Дайындаған: Елмұрат Ораз

 

«Шабыт» баспасы

Алматы, 2022

БОЗЖІГІТ

Сөз келеді тыңдағанға айтатұғын,

Жоқ шығар бұ жалғанда мұңсыз туған.

Дүниеге адам ұлы қонақ болған,

Күнінде бірі-бірден қайтатұғын.

Жан берді, иман берді Бір уа Барың,

Қалады өзің өлсең дүние, жарың.

Дүниеде біраз өмір қонақ болған,

Барады қазған көрге жігіт, кәрің.

Бұ жалғаннан бір кісі тоймай өтер,

10. Жақсы құл өлім түбін ойлай өтер.

Бір пенде малды жияр, дүние сүйер,

Жалғаннан еш мұрадын алмай өтер.

Бір пенде өтер әкенің жүзін көрмей,

Бір пенде өтер шешеден сүтке тоймай.

Бір пенде көп мал жияр, дүние сүйер,

Бір пенде өтер малға көңіл қоймай.

Бір пенденің қорасы малға толған,

Бірінен-бірі көріп ыбрат1 алған.

Бір пенденің көңлі күліп өтер,

20. Біреудің жылай-жылай жүзі солған.

Бірінен-бірі көріп ыбрат алған,

Алла мейір ойласын деп үлгі салған.

Е, пенде, өлеріңді білмеймісің,

Адамның көбі кетіп, азы қалған.

Бір құлдан бір құл көріп ыбрат алған,

Жақсы құлға Құдайым ақыл салған.

Е, бенде, бұ жалғаннан сен де өтерсің,

Өлімге ажал оған пайда болған!

Кәріптердің жалғанда көңлі сынық,

30. Байларменен жүруге жолы тұйық.

Біреуге малға қолын сен жаратсаң,

Енді қалай болады сөзім сынық.

Кәріптікте болады мүшкіл күнің,

Шықпайды көп ішінде айтсаң үнің.

Айтқан сөз жүрген жолда сен жаратсаң,

Енді қалай болады мұның жөні?

Қауым болған әуелде

Билла интаһа қайырдан.

Бар ғалам[ды] жаратқан

40. Сұлтан болған қожамсың!

Көптен құдіретті[сің],

Он сегіз мың ғаламға

Сұбхан болған қожамсың!

Ғаршы менен Күрсіні,

Лаух пенен Қаламды,

Он сегіз мың ғаламды

Алты күнде жаратып

Бенде қылған Алламсың!

Жәбірейіл, Мекайыл,

50. Ысрапыл мен Әзірейіл,

Періштенің ішінде

Артық сүйген Алламсың!

Адам менен Хауа ана

Төрт нәрседен жаратып

Бенде қылған Алламсың!

Жүз жиырма төрт мың әнбия,

Сахибта жоқ әулие,

Атамыз ол Адамды

Құрсант қылған Алламсың!

60. Артық нәби Мұқамбет,

Фахр нәби Мұқамбет

Құлдардың ішінде

Артық сүйген Алламсың!

Сегіз қабат ұжмақты,

Жеті қабат тамұқты

Күнәлі құлдарға

Бина қылған Алламсың!

Сүйген құлың ұжмақта

Түрлі-түрлі нығметте

70. Ұжмақтың ішінде

Орын берген Алламсың!

От ішінде тозақта

Тамұғыңды жандырып

Азап қылған Алламсың!

Түзік жолдан жүрмеген,

Құлшылығын қылмаған,

Күнәсі көп біз құлың

Азап қылсаң қоярсың.

Күнә қылмай құлыңды

80. Рақым қылсаң қоярсың.

Рахматы кең сен, Жаппар,

Біз күнәһар, сен Ғаппар.

Айыбымызды жасырып

Рақым етсең Ғаппарсың,

Айыбын кешпей құлыңды

Азап етсең Қаһарсың.

Рахматыңдан, иә, Раббы,

Еш үміті[м] үзбеймін,

Жүмлә құлға рахмат ет!

90. Иә, Рахим ир-Рахман,

Жүмләмызға таупиқ бер!

Бозжігіттің кітабы

Омбы шәріне барғанда “Бозжігіт” кітапты бірқатар көріп едім. Бұ кітап жақсы жазылған еді, жыры көп жоқ екен, сөзі мұңды екен. Жігіттің аты Бозжігіт екен, қыздың аты Қарашаш екен. Бозжігіттің досының аты белгісіз екен. Беркмін деп жазып едік. Және шәрдің аты жоқ еді. Бұ кітап жазарға бізге қиын болды. Өзіміздің көңліміз қайғылы күнде бұ “Бозжігіт” кітапты мың сегіз жүз қырық екінші жылда жазып едік. Әуелі жазғанда қисса деп жаздық, сөзін жазып жырлап едік, шәкірттеріміз “Бозжігіт” кітапты бәрін әніменен жазылсын деген себепті бәрі сөзін әніменен жаздық. Біздің мұңды адамдардың көңлі ашылсын деп кітапты әніменен жазбаққа рұқсат бар.

Заманнан көп замандар өтті дейді,

Бір ханға жалғыз ұлы бітті дейді.

Жақсы ұзақ дәурен көрмек бар ма?

Дүниеден арманымен өтті дейді.

Бір ұл туды патшаға, жұртқа лайық,

Сауын айтып той қылды елге жайып.

Жұртына көп жақсылық қылған екен,

Той қылды әр жаннан малды сойып.

100. Заманнан көп замандар өтті дейді,

Тәңріден имандығы[н] күтті дейді.

Жеті жаста баласы оқу оқып,

Он жасына бұ ұл енді жетті дейді.

Жүріпті жаманды ойына алмай,

Жалғанның қызығына көңіл қоймай.

Қолына Құран менен кітап ұстап

Барады молдасына бір күн қалмай.

Көрмегенді көрейін деп жүреді екен,

Таңқалып жүзін көріп тұрады екен.

110. Басында алтын айдар тұлымы бар,

Айдай жақсы болып жүреді екен.

Бір түнде ұйықтап бір түс көреді,

Алдында сұлу, жақсы қыз көреді.

О дағы бір патшаның жалғызы екен,

Бір жалғызға бір жалғыз дос болады.

Арыз айтып алдында сөз сұрайды,

Ашық жарың іздесең нең құрайды.

Жаратқанның жарлығы солай екен,

Біріне-бірі мақұл ұшырайды.

Қыздың айтқан сөзі

120. – Түнде жылап, күндіз зар,

Мен жүзіңге ынтызар.

Не себептен болдың жар,

Мені мұндай қылып зар,

Ақылың айтсаң керек-ті!

Бір жыл болды жанармын,

Өткен күнді санармын.

Ес-ақылымнан танармын,

Сөзге не күн қанармын,

Атың айтсаң керек-ті!

Бозжігіттің түсінде сабыр қыл деп айтқан сөзі

130. – Жаныма түсті жайың,

Тәңірден рахмат күтер.

Мұратқа бір күн жетер,

Сабыр қылсаң керек-ті!

Ашықтар зарлап өтер,

Тәңірден рахмат күтер,

Мұратқа бір күн жетер,

Сабыр қылсаң керек-ті!

Сабыр қылмай іс бітпес,

Мезгілсіз арзың жетпес,

140. Зарлаумен қайғың кетпес,

Сабыр қылсаң керек-ті!

Ойын мен күлкің қалса,

Бойыңа бір дерт қонса,

Ішің қайғыға толса,

Көрерсің мезгіл болса,

Сабыр қылсаң керек-ті!

Бұрынғы өткен ашықтай

Ақылың сенің керек-ті!

Бөтен жарға қайрылмай

150. Нәпсің тыйсаң керек-ті!

Біздің үшін әр жерде

Жаның қисаң керек-ті!

Қылма көңлің б

...