ӘОЖ 821.512.122-93

КБЖ 84 (5 каз)

Ы 21

Дәулетхан Ыдырыс

Ер Төстік. – Алматы: «Алтын сақа» баспасы, 2021. – 64 бет.

ISBN 978-601-211-326-6

Ер Төстік – ертегі кейіпкері. Автордың жаңа заманға сай оқиғалармен баяндалған Ер Төстік жайлы ертегісі жас оқырмандарға қызықты болары сөзсіз. Ертегідегі Ер Төстіктен басқа Күнікей, Бекторы, Ақылбек, Көлтауысар, Желаяқ, Жомарт, Саққұлақ, Көреген, Самұрық, Шалқұйрық сияқты кейіпкерлер де түрлі хикаялар барысында таныла түседі. Кітаптың танымдық, тәрбиелік сипаты ерекше.

ӘОЖ 821.512.122-93

КБЖ 84 (5 каз)

ISBN 978-601-211-326-6

© «Алтын сақа» баспасы, 2021

Ұлы нәубет

Арман-мақсатына жетіп, Кенжекейіне қосылған Ер Төстік ұзақ уақыттан кейін жер астына түсіпті. Жылан Бапы ханға сұрау салып, мыңғырған малын сол елге көшіріп алған деседі. Бірақ жер үстіндегі әкесі мен анасынан, бауырларынан хабар ала алмай күйініште өмір сүреді. Дегенмен одан бері мың жылдықтар артта қалған еді. Төстіктің басқа амалы қалған жоқ.

Күндердің бір күнінде ел ішіне ауру тарайды. Ұлы нәубеттің қасіреті адамдардан кейін малға да жұғып, Ер Төстіктің отар-отар қойын, үйір-үйір жылқысын қырып әкетті. Бұл соққы тек Төстікке ғана ауыр тиген жоқ.

Батыр кешкі асты қайырып, жатуға ыңғайланғанда әлдебіреу:

– Ер Төстік! – деп айғай салды.

– Бұл кім болды кеш қарайғанда? – деп Төстік орнынан байыппен тұрып, сыртқа шықты.

– Ер Төстік, сені Бапы хан шақырып жатыр.

– Аманшылық па?

– Онысынан хабарым жоқ. «Тек тезірек жетсін» деді.

Жеңіл жейдесін үстіне іліп, Төстік сарайға қарай аттанды. Бестісінен аспаған, тың тұрпатын сақтаған Шалқұйрық желдей есіп, көзді ашып-жұмғанша сарайдың қақпасына келіп тоқтады.

– Кім келіп тұрған? – деді қақпа қарауылы. Көзге түртсе көргісіз қараңғыда біреу-біреуді байқауы қиын-ақ іс болатын.

– Жер үстінің ері – Төстік! – деді шабарман өзін таныстырған болып.

Сол мезетте қақпа айқара ашылды. Іштегі жылан кейіптегілердің барлығы адамға айналып, өз жұмыстарына кірісіп кетті. Төстік әлі де Бапы ханның не себеппен шақырғанынан бейхабар болатын. Ішке кірсе сарай алдында ханның ұлы мен қызы көздерін жасқа бұлап отыр екен. Бірден ұқты. Ханның хәлі нашарлапты. Төсек тартып жатқан Бапыға Төстік бірден көңіл айтып, жұбатуға асықты. Бірақ хан Бапы:

– Төстік, мені жақсылап тыңда. Қазір саған айтар маңызды жаңалығым бар, – деп Ер Төстіктің қолынан қысып ұстады.

– Құлағым сенде! – деді батыр ханның жанарына тіке қарап.

– Халім нашар. Көрер жарығым да көп қалмады-ау. Мұңайтатыны бұл емес. Темір хан өзің әкеп берген қызын ұрлап кетті. Сол жағдайдан кейін, жерімізде мына індет тарады. Айтпағым, бұл қастандық болуы мүмкін. Кек ал демеймін, кекшілдіктен керегеміз кеңейіп кетпес. Бірақ осы аурудың дауасын тауып әкел. Оны қолдан таратса, демек, оларда емі де бар деген сөз. Менің білуімше, мұндай сұмдықты жер астының мыстандары жасай алмайды. Бұған перінің ғана шамасы жетеді.

– Бекторы! – деді Төстік тістеніп.

– Дәл өзі. Бекторының озбырлығы жан шошырлық. Егер ол пері Темір мен Кеще ханға қосылса, онда ендігі көрер күніміз қараң болмақ.

Төстік түні бойы Бапы ханның жанында отырды. Сөйлеуге әлі келмей отырған хан таңға жуық жан тапсырды. Ер Төстік баласы мен қызына қаралы хабар айтуға дәті шыдамай, қызметші арқылы жеткізді. Бапы ханның қайтуынан кейін, он жұма бойы қаралы күн болды. Жер астынан көңіл айтуға бес ел ат артып келді. Тек келмеген Темір хан мен Кеще хан ғана.

Төстіктің ашуы шыңына жетті. «Сырың бітсе де, сыйың бітпесін» деген ұстанымда жүрген Бапы ханның ең болмағанда қайғысына ортақтаспағандары үшін қос хандыққа ызалы болды.

Сапар

Жылан Бапы ханның аманатын орындамаққа Ер Төстік Шалқұйрығына мініп, жолға шықты. Алдымен Кенжекейге келіп, мән-жайды түсіндірді.

– Отағасы, сізді жолдан қалдырғым келгеннен емес, бірақ ішіме сақтаған бір сырым бар еді. Қазір айтпасам, мүмкін кейін кеш болар! – деді Кенжекей.

– Иә, Кенжекей, айта ғой! Тыңдап тұрмын!

– Құдай қолдап, бойыма бала бітті. Алғаш отау құрған кезде кеткен жорығыңызда қызыл орамалды боз інгеніме байласам, енді өз беліме орамақпын.

– Мына, жаңалығың керемет қой!

– Отағасы, егер оралмай қалсаңыз, өз дегенімнен баламызға ат қоюдан аулақпын. Одан да дәл қазір құлынымызға азан шақырып, есімін қойып кетіңіз, – деп Кенжекей