Айна мен оның сынықтары туралы

Ал, қане, бастайық! Айтып қояйын, әңгіменің соңында біз бұрынғыдан бетер көп білетін боламыз. Сонымен, ерте, ерте, ертеде трөл дейтін барып тұрған залымның залымы болыпты. Ол сайтанның өзі еді. Бірде оның шабыты тасып, шеберлігі артыпты да, ол барлық қайырым пен кереметтің бәрін аластап, бойына небір зұлымдық пен жексұрындықты барынша үстемелей әйгілейтін айна жасапты. Керемет көгал болса, әлгі айнадан қайнатылған саумалдықтай, ал сымбатты адамдардың түрі кемтар көрініп, болмаса аяқтары көктен келіп, қарынсыз белдері қылдай жарымжан да ұсқынсыз бола қалатын! Оған қараған кісінің беті адам танымастай өзгеріп, бейшара күйге түсетін болды; егер бетіңде бір нүкте, болмаса мең болса бітті, бүкіл бетті алып кетуші еді. Сайтан болса бұдан ләззат табатын. Егер әлдебір адамның ойына жақсы ой келсе, ол айнаға бет-аузы қиқы-жиқы, әлем-жәлем кісі болып бейнеленетін де, оған трөл ішек-сілесі қата күліп, өзінің ойлап тапқан айнасына мәз болатын. Сайтан трөлдің мектебі бар еді, онда шәкірттеріне өзінің ғажап айнасы туралы насихаттайтын.

– Енді, – десті олар, – бүкіл дүние мен адамзаттың нағыз бейнесін көруге болады!

Сөйтіп, әлгілер айнаны алып барлық жерде жүгіріп жүрді; ақыры қылжақ айнада беттері мен бейнелері бұзылмаған бірде-бір ел немесе адам қалмады. Енді олар көкке барып, Жаратушы мен періштелерді күлкіге айналдырғысы келді. Олар көкке көтерілген сайын қисайып, құрысып-тырысқан әлпеттен айнаны қолда ұстау қиынға соға берді. Олар оған да қарамастан көкке ұмтылды, кенет айна олардың қолынан сусып кетті де, жерге қарай зымырап барып түсті де, быт-шыт болды. Алайда бүтін айнадан гөрі оның сынықтары миллиондаған, биллиондаған кесел келтірді. Сынықтың құм болған уақтары жер-дүниеге тарала ұшып, адамдардың көздеріне түсіп, қалып қойғандары да бар. Көзіне айнаның сынығы түскен мұндай адамдар бәрін де керісінше көріп, болмаса кілең теріс көріністерді байқаумен болды, өйткені әрбір түйір қылжақ айнаның теріс қасиетін сақтап қалған еді. Ал көктен түскен айнаның сынығы кейбір адамдардың жүрегіне барып қадалып, кесірі жаман болды: жүректегі түйір сынық кесек мұзға айналды. Айна сынықтарының ішінде терезе көзіне салатындай ірілері де бар еді, бірақ ол терезеден жаныңдай достарды қарау мүмкін емес болатын. Тіпті көзәйнекке салынатындай сынықтар да табылды, бірақ ондай көзәйнек таққан адамдардың көзі нәрселерді жіті қарап, анық-қанығын білуге пайдаға аспады! Өз ісіне риза болатын зұлым трөл бұған ішегі үзілердей сақылдап кеп күлді. Ал жер бетінде әлі де болса, қылжақ айнаның талай сынығы ұшып шарлап жүрген көрінеді. Енді осы жөніндегі әңгімеге кірісейік!

Ұл мен қыз

Қаптаған үйлері мен шұбырған адамдары бар, бірақ адамның бәріне бірдей бақша салар жер табыла бермейтін, сондықтан көпшілік тұрғындары құмыраға үй гүлін өсіретін үлкен шаһарда бір ұл мен қыз жұпыны тұрып жатты, бірақ олардың гүл құмырадан гөрі үлкендеу бақшасы бар еді. Олар бірге тумаса да, ағалы-қарындастай сыйласты. Олардың ата-аналары болса, қоңсылас үйдің шатыр бөлмесі – мансардында тұрушы еді. Бұл үйлердің шатырлары бір-біріне жанасып, олардың суағар жылғалары әрбір мансард терезесінің астынан өтетін. Әлгі терезенің бірінен шығып, суағарды бассаң, көрші үйдің терезе алдынан бір шығуға болар еді.

Көршілерде ірі ағаш жәшік болды; онда жуа, шәбіл, бұршақ және әрқайсысында шешек атқан әсем раушан бұтасы өсіп тұрды. Ата-аналар болса, әлгі жәшікті суағар қаңылтыр үстіне орналастырды; сөйтіп, көршілердің екі жәшігі қос терезені бір-біріне туыстырған гүл атыздарындай әсер қалдыратын. Бұршақтар екі жәшіктен төмен қарай жасыл салпыншақ секілді салбырайды да, раушан гүлдер терезеден сығалап, бұтақтары бір-біріне шатасып жатты; осылайша аспалы бақша көгал мен гүлдерден жасалған салтанатты қақпаны бейнелейтін. Жәшіктер биікте болғандықтан ұл мен қыз оның ернеуіне асылуға болмайтынын жақсы ұқты, ата-аналар балаларға бір-біріне төбемен қатынауға және раушан гүлдері астына орналасқан орындыққа отыруға рұқсат еткен. Олардың көңілді ойнағандарын көрсең ғой!

Қыс кезінде бұлай рахаттану тоқтады, терезелерді мұз өрнегі құрсады. Алайда балақайлар мыс тиынды пешке қыздырып, мұз қатқан терезеге басатын – сол бойда дөп-дөңгелек ойық пайда болып, арғы беттен де көңілді де аяулы көз шыға келетін, – бұл бір-біріне екі терезеден сығалаған ұл мен қыз, Қай мен Гердә еді. Жаз болса олар қиналмастан бір-ақ секіріп кіріп, бір-біріне қонақ болар еді, ал қыста қаншама рет баспалдақпен төмен түссе, соншама рет жоғары көтерілу керек. Аулада қар ұшқындады.

– Бұл сенделіп жүрген аппақ арала