Тағдыр деген не?

Шүбәсіз, Біз барлық нәрсені белгілі бір өлшеммен жараттық.

(«Қамар» сүресі, 49-аят)

Жас кезім болатын. Тағдыр дегеннің не екенін білмесем де, бұл жұмбақ сөзді соңғы кездері жиі естіп жүрдім.

«Не істейін енді, бұл менің тағдырым ...»

«Ол өте жас еді, өкінішке орай, тағдырдың құрбаны болды ...»

«Мұндай тағдырға не айтамын, досым ...»

Біреу әңгімесіне «тағдыр» деген сөзді қоса қалса, тағдырдың не екенін түсіну үшін әрдайым құлағымды түріп жүретін болдым. Менің бұл әрекетім бекер болған екен.

«Бұл тағдыр ғой... Не істемексің?!» «Адам тағдырына мойынсұнады!» «Менікіндей тағдыр ешкімде жоқ!» Адамдар тағдырды қарғыс, түбінде бәрінің ойранын шығаратын апат секілді түсінетіндей... «Біздің тағдырымыз осындай болды...», «Тағдыры кінәлі...» «Тағдыр бізге жақсылық бұйыртпады-ау...» Бәрінің айтатыны осы.

Біреу өзіне ұнамайтын жұмысты істеп жүрсе, ауру-сырқауға ұшырап, басын тау-тасқа соқса, болмаса, бір құнды дүниесін жоғалтып алса, демек, «Оның тағдырында солай жазылған екен» деп тағдырға осынша наразы болу қаншалықты дұрыс? Әуелі «Тағдыр деген не?» деген сұрағыңа тоқталайық.

«Уа, тағдыр, тағдыр!» Адамдар сонда тағдыры үшін кімге ашуланып, нені айыптап жүр? Жоғарыда айтып өткенімдей, жас өспірім кезімде тағдыр туралы көп толғанатынмын. Тіпті мен мінетін қоғамдық көліктердің бәрінде тағдырға кінә артатын ән ойнап тұратын. Сол әндерде: «Бұл маған деген тағдырдың ойыны ма?» деген жолдар болатын...

Жамандық тағдырдан болса, жақсылық неден?

Алғашқы тағдыр туралы ойланып жүрген кезде байқағаным – адамдар өздерімен болған жағымсыз, нәтижесіз жағдайларда осы сөзді жиі қолданады екен. Ісі жақсы жүріп жатқанда ешкім тағдырды кінәлап жатпайды. Әуелде мен: «Тағдыр тек жағымсыз оқиғаларға ғана қатысты» деп ойладым. Мысалы, жазатайым оқиғалар, аурулар, аяқ астынан болатын өлім, әртүрлі дағдарыстар және жұмыстың кері кетуі – бәрі-бәрі. Адамдар айналасынан тағдырына риза болған ешкімді көрмеген соң, еріксіз осылай ойлайды екен. Мен де біраз уақытқа дейін тағдырды өмірде болған немесе келешектегі болатын келеңсіз оқиғалармен байланыстырып келдім. Бірақ менің өмірімде көптеген жақсы сәттер болды ғой. Олар туралы не деуге болады? Мысалы, мен ағашқа өрмелей алатын жасқа келгенде, үйіміздің артында үлкен інжір ағашы өсіп тұрды. Соған өрмелеп емін-еркін ойнадым. Сондай-ақ, қайта-қайта оқудан жалықпайтын сүйікті кітаптарым, «Маржан аралы», «Капитан Гранттың балалары», «Кішкентай ханзада», «Том Сойердің басынан кешкендері» сияқты шығармалар сұратпай-ақ алдымнан табылды. Бұл да тағдырымдағы жақсы нәрселер. Жаздың жайма шуақ күнінде гүлдеп тұрған ағаштың саясында көзімді жұмып, ойланып жатуға мүмкіндік табуым... Алдымнан шыққан барлық құстарды тамашалай алуым, мысықтарды еркелете сипалайтыным... Бұлар да тағдырымның сыйы емес пе? Таңертең жаңа піскен нан мен сары май, ал кешкі ас үстелінде ыстық сорпа мені күтіп тұратын. Бала кезімде осылардың бәрін ұнаттым. Менің өмірімде көптеген жақсы сәттер болды. Әрине, бұл менің тағдырым болмағанда, басқа не?

Аурудың болғаны сияқты, деннің саулығы да тағдырдан. Ажырасу мен кездесу, жеңілу мен жеңу, байлық пен кедейлік, туылу мен өлу де тағдыр. «Тағдыр деген не?» деген сұраққа ойлана келе, «қазіргі сәт» деп жауап бердім. Өмірімізде болып жатқан жағдайлар: жақсы-жаман, әдемі-ұсқынсыз, дұрыс-бұрыс, біздің өмір сүруіміздің өзі – тағдыр!..

Жақсы! Бұл алдыңғы жауаппен салыстырғанда әлдеқайда нақты болды. Бірақ бұл жауап бізді әлі де қанағаттандырмайды. Себебі тағдыр тек адамдардың өмірі мен тәжірибесіне ғана байланысты емес. Негізінде, барлық нәрсенің тағдыры бар!

Таулардың, жұлдыздардың, таңертең ұясынан шығып, кешке қайта орала алмаған кішкене көбелектердің, тіпті планетадағы ең ұзақ өмір сүретін жаратылыстардың, мыңжылдық секвоя ағаштарының – бәрінің-бәрінің өз тағдыры болады.

Барлық нәрсенің тағдыры бар

Байқасақ, барлық заттың өлшемі мен мөлшері бар. Бәрінің жасалу күні, яғни бастапқы нүктесі мен бітер сәті болады. Құдай бәрін тағдырға сәйкес жаратқандықтан, жаратылыс, құбылыс, тіршілік белгілі өлшем мен мөлшерге тәуелді.

Қызық эксперимент жасап көрейік. Ақ парақ алып, алақаныңызды қағазға қойыңыз. Содан кейін қарындашпен қолыңыздың сұлбасын қағазға түсіріңіз. Парақтағы сызылған қол суретіне зер салыңыз. Бұл суретке қарап, сіз қолыңыздың көлемін біле аласыз. Сізге ең қызығын айтайын ба?! Қолыңыздың көлемі сіз анаңыздың ішінде жатқанда-ақ белгіленіп қойған. Алла тағала әрбір мүшеге айналатын жасушалардың тағдырын белгілейді. Мысалы жүрек, бүйрек, асқазан және ми деп бөліне береді. Сол сияқты саусақ болуға міндеттелген жасушалар бір жерге жиналып, сенің қолың пайда болды. Олар өз шегіне дейін көбейеді, бірақ тіпті бір ұяшық та оған қойылған шектен аспайды. Саусақтардың созылуы, басталуы керек жерден басталып, аяқталатын жерде тоқтайды. Былай қарағанда, ойланып көрсек, біздің саусағымыздың өлшемі мен мөлшері ешқандай есепке тәуелді емес сияқты көрінеді. Бірақ олардың бәрі сенің тағдырыңда бар, әуелден белгіленген нәрселе