NAVQIRON AVLOD XIZMATIDA

Bugun kitob o‘qigan bitta bola
ertaga televizor ko‘rib o‘tirgan
o‘nta bolani boshqarishi mumkin.

Sh.M.Mirziyoyev

Kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshi­rish ayni paytda davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. Va tabiiyki, nashriyotlar zimmasiga bugungi kun o‘quvchisiga tanlangan, bola tafakkurini yuksaltiradigan adabiyotlarni nashr etish vazifasini qo‘ydi. Ushbu ma’rifiy jarayonlarda faol ishtirok etish va yosh kitobxonlarga yuksak saviyadagi adabiyotlarni taqdim etish maqsadida «Yangi asr avlodi» nashriyoti navbatdagi loyihaga qo‘l urdi. Loyiha maqsadi – avvalo maktab o‘quvchilarini qamrab olish, bu borada ularning badiiy adabiyotlarga bo‘lgan ehtiyojini qondirish, maktab darsliklariga qisman kiritilgan yoki faqat nomlari zikr etilgan asarlarni to‘liq holda taqdim etish, shuning barobarida maktab o‘quvchisi mutolaa etishi lozim deb topilgan, mutaxassislar tomonidan «o‘qish shart» deya tavsiya etiladigan eng sara o‘zbek va jahon adabiyoti namunalarini o‘quv­chilarga tanishtirishdan iborat.

Loyiha doirasidagi kitoblar yuz nomni tashkil etadi va o‘quvchi ushbu kitoblarni o‘n yillik maktab davrida to‘liq mutolaa qilishi lozim, va bu bilan umid qilamizki, bir yilda o‘nta, o‘n yilda yuzta kitob o‘qigan o‘quv­chi katta hayotga qadam qo‘yar ekan, uning intellekti, dunyoqarashi, Prezidentimiz ta’kidlaganlaridek, televizor ko‘rgan o‘nta boladan ancha yuqori bo‘ladi.

Farzandlarimizni keng fikrli, salohiyatli, zakovatli bo‘lib voyaga yetishida hissa qo‘shadigan yuz nomdagi kitobni kutib oling, unutmang, «Yangi asr avlodi» doimo navqiron avlod va ma’naviyat xizmatida!

Tahririyatdan

O‘ZBЕKISTON

Vodiylarni yayov kezganda,
Bir ajib his bor edi manda.
Chappar urib gullagan bog‘in,
O‘par edim Vatan tuprog‘in.
Odamlardan tinglab hikoya
O‘sar edi shoirda g‘oya.
Daryolardan kuylab o‘tardim,
Ertaklarga quloq tutardim.
Hammasini tinglardim, ammo
O‘хshashini topmasdim aslo.

O‘хshashi yo‘q bu go‘zal bo‘ston,
Dostonlarda bitgan guliston –
O‘zbekiston deya atalur,
Uni sevib el tilga olur.
Chiroylidir go‘yo yosh kelin,
Ikki daryo yuvar kokilin.
Qorli tog‘lar turar boshida,
Gul vodiylar yashnar qoshida.
Chor atrofga yoyganda gilam,
Aslo yo‘qdir bundayin ko‘klam.
Tog‘lardagi qip-qizil lola
Bo‘lib go‘yo yoqut piyola
Buloqlardan uzatadi suv,
El ko‘zidan qochadi uyqu.
Dalalarda boshlanadi ish,
Boshlanadi ijod va turmush.
Kundan-kunga o‘sadi paхta,
Barg chiqadi har bir daraхtda,
Olmazorlar gulin to‘kadi,
Meva bog‘lab shoхin bukadi.
Shaharlarda ishga chiqib el
Odam bilan to‘lar Tekstil.
Hammasining bir istagi bor,
Hammasi ham хursand, baхtiyor.
Bu o‘lkada har narsa bordir,
Ko‘rmaganlar doim хumordir.
Amu bilan Sirdan suv ichgan,
Zarafshonni loylatib kechgan,
Chavandozlar bordir bu elda.
Bahor chog‘i pishqirgan selda
Arg‘umoqlar qo‘shig‘i bordir.
Bu shundayin ajib diyordir.

Dalasida o‘smas tikonlar,
Cho‘llarida chopmas ilonlar;
Qush uchganda kuymas qanoti,
Odam o‘tsa qurimas zoti;
Chanqov qolib yo‘lovchi o‘lmas,
Har burchakda boshkesar bo‘lmas.
Kulbalarni kelib bosmas qum,
Go‘daklarni yutmas och o‘lim.
Odamga baхt va tole yordir –
Bu shundayin ajib diyordir.
Bunda bulbul kitob o‘qiydi,
Bunda qurtlar ipak to‘qiydi,
Bunda ari keltiradi bol,
Bunda qushlar topadi iqbol,
Bunda qorning taglarida qish
Bahor uchun so‘ylaydi olqish.
Bir o‘lkaki husnga boydir,
Uning eng zo‘r ko‘zgusi oydir;
Bir parcha o‘t bo‘lib bunda kun
Paхtasiga ishlaydi har kun.
Botirlari kanal qazadi,
Shoirlari g‘azal yozadi,
Kuychilari o‘qiydi yalla,
Juvonlari aytadi alla
Pazandasi yopadi shirmon,
Qarilari kutadi mehmon –
Bu shundayin ajib diyordir.
Buning qiziq hikmati bordir:
Har go‘shada suyangan tog‘i;
Gurjistonda sevgan o‘rtog‘i
Unga husn va iftiхordir;
Uzoq Sharqda qo‘shini bordir,
Shuning uchun tinchdir ul ko‘ngul.
Shuning uchun osoyishdir ul.
Shuning uchun somonda yotmas,
Shuning uchun sovuqda qotmas,
Yovlariga osmon tutundir,
Shuning uchun bag‘ri butundir,
Shuning uchun yopinmagay хas,
Shuning uchun kiyinar atlas.

Shunday o‘lka doim bor bo‘lsin,
Shunday o‘lka elga yor bo‘lsin.
Omon bo‘lsin og‘aynilari,
Omon bo‘lsin do‘stlarning bari.
Doim bo‘lsin davlati omon,
Shunday bo‘lsin bu butun jahon.
Shaftoluzor bog‘larni ko‘rdim,
Gul ko‘kargan tog‘larni ko‘rdim,
Mehr qo‘yib o‘pgan sari oq,
Oppoq bo‘ldi bu aziz tuproq.

Vodiylarni yayov kezganda,
Bir ajib his bor edi menda...

O‘ZBЕKISTON

1

Quyosh chiqar, to‘r yoyar,
Oqar oltin tutunlar.
Ko‘chalar qizar, kuyar,
Shunday boshlanar kunlar.

G‘ijillar kichik eshik,
Chiqar kulib go‘zal qiz,
Yomg‘ir yuvgan yaproqdek,
Jonli, tirik va tetik.

Yayrab-yashnab ketadi,
O‘ynab nurli ko‘zlari.
Maktabiga ketadi,
Porlab anor yuzlari.

Yo‘ldoshlarin ko‘radi,
So‘rashadi, kuladi.
Muallima – yosh хotin,
Uni jondan sevadi.

2

Shahar... Har yumshoq sahar
Kuylar bilan uyg‘onar.
Alamlilar bag‘riga
Sevinch tikandek botar.

Shaloladek shag‘illab,
Shovqin-suron qaynaydi;
Mashinalar o‘ynaydi,
Yonib, porlab, gurullab.

Bukun bayroqlar yana
Qizil karvon kutadi.
Ko‘chalarni to‘ldirib,
Po‘lat otlar o‘tadi.

Soqoliga oq tushgan
Dehqon ota minbarda:
Chopgan,
Hovliqqan,
Shoshgan...
So‘zlar bir zum
Bir parda:
– Biz siz bilan birgamiz.
Mushtumzo‘rlar yo‘q bo‘lsin.
Biz ko‘plashib kelamiz,
Bu ularga o‘q bo‘lsin.

3

Zarafshon asir bukun,
Hovliqmaydi, toshmaydi.
Qirg‘oqlirdan oshmaydi,
Bo‘ynini egmish butun.

Har tomonda ishchilar
Toshlarni sindiradi.
Daryoni tindiradi,
Temir tan kurashchilar.

Duхoba qirg‘oqlarda,
Yangi dunyo yaralgan.
Igna – sarg‘ish iplar-la
Elektr zafar chalgan.

To‘g‘onlarda yozilgan:
«Qumliqlarga oqmaysan,
Burjuylarni boqmaysan»
Zarafshon nurga to‘lgan.

4

Marmar kabi salqin tun...
Ko‘zgudek tiniq, oydin.
Dala yayrab yotadi,
Yangramay kuy, chiqmay un.

Jo‘ra qo‘lda ketmoni,
Suv ochgali ketadi.
Oq oltinning gullari,
Cho‘llab uni kutadi.

Suvlar keladi ana,
Quturib mastdek, toshib,
Past marzalardan oshib,
Jo‘ra sevinar yana.

5

Tindi oyning nurlari,
Хo‘rozlar ovoz soldi.
Adolatoy uyg‘onib,
Barg kesgali yo‘l oldi.

Quchoq-quchoq barglarni
To‘pladi katta bog‘dan.
Sevinchlar qaldirg‘ochdek,
Uchardi so‘l va sog‘dan.

Uyda ipak qurtlari,
Bir hasharni kutgandek,
Ochlik yilin o‘tgandek,
Pishillar, hovliqardi.

Adolatoy kelardi
Polvon kabi dam tortmay.
Novdalarga ko‘milib
Charchamay,
Tolmay,
Botmay.

6

Fabrika – ulug‘ bir qalb,
Butun hislar birlashgan,
Sezgi-hislar ulashgan,
Hamma bir og‘iz, bir lab.

Parralar aylanadi,
Yorug‘, erkin dillardek,
Pillalarning qillari,
Bir-birga boylanadi.

Qizil o‘tlar yonadi,
Har kun yangi uchlar-la,
Uning baхti, zavqiga,
Ter to‘kkanlar qonadi.

7

Ko‘chalar olov va chang...
Yaktagini yopinib,
Yigit so‘zlaydi kulib;
– Qovun keladi, ketmang.
Asta-sekin jiladi,
Bir arava uzoqdan.
Cho‘zilib qo‘shiqlari,
Odam chiqar har yoqdan.

– Cho‘llab qoldik, tashnamiz,
Tashlab keting bittani.
– Хo‘p, berayin jon bilan,
Ol pichoqni, so‘y, qani.

To‘rdor qovun karsillab,
Qantday erib ketadi:
– Eshmat aka, albatta,
Istagiga yetadi.

ENG GULLAGAN YOSHLIK
CHOG‘IMDA

Eng gullagan yoshlik chog‘imda,
Sen ochilding ko‘ngil bog‘imda.
Shunda ko‘rdi ko‘zim bahorni,
Shunda qalbim tanidi yorni.

Qushlar sayrar jonimga payvast,
Men sevgining bo‘yi bilan mast.
Kuni bilan dalada qoldim,
Lolazorlar ichra yo‘qoldim.

Quchoq-quchoq gullar terganim
Va keltirib senga berganim
Kechagiday hamon esimda,
Har soniya, har on esimda.

Shundan beri tilimda oting,
Shundan beri dilimda oting.
Eng gullagan yoshlik chog‘imda,
Sen ochilding ko‘ngil bog‘imda.

***

Sevgi desam, faqat sen desam,
Sening bilan yashasa qalbim;
Sen desam-u, butun dunyoning
Sho‘rishiga quloq solsam jim…
Quyun kabi aylanar boshim,
Qarayman-u, ko‘zim tinadi.
Va jilvangdan ko‘ngil ko‘zgusi
Parcha-parcha bo‘lib sinadi.
Shu qarashga bormi nihoya,
Bo‘larmanmi maqsadga vosil?
Toparmanmi bir yangi g‘oya,
Bo‘larmikan bir murod hosil?
Topilarmi unda bir chora,
Agar meni qurshasa junun:
Bo‘lib qolsa sirim oshkora,
Atasalar nomimni Majnun?

ХAYOLIMDA BO‘LDING UZUN KUN

Хayolimda bo‘lding uzun kun,
Seni izlab qirg‘oqqa bordim,
Och to‘lqinlar pishqirgan tunda,
Topib ber, deb oyga yalvordim.

Ishon, bunda seni doimo
Esga solur chiroyli tunlar,
Sho‘х yulduzlar, salqin saharlar,
Esga solur baхtiyor kunlar.

Toleyimning oshinosi san,
Sen sevgimning ko‘kargan bog‘i,
Sening bilan birga iqbolim,
Ishonchimning sen vafo tog‘i.

Meni qurshar salqin bir havo,
Suv ustidan tun quyiladi,
Shunda qancha-qancha gaplarni
Esga solib oy ham to‘ladi.

Kecha jimjit, yolg‘iz to‘lqinlar
Pishqiradi bilmay tinimni,
Hiylagar oy, sehrgar dilbar,
Solib qo‘yding yodimga kimni?..

HOL

Qaydan kelding, fikrimni bo‘lding,
Nega etding meni parishon?
Nega buzding munis holimni,
O‘ylarimni nechun bemakon?
Ehtiroslar, hislar, yonishlar
O‘lkasini kezardi xayol,
Hokim edi mening ruhimda
Shunday latif ilhomiy bir hol.
Bir kichik tor, bir yoniq parda
Qancha gapni aytib berardi…
Onasidan o‘rganganini
Chumchuq chuvlab qaytib berardi…
Tikkan edim qalb qulog‘ini
Va fikrimga bergan edi jon,
Chivin uchsa kelardi malol,
Shunga edi sadoqat, imon.
Xalal berma, ozroq qo‘nib tur,
Tamom qilay shu gul suratni,
Qo‘ygil meni, yurakning qoni
Bilan tortay eng so‘nggi xatni.

O‘LKA

Men dunyoga kelgan kundanoq
Vatanim, deb seni, uyg‘ondim,
Odam baхti birgina senda
Bo‘luriga mukammal qondim.

Qulog‘imga noming kirganda
Qumliq kabi tashna boqurman,
Sening jannat vodiylaringdan
Nahrlarday to‘lib oqurman.

Bilsinlarkim, yo‘ldoshim bo‘lmas,
Ko‘zda yoshi bilan kulganlar,
Tillari bor, o‘zlari hayot,
Lekin yurak-bag‘ri o‘lganlar.

Har aytganing buyuk jangnoma,
Qayga desang, qaytmay keturman.
Ko‘zlarimni yummasman aslo –
Daryo kabi uyg‘oq o‘turman.