із кейде әлдебір өзен қақ жарып аққан қыстақты, кейде жота үстіндегі ескерткішті, кейде алқап арасындағы ескі шіркеуді көретінбіз; әңгіме теңіз жағалауы туралы болса, демалушылар сыңсып жатқан жағажайды, аспанда қалықтаған шағалаларды көретінбіз. Меніңше, ол бізге айналамыздағы ұлан-ғайыр әлемді ұқтыруға тырысқан сияқты. Кереметі сонда, қазір көмекші есебінде біраз жерді шарласам да, қандайда бір графтық туралы түсінігімді Эмили бикештің сол суреттері кейпінде ғана қабылдаймын. Мәселен, Дербиширге барып, орталық алаңында тюдор мәнеріндегі емханасы бар қалашық пен әскери ескерткіш көрдім делік. Маған бәрібір сол көрініс Эмили бикештің Дербишир туралы айтқан әңгімелері түрінде ғана әсер етер еді.
Бірақ мен үшін дәл қазір маңызды нәрсе басқа: Эмили бикештің күнтізбелер жиынтығында да қателік бар болатын. Айталық, Норфолкке арналған бірде-бір суреті болған емес. Ол бізге мұндай дәрістерді көп өткізді ғой: сондай сәттерде, «мүмкін Норфолк келбеті туралы бүгін айтатын шығар?» деп ойлайтынмын. Бірақ олай болмады. Картаны таяқшасымен нұсқай отырып, өткізіп жатқан сабағына қосымша ретінде ғана: «Ал мына тұста Норфолк графтығы бар. Өте әдемі аймақ» дейтін де қоятын. Бірде оның ұзақ ойланғаны бар, бәлкім, суреттердің орнына не қоюы керегін ойланған болар. Сосын қайтадан, таяқшасын карта бетімен жүргізіп:
— Мынау — шығыс қаптал, теңіз суы шайып жататын құрғақшылық жердің шеті. Бұл жермен ешқандай жол өтпейді, — деді. Соны айтқанда, таяқшасы да жоғары-төменді жылжып жатты. — Адамдар солтүстік немесе оңтүстік жаққа жол жүргенде, бұл жерді айналып өтеді. Сондықтан Норфолк — жанға жағымды, бейбіт те тыныш аймақ. Бірақ ұмытылған аймақ десе де болатындай...
Ұмытылған аймақ. Жоғалған заттар аймағы. Ол Норфолкті осылай атайтын, бәрі де содан басталды. Өйткені, Хейлшемнің өзінде де,
Мидж иығын бір көтеріп қойып:
— Құпия бірдеңе болғаны ғой, — деді.
— Үлкен бір құпия, — дедім мен оған қарым-қатынасымызды бұзып алмайық деген ниетімді аңғартып.
Басқалар да басын шұлғып, мені қолдап жатты, ал Руттың түріне қарасам, ол мүлде басқа бір нәрсені ойлап тұрған сияқты. Мидж иығын бір көтерді де, кетіп қалды. Сонымен әңгіме бітті.
Біраз себепке байланысты Руттан ашықтан-ашық журнал үшін кешірім сұрай алмайтынмын. Ал жоғарыда айтқан, Миджге қатысты жағдай үшін Рут маған алғысын айта алмайтын. Алайда көпке дейін Руттың маған риза болғанын оның мінез-құлқынан аңғарып жүрдім. Осының алдында ғана өзім де дәл сондай күйді бастан кештім емес пе? Оның мен үшін әлдебір жақсылық жасап, қуантқысы келіп жүргенін де түсіндім. Ондай әрекетіне кетәрі емес едім. Ақыры ондай мүмкіндік туды — Миджбен болған оқиғадан соң бір айдан кейін мен өзімнің жақсы көретін ән таспамды жоғалтып алдым.
Сол таспадан кейінірек сатып алған тағы бір таспаны әлі күнге дейін сақтап жүрмін. Оны ашық алаңқайда, жауын жауып тұрған кезде де қосып, тыңдағаным бар. Қазір көлігімнің магнитофоны бұзылып тұр. Сондықтан оған салып тыңдауға қорқам, таспамды құртуы мүмкін. Ал пәтеріме апарып тыңдауға уақытым болмай жүр. Қалай десек те, сол таспа менің заттарымның арасындағы ең қадірлісі еді. Бәлкім, жыл соңына қарай көмекшілік жұмыстан шыққаннан кейін, оны жайбарақат отырып тыңдауға мүмкіндігім болып қалар...
Ән жинақтың атауы — «Күн батқаннан кейін» деп аталады, ал орындаушысы — Джуди Бриджуотер. Қазір қолымда сол Хейлшемдегі таспам жоқ, оны жоғалтып алғам, бірақ дәл сондай таспаны бір жылдан соң Томми екеуміз Норфолктен таптық. Ол туралы сәл кейінірек баяндаймын. Ал қазір сол жоғалған бірінші таспа туралы айтпақпын.
Әңгімені одан әрі жалғастыру үшін, сол кездегі өзіміздің Норфолк туралы түсінігімізді айта кетуім керек. Ондай түсінік біртіндеп әжуалық сипатқа ие бола бастаған әрі соның бәрі төменгі сыныпта оқып жүргенімізде бір дәріс үстінде басталды.
Эмили бикеш бізге Англиядағы графтық жайында түсіндіріп жатты. Тақтаға үлкен карта іліп, қасына суреттер қойды. Мәселен, Оксфордшир туралы әңгіме болса, графтықтың әр қиырының фотосуреттері б
ірә, мұндай ұсақ-түйек оқиғалар Руттың өзіне де ұнаған тәрізді. Алайда осының бәрі әзірге екеуміздің сонау тұманды күні жаңбырдан паналап тұрғандағы оқиғамыздың қасында түк емес еді. Әрі сол қателігімді ешқашан түзей алмайтындай көрінгенім де рас. Бірде кешкісін павильон қасындағы орындықта отырып осындай тығырықты жағдайдан қалай шығу керегін бас қатыра ойланғаным бар. Өкініш пен амалсыздық түйсігі тым ауыр еді, көз жасыма да ерік бергем. Алда-жалда қарым-қатынас дәл сол қалпында қалса, не боларын білмеймін. Мүмкін, түптің түбінде болған оқиғаны ұмытуымыз да мүмкін; әйтпесе бір-бірімізден алшақтауымыз ықтимал еді. Дегенмен нақты өмірде маған сол қателігімді түзеуге мүмкіндік берілді.
Бейнелеу өнері өтіп жатқан, сабақ өткізіп тұрған Роджер мырза бір сәт сыртқа шығып кетті. Бір-біріміздің мольбертімізге үңіле көз салып, өзара әңгімеге кіріскенбіз. Бір кезде Мидж А. деген қыз бізге жақындап келді де, Рутқа өзімсініп:
— Сенің әлгі пеналың қайда? Әдемі зат еді! — деді.
Бойын тез жинап ала қойған Рут төңіректе кім бар дегендей айналасын шұғыл шолып шықты. Әдепкі тобымыздан бөлек тағы да екі-үш бала бар еді, қалғандары алыста болатын. Мен болсам сатып алушылардың тізімі жазылған журнал туралы жан адамға айтқан емеспін, онымды Руттың өзі де білмейтін. Миджге жауап берген кезде оның дауысы әдеттегіден де жұмсақ болды.
— Өзіммен бірге алып келген жоқпын. Оны сандығымда сақтаймын ғой.
— Бәрібір әдемі зат. Қайдан алып жүрсің?
Миджде ешқандай жаман ой жоқ еді — онысы анық көрініп тұрды. Бірақ Рут алғаш рет пеналын көрсеткен кезде бесінші сыныпта болғандардың бәрі қасымызда тұрған. Оны білген Руттың толқығаны да анық байқалды. Осының бәрін санамнан бір мәрте өткізіп алған мен мұны өзіме берілген мүмкіндік деп қабылдадым. Басқа бөтен ойым болған жоқ. Руттың абыржи бастаған түрін Мидж немесе басқа біреу сезіп қалмасын деген ниетпен Рутты қорғаштап:
— Біз ол пеналдың қайда екенін саған айта алмаймыз, — дедім.
Рут, Мидж және басқалары маған таңдана қарап қалыпты. Бірақ Миджге қарап сөзімді жалғастыра бердім:
