Петербург, 1909

Қырық мысал

Замандастарыма

Орыстың тәржіме еттім мысалдарын,

Әзірге қолдан келген осы барым.

Қанағат азға деген, жоққа сабыр,

Қомсынып, қоңырайма, құрбыларым.

Бабы жоқ жұмыстағы мен бір арық,

Күн қайда үздік шығар топты жарып.

Ат тұрмас аяғында желі болса,

Дүрсілдеп шапса біреу қиқу салып.

Бар болса сондай жүйрік қызар деймін,

Естілсе құлағына дүбір барып.

Әйтпесе арық шауып оңдырама,

Жүргенде қамыт басып, қажып-талып.

1. Аққу, шортан һәм шаян

Жүк алды Шаян, Шортан, Аққу бір күн,

Жегіліп тартты үшеуі дүркін-дүркін.

Тартады Аққу көкке, Шаян кейін,

Жұлқиды суға қарай Шортан шіркін.

Бұлардың машақаты аз болмады,

Жұмысы орнына кеп мәз болмады.

Тартса да бар күштерін аямай-ақ,

Асылы, жүк орнынан қозғалмады.

Оншама ол жүк артық ауыр емес,

Құр сырттан «пәлен» деу де тәуір емес.

Жүк бірақ әлі күнге орнында тұр,

Бірыңғай тартпаған соң бәрі тегіс.

Жігіттер, мұнан ғибрат алмай болмас,

Әуелі бірлік керек, болсаң жолдас.

Біріңнің айтқаныңа бірің көнбей,

Істеген ынтымақсыз ісің оңбас.

2. Шымшық пен көгершін

Шымшық торға түсті соры қайнап,

Барды ма, кім біледі, ажал айдап.

Бәлені қаза менен қайда деме,

Ғаріп боп отыр сорлы көзі жайнап.

Жанына жас Көгершін ұшып келді.

«Не қара басты торға түсіп? – деді.

Тал түсте торды көрмей, соқыр ма едің,

Есалаң, ақылы жоқ, күшік, – деді. –

Түсер ме есі дұрыс күндіз торға,

Ақылың жоқтығынан қалдың сорға.

Мысалы, мені алдап еш уақытта

Тор түгіл, түсіре алмас онан зорға.

Кім күлмес бостығыңа сен жаманның,

Алдырған айласына бір наданның.

Мен саған қол берейін түспесіме,

Айласы саған ғана мол адамның».

Десе де, ақыл серік қонған баққа,

Ем болмас баста бағың таяр шақта.

Пысықтап Көгершінім отырғанда,

Қалыпты өзі түсіп қыл тұзаққа.

Ақылың қайда кетті, данышпаным,

Серт етіп түспекке қол алысқаның?

Біреуге күлсең – келер өз басыңа,

Табалап мұнан былай күлме, жаным!

Біреуді білмес адам табалайды,

Бақ көшсе, ақылыңа қарамайды.

Ісіңнен бір істеген жазым тапсаң,

Болды деп білмегеннен шамалайды.

«Жазмыштан озмыш болмас» деген сөзді

Бекер деп пікір ету жарамайды.

«Адам басы – Алланың добы» деген,

Қуса да қалай қарай домалайды.

3. Ат пен есек

Біреудің Есегі мен бар еді Аты,

Апарар бір қалаға болды заты.

Аты мен Есегіне артып алып,

Аяңдап жолға түсіп келе жатты.

Жүк ауыр, Есек сасып, алақтады,

Иесі демалуға қаратпады.

Әл кетіп, жығыларға таяғанда,

Жалынып Атқа Есек сөз айтады:

«Ат достым, жүгім ауыр, халім бітті,

Емеспін жүре алатын енді тіпті.

Зорығып, жолда өліп қалатынмын,

Алмасаң ауыстырып біраз жүкті».

Ат оған ешбір жауап қайтармайды,

Ауырлап жүгін Есек қайқаңдайды.

Ентігіп, ішін соғып, дымы құрып,

Жүруге онан әрі жай қалмайды.

Жығылды Есек байғұс дымы құрып,

Тұрмады айдаса да иесі ұрып.

Сойды да, жүгін, терісін атқа салып,

Қалаға келе жатты тағы жүріп.

Қараңдар, шара бар ма мына сорға,

Аяғын Ат келеді басып зорға.

Қысымды Есек көрген бұ да көріп,

Болдырып, былғақтайды оңды-солға.

Өкініп өткен іске Ат келеді:

«Мен қате еткен екем ғой, аһ! – деді. –

Есектен аз жүк алып қарасқанда,

Қиындық мұндай маған болар ма еді?»

Бұл сөзден нендей ғибрат алмақ керек:

Мысалы, еткен қайыр бір бәйтерек.

Қайырың біреуге еткен болып терек,

Көрерсің рақатын көлеңкелеп.

Қайырдың ең абзалы – бұл дүниеде

Біреуге қысылғанда жәрдем бермек.

Кейбіреу зор бейнетке тап болады

Кей уақыт аз бейнеттен қашамын деп.