Әке мен бала

Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш

Атасы он жасар ұл баласымен далада келе жатып, баласынан сұрады:

– Анау өрмекшіні көремісің, олар не істеп жүр?

– Көремін, олар өрмек тоқып жүр.

– Ал анау құмырсқаны көрдің бе?

– Көрдім, аузында бір нанның талшығы бар, жүгіріп кетіп барады.

– Жоғары қара, аспанда не көрінеді?

– Жоғарыда қарлығаш ұшып жүр, аузында кесе тістеген шөбі бар.

Сонда атасы айтты:

– Олай болса, шырағым, ол кішкентай жәндіктер саған үлгі болсын. Өрмекші маса, шыбынға тұзақ құрып жүр, ұстап алған соң, өзіне азық етуге. Құмырсқа бала-шағаларына тамақ аулап, бір нанның ұсағын тапқан соң өзі жемей, аузына тістеп, қуанғаннан үйіне жүгіріп қайтып барады. Қарлығаш балапандарына ұя істеуге шөп жиып жүр. Жұмыссыз жүрген бір жан жоқ. Сені де Құдай Тағала босқа жүруге жаратпаған, жұмыс істеуге әдеттену керек, – деді.

Сәтемір қалай патша болды?

Сәтемір жеті жасар кезінде ата-анасынан жетім қалыпты. Күндерде бір күн Сәтемір далада ойнап жүріп, бір ескі үйдің түбінде шаршаған соң сүйеніп, жан-жағына қарап жатса, бір аяғы ақсақ құмырсқа үйдің төбесіне қарай өрмелеп барады да, орта тұсына барғанда құлап түседі. Тұра салып тағы да өрмелейді, манағыдан гөрі жоғарырақ барғанда тағы құлап түседі. Үшінші рет құмырсқа және тырмысады. Ақыры, бар күшін салып, қисая-мисая барып, үйдің төбесіне шығып кетеді. Мұны көріп Сәтемір ойланып қалды: Құдай Тағаланың жаратқан жан-жануарының ең кішкентайы осы құмырсқа екеш құмырсқа да тынбай жұмыс істеп жүр. Өзі ақсақ, бір тырмысып, екі тырмысып, жығылып, сонда да қоймай, ақырында, мұратына жетті. Үйдің басына шықты. Мұны көріп отырып менің де талап іздемей, жұмыссыз ойнап жүргенім ақылсыздық екен деп ойынын тастап, қалаға барды. Қалада бір зор білімді, оқымысты кісі бар екен, соған үй сыпыруға жалданып, ақысына оқу оқыпты. Ақырында, сол Сәтемір асқан данышпан, әлемге әйгілі патша болған екен.