынан нұр сипатын көріп тұрсаң,
Бозбала, жарамай ма қанағатқа?!
Гүл жүзді (иүзлі),шырын сөзді (сөзлі), ай, қарағым,
Айтамын осылайша жамағатқа.
Ай, қалқа,алма мойын, ақық (ғақық) иек,
Қыпша бел, мәрмәр аяқ, алтын сүйек.
Інжу тіс, қымырғыпхып, шекер ліблік,
Сөйледім: тілім - тақтай, тісім - тиек.
Сөйлесем сайрап, бұлбұл, қарағыма,
Қиғаш қас,өрік (дірмік)-нон қабағыңа.
Аққудай айдын көлге қанат салған,
Ұнасқан гауһар бұғақ сағағыңа.
Шырағым, мен алысқа кеткен шақта,
Бойыңа ішкен асың тарады ма?!
Сағымша сәулеленген сәру бойлым,
Мақтауым, айт, көңіліңе жарады ма?
Мен жаздым осы сөзді перизатқа,
Жақсыны кім қияды бөтен жатқа?!
Аршын төс, алма мойын, ай, ділбірім,
Зейініңді (зыһынды)салып тыңда үшбу хатқа.
Сен мені басқамен тең көремісің,
Мен бастасам, соңымнан еремісің?!
Егер де жұрттың бәрі бір жақ болса,
Бірігіп меніменен жүремісің?!
Көңілді бүтін ұста, ала болма!
Анық бол - тағайынды, шала болма!
Тұрып қал не болса дабір сөзбенен
Біреудің тіліне еріп, бала болма!
Қалқаны менің көңілім сағынғандай,
Емеспін осы сөзден жаңылғандай.
Жақсылықтың Құдай берген арқасында
Іздесем: "Аты қызң,- деп, табылғандай.
Анадан кім туады сендей болып,
Жап-жарық екі бетің күндей болып.
Әрине, саған-дағы табылады,
Муафиқ дәл табылмас мендей болып.
Бозбала мынадай да дүкен құрсын ,
Білмеген жігіт жайынқыздар құрысын!
Азырақ алдыңызға бәйіт айтып,
Аз ғана қандырайын құлақ құршын.
Сөйлейін Ай форымды асыл текті,
Жамандар өз жайына былай (бұлай) тұрсын.
Жақсының күннен (күнден)-күнге артып бағы,
Жаманды жөн білмеген Құдай ұрсын!
"Уаң лығылы халықхығым"-
Мінезің бүл аятқа тұғыр болсын!
Сөйлейін: бек ләззатлы лебіз (лыфыз) көріп (ғарыб),
Ағалар, көңіліңізге тура қонсын!
Туралап сізге айтуға бата алмаймын,
Мойныңа артып қойдым сөздің борышын?!
Жиылып, қыз-бозбала, ойна да күл,
Қапалы (хапалы) кәріптердің (ғарыблардың) көңілі толсын!
һуахи әлмід бірбір, Құдайым,
Ғашықтық (ғашықлык) жүрегіме салды уайым!
Аятын "Қүлһу Аллаң қылып далил,
Көңілімде біліп жүрмін хақ не дайым.
Кә-алтир қыздағы шіркін жаным,
Орнықпас бұ жалғанға көңілім жарым.
Қапалы болып жүрген мен бір кәріп,
Қосылмай көк жүзінде(иүзінде) Күн мен Айым.
Қалқаға әуел биыл қағаз жазып (иазып),
Барамын азып-жүдеп күн-күн сайын.
Бар Құдай мақсатыма (мықсұдыма) жеткізбесе,
Баянсыз (файансыз) бұ дүниені не қылайын?!
Жаратты қыс пен жазды төртке фасыл (фәсіл),
Заманым түрленесің қызыл-жасыл!
Жігітлер, күр тірілік неге керек,
Жалғанда болмай кетсе мақсат хасыл?!
Болғанда қыздар лашын, мен - бидайық,
Ай, дүние-ай, қыз - дария, мен - желқайық.
Болғанда сен - гауһар тас,мен - асыл тас,
Қоспады екеумізді, не қылайық?!
Сен алма бақшадағы, мен бұлбұл кұс,
Қасында мекен қылдым биылғы қыс.
Құдай-ау,жақсылармен жанастырғыл,
Қылмағыл аяқ жақта кіріс-қоңыс!
Шығады сөз мәнісі жақсы жайдан,
Келтірдім мен дәлилді (улилді) әлдеқайдан.
Қондырып сусыныңды сөзімменен,
Ағалар, өлеңменен тисін пайдам!
Сұранып құрбыларым отырғанда,
Айтқаным жарамайды "Әри-ай"-дан!
Бастасын жақсылыққа Құдай бізді,
Жігітке бір мереке келген кезді.
Әлеумет,алдыңызға кез келген соң,
Сөйлейін қызды мақтап біраз сөзді!
Қара өлең қарапайым әркім сөйлер,
Жақсы адам әділ тұрса, халқын билер.
Көңіліңе аят пенен далил салсам,
Мағынасын білген адам күйін күйлер.
МӘШҺҮР-ЖҮСІПТІҢ ӨЛЕР ШАҒЫНДАҒЫ СӨЗІ
Жылым - қой, биыл жасым - жетпіс үште,
Өң түгіл, маған жалған жоқ қой түсте.
Өткіздім мен өмірді босқа шаршап,
Салумен ақ қағазға шимай кесте.
Жабысты он бесімде өлең маған,
Түстеніп Өлеңші ата, қона алмаған.
Бөктергідей босқа ұшып, болдым арық,
Бау ашпай көр балапан тук алмаған.
Көрінгенге - мен қызыл болдым түлкі,
Талайдың жаңаланған тымақ, бөркі.
Баяғыда болдың не, болмадың не,
Отырмыз көрген жанға болып күлкі.
Қыран боп іле алмадым аққу, қазды,
Өмірімде көрмей өттім жылы жазды.
Көздің суын ішумен, соған мәз боп,
Белшеден кешіп жүрдік батпақ сазды.
Көзтаныспен жауласқан жаттай болдық,
Апрель, май болмадық,марттай болдық.
Өзен, көлден бір жүзіп су іше алмай,
Ауыздықпен су ішкен аттай болдық.
Бақ кұсы маңайласпай басымызға,
Шаршадық жатқыза алмай қасымызға.
Қанша талап, бос шаршау далақ-далақ,
Ұшырадық өзіміздің тасымызға.
Өмір бойы ұшырамай бізге молдық,
Табысымыз, коп болса,ат пен тондық,
Әкемізді өлтірген жаудай болды:
Кедейлік, кемтаршылық, қысқа қолдық.
Құдайым бұла өсірді өзі бағып,
Жалғанның қызығынан шетке қағып.
"Өнер алды - қызыл тіл"- дегенменен,
Беталды шаба бердім текке лағып (үлағып).
Ерте азиат болғанмен алымсызбын,
Әйел болсам, күн, пұл жоқ, қалыңсызбын.
Қоға тартып көлден көп көргенім жоқ,
Ол жағынан жағдайсыз салымсызбын.
Құлақ естігенді көз бір көрмек: "Баяғы Нух Пайғамбардың заманында дүние жүзін топан су қаптады. Тау-таудан қырық кез асты",- деуші еді. Былтыр өткен 1928 жылы январьдан бастап "Наукан" - деген шығып, байлар жиған-терген мал-мүлкімен суға кетіп, толқын жұғып, мал да құрып таусылып, бай да құрып таусылып, тып-типыл болды. " Бір тамшыдан жиыла-жиыла дария болмақ, // Бір пұлдан жиыла-жиыла дүние болмақ. Байлардың ешкімге беруге көзі қимай жинаған мал-мүлкі дария болып, өздерін ғарық қылды. Бір пұлдан жиылып, үйілген дүние өздерін тұншықтырды. Кедейлер сусыз шұқанақ еді. Тасыған дария бөлініп-бөлініп бытырап, әр шұқанақта қалды.
Күн жайлатып, жаудырған қызыл туы,
Өткен жыл төгілген кез малдың шуы.
Тау-таудан қырық кез асып биіктігі,
Қаптады дүние жүзін топан суы.
Кеме қайда, жұрт мінді салын байлап,
Атызды қоймай ерікке толқын айдап.
Су жұтты, қатты толқын тұншықтырды,
"Салы суға кеткен" көп: соры қайнап.
Алай-түлей ұйтқыған боран соғып,
Көп жылқы науыт болды боранға ығып.
Талай жұтқа болмаған жарықтықтар
Шыбын-шіркей, быт-шыт боп, кетті шығып.
Қалмады іске татыр ірі кісі,
Осылай болады екен тағдыр ісі.
Құдайдың Құдайлықпен қылған ісін
Көзімен көреді екен тірі кісі.
Кедейге үлес болды құнан мен тай,
Теп-тегіс болып типыл құрыды бай.
"Дүние - кезек" —деген соз аққа шығып,
Бәрін қылған өзіңсің, Құдайым-ай!
Құдай ұрып, бай біткен кері кетті ғой,
Жиған дүние түбіне бір жетті ғой!
Құлақ бұрын шықса да құр салбырап,
Соң шыққан мүйіз өсіп ер жетті ғой!
Істің бәрі Аллаға аян болды,
Сөйлеушіге әңгіме баян болды.
Көзі қимай жинаған бай дүниесі
Өзіне жылан менен шаян болды.
Бір тамшыдан су жинап дария етті,
Түзу қарап ешкімге бұрмай бетті.
Жел тұрып, толқын қатты тулап соғып,
Жиған бай өзі ғарық болып суға кетті.
Шұқанақта су қалды болса бөлек,
Маңызы жоқ: береді кімге түнек?!
Ну орманды өрт алып, тып-типыл боп,
Бұтақсыздан сопайып қалды терек.
Ей, Мәшһүр, туа қастас болдың баймен,
Бай көрінсе, қашушы ең қолат саймен.
Байдың түбі боларын біліп мұндай,
Сөйлесіп қойғансың ба бір Құдаймен?!
Онан соңғы бір қасың қожа, молда,
Олармен елдеспедің бұрын-соң да.
Жамандап бас-басына өлең жазып,
Жазған сөзің әр жерде жүрді қолда.
Қажы мен ишандарды түйрей шаныштың,
Бәрінен бойыңды аулақ салып қаштың,
Аза бойың тік тұрып осылардан,
Арапшы жек көрсетер бар ма албастың?!
"Осымен бәр[і] бірге деп қатын бала",
Үйір-шүйір болмадың оған және (жана).
Бұ жалғанда үйлеспей ешкімменен
Жұртқа: "жынды" — дегізген Хақ тағала.
Ерігіп қаламыңды қолға аласың,
Сүңгіп, жүзіп кетуге қорғанасың.
"Өгіз өлер, болмаса арба сынар",-
Деуменен айран-асыр таң қаласың.
Мың тоғыз жүз, міне, отыз бірінші жыл,
Жылқы кетті, қой келді, мұны ырым қыл!
Қойдан қоңыр заманды бір көрмексің!
"Қой анасы - бестен", деп,- бусайшы бел!
Жылан жылыс, өткіздік жазды, қысты
Жылқы жыл сапырылысып жұрт жүрісті.
"Құлағың естігенді көз бір көрмек!"
Көресің өлмегенің, қой дұрысты.
Өлмегенге бір дәурен кезек тимек,
Пенде асығып, аптығып, пісіп, күймек.
Ұрған Құдай пендесін қан қақсатып,
Құшырланып, құшақтап, аяп сүймек.
Мәңгі-бақи бұ дүние тұрмақ емес,
Қалжыратып шаршатты күнде Кеңес.
Өлмеген күл көреді, асықпаңдар,
Бұл "Кеңес" те таусылып, болар көмес!
Адыра тұл, қалды қурап қара шаңырақ,
Кетті ғой әлде қайда иесі аңырап!
Тірі кісі табыспақ бір-біріне:
Қойдай маңырап, қозыдай шулап, жамырап.
Жұрт көрді Құдай ісі оңайлығын,
Қысы-жазы тығын жоқ, күнде шығын.
Пенде асығып, жеткенше тарығады,
Құдай өзі көрсетпек - Құдайлығын!
Шайтанмен - ел, Құдаймен жат болды ғой,
Сол себепті жұрт біткен ғад болды ғой!
Көк пен жердің не пайда кендігінен,
Жақсылық, тынышлық деген қат болды ғой!
Кедейшілік - болар ма мұнша қиын,
Ойын-күлкі, ас пен той, қалды жиын.
Естігенің: жаман сөз, суық хабар,
Жұмыртқадай шайқалар күнде миың!
Ертегі емес, шын сөз ғой, Құдай - қаулы,
Қайда барсаң, жұрт болған ғаддың аулы.
Құдай жұп қып жаратқан екі түрлі,
Ішінара табылмақ һудтың қауымы.
Бас таласты Құдаймен - басты, малды,
Соларға боп пәленің қақ қарсы алды.
Кейінгіге қисса қып сөйлеу үшін,
Аман-есен қалдырған абұйыр (абур) қалды.
Бұл құлақ естігенді көз бір көрмек,
Не нәрсе әуел бастан егіз келмек.
Кейінгіге мылжыңдап, былшылдауға
Табылды заманада бізге де ермек.
Естіген бір сөз еді құлын жастан,
Таңбадай, жоғалмайтын, тасқа басқан.
"Қошқардың ені үзіліп түседі",- деп,
"Өліпті,- деген сөзді қасқыр аштан".
Естіген тегіс мұны жас пен кәрі,
Жүре бер нанбағаның әрмен ары!
"Кошқардың ені қай күн үзіледі?" - деп жүр ғой аққан, танған жұрттың бәрі.
Деп жүрміз: "Құдай бар!- цеп, бір, деп,- күшті!"
Сол сөз де болып кетті-ау дәл екіұшты!
Анық көңіл бекиді қарарланып,
Құдайлық, таң қалғандай, көрсетсе істі!
