Бірінші бөлім

Алматыда Абай көшесінің бойындағы көпқабатты үйлердің бірін жалға алған қаратаулық Ерасыл есімді жігіт тұрады. Үнемі таңғы бесте оянады-дағы, балконға шығып, қаланың қарбалас тіршілігіне селтиіп тұрып ұзақ қарайды. Өзі күнде ойнайтын «Dota-2» ойынының картасын жатқа білетіндей, шаһардың да бұрылыс-бұрыштарымен жақсы таныс. Алайда қаланы араламағалы қанша уақыт өткенін бір Құдай білсін. Күнделікті ісі — бесте тұрып, газ плитаға шай қойып, оны сораптап ішіп, балконға шығу. Сондағы қызықтайтыны — әдеттегі Алматының таң алдындағы көрінісі. Жаздыгүні таң атқан соң, күн шақырайып, қаланы қапырық басар еді. Сөйтіп, сол сәттерде тыныс тарылып, небір жағымсыз иістер қолқаны қабады. Бірақ Алатаудан келер самалдың әсерінен бе екен, немесе түнімен лайы тұнба болып тыншығандай таза ауа ғана қала ма, әйтеуір, Алматының таңғы ауасы өзгеше. Иіскей бергің келеді… Бейне бір тағдыр дайындаған тосынсыйдан бейхабар шақты есіңе салатындай… Албырт… Аңғал… Пәк…

Баяғы университетте жүрген кездер… Әр арудың соңынан гүл ала жүгіріп… Болашақтан бейқам… Уақыт талғамай, түнімен-күнімен қаланы кезіп, қыдырған мезеттер… Дарақылана күліп, әлдебір досына қалжыңдап, мазақтап… Сыра, шарап ішіп алып, дарылдап әңгіме айтар мезет… Кей отырыста құшағын ашқан қыздың қойнына құлай салған… Қалада «өтірік таксист» болып, бойжеткендердің телефон нөмірін алған… Әрбірімен танысқан сайын жаңа бір кафеге алып барып… Көктөбедегі концертке көрікті бойжеткеннің қолынан ұстап барғаны… Алма-Арасанды томпақ қызға таныстырғаны… Медеуге өзі де алғаш барып, бір сұлуға коньки тебуді үйреткені… Ауылдан келген бірінші курс студентін «Есентай Моллға» апарып, қаланы аралатқаны… Ролик теуіп ойнақтағаны… Білегі аппақ, саусағы сүйріктей бойжеткеннің Ерасылға «Сені жақсы көрем» деп дірілдей мойындағаны… Әлеуметтік желіден жақсы көруге тұратын қыз іздеп, like басып, артынша кездесуге шақырған сәттер… Ол кезде әр ортаға сіңісіп кететін Ерасыл тірі еді және сол риясыз Ерасылды тағдырдың қақпандарынан «аман» алып қалуға мүмкіндік бар болатын…

Бәрі-бәрі таңғы сағат алтыдағы қаланың жарық шамдарымен бірге өшеді. Өшеді де, Ерасылдың сұр тіршілігі басталады. Біртіндеп Абай көшесі көлік пен адамға тола бастайды. Жұмысқа, оқуға асыққан көпшілік арлы-берлі сабылысып… Автобустар аялдамадан лақ еткізіп бір топ жолаушыны төгіп тастап, орнына басқаларды мінгізеді де, ары қарай ыңырана жылжиды. Аялдамадан түскен жұрт ағып түскен тамшы секілді әр тарапқа шашырап кетеді. Олармен бірге Ерасыл да күнкөріс қамына кірісер еді.

Мұндай біркелкі өмір ағысы қашан басталғаны нақты есінде жоқ. Қытайдан тауар таситын компанияға орналасқалы бері ме, әлде IV курстағы әлгі жағдайдан соң ба, әйтеуір күні жұмысқа барып-келумен өтіп жатыр, өтіп жатыр… Не оны тоқтата да алмайтын секілді, кейде тоқтатқысы да келмейтіндей… Құдды бір Ерасыл деген жігіт баяғыда қайтыс болып, оның жансыз тәні Алматыда күн кешіп жүргендей…

Көбіне түнімен компьютер клубында отырар еді. Студент шағында группалас достарымен ойнайтын, кейін әлгілер Қазақстанның жан-жағына тарап, ол жалғыз қалды. Бургері мен кофесін қасына қойып алып, «Дотаның» бос желісіне кіріп, экранның арғы жағындағы супер-сиқыры немесе алапат күші бар кейіпкер-батырды батырмамен басқарып, соғысар еді. Виртуалды ойынның сиқыры сонда, бір кірсе, уақыттың қалай өтіп кеткенін байқамайды. Түнде кірген секілді, бір қараса, таң атып кеткен… Бір пайдасы — Ерасылдың өзімен-өзі сөйлесуіне кедергі келтіретіні. Өзді-өзінен қашатын адамға таптырмас айла. Ішіне үңілгісі келмегендіктен… уақыттың бәрін жұмыспен, ойынмен толтырып тастауға талпынады. Өйткені бұл — бәрін ұмытқысы келетін Ерасыл… Оған бәрібір…

Ерте жатып, таңғы бесте балконына шығуға асығады, себебі Алматы оның жарқын шақтарынан жап-жақсы клип көрсетеді. Өмірден мән кетпеген, әлденеге қызыққан сәттеріне қызғана қарайды да, тұрады. Алматы «Есіңде ме, Ерасыл?..» деп, ұрланған сәттерінен бір үзік сыр айтатындай. Өзін өмірінің сыртынан қарап тұрған көрермендей сезініп қалар еді.

Алматы шамдары өшкенде барып, қайтадан бір кесе шайы мен жылы-жұмсағымен әл жинап, киімін мұқият үтіктеп, туфлиін сүртіп, дәлізден далаға шығарда сағат тілі таңғы жетіні көрсетіп тұрды. Оның жақсы көретін екі ісі болса, бірі — киім дайындау. Өйткені сол уақытта санасына ешқандай артық ой келмейді. Үтіктеп, щеткалап отыра берер еді… Сырттағы оталып тұрған сұр «Lexus GS300»-ге отырып, төрт терезесін түгел ашқанда тамыздың таңғы таза ауасы көлік ішіндегі былғарыға сіңген әтір иісін далаға қуады. Телефоны мен көлік буферін бір-біріне жалғап, баяу ырғақты әуендерге елітіп көшеге шығады. Бұрын Ерасыл әлгіндегі әуендерді суқаны сүймейтін. Байқаса, ол кездегі Ерекеңнің ішкі ритмі басқаша болған екен-ау. Еліріп, екпіндетіп, жұлып жеп… Тепкіленіп, секіріп, басты шайқай… Өңшең түнгі клубтардағы дүңк-дүңк музыка-тұғын. Қазір мұндай әуенді естігісі жоқ. Себебі өзі де әуеннің ритміне ілесе алмайтын сияқты.

Абай даңғылының бойында бағдаршам көп, қызылға бір рет ілінсең болғаны, ары қарай да тоқтай бересің. Жыбырлап… Бұл жарықтықтың жұмыс орны Рысқұлов даңғылынан сәл жоғарырақ қуыста еді. Абайдың кептелісінен тасбақаша қозғалатын Розыбакиев көшесінің кептелісіне, артынша Рысқұловтың… Рысқұловтан офисінің кішкентай тар көшесіне бұрылғанда ғана төрт терезеден жанталаса кірген жел жұқа жалбыр шашын жұлмалай желпиді…

Бірақ кейінгі кездері Ерасыл үйреніп кетті. Баяғыда бағдаршамда тұрып, қатарласқан көліктің жүргізушісі көз аларта қараса немесе «кімдікі қатты жүреді екен, көрейік» деп желіктірсе, қарама-қарсы бағытқа шықса да, жарыса жөнелетін. Сөйтіп жүріп, қаншама айыппұл төледі, қаншама рет полицияға да ұсталды… Бәрібір қоймайтын еді. Қазір өйтуге мүлдем құлқы жоқ.

Сырт көзге талғамсыздау салынған екі қабатты ғимараттың кең ауласының бір бұрышына жүк таситын көліктерге кедергі келтірмейтіндей етіп көлігін қояды. Қытайдан тауар тасымалдайтын компанияның кеңсесі де, қоймасы да — осы. Бірінші қабаттағы қоймада уақытынан ерте келген, әлде өтпей қалған тауарлар сақталады, ал негізінен оның көп бөлігі бірден тапсырыс берушілерге жеткізіледі. Ғимараттың астыңғы жағында жұмысшылар, үстінде өңшең көк экранға телмірген қыз-жігіттер.

Ерасыл мен Руслан — осындағы жетекші менеджерлер. Қырыққа таяған бастығы осы екеуіне ерекше сенетін әрі бар жауапкершілікті жүктейтін, өйткені Руслан ұжымды алып жүретін, ұйымдастырғыш қабілетімен адамды баурай алады да, Ерасыл Қытайдан тауар таситын өзге компаниялардың бағаларына анализ жасап, «өтімді» баға ұсынар еді. Ерекең алғаш келген жылы-ақ түнімен жұмыс жасап, өзінің қарым-қабілетін көрсеткен-тін. Тауардың өз бағасы мен сатылымға шығарар бағасының айырмашылығын есептеп тұрып… Сондықтан да бұл екі жігіттің еңбекақысы да басқа жұмыскерлерден қомақтылау.

Ерасыл жұмысқа кешікпесе де, кей-кейде ескертусіз кетіп қалатын. Арасында жұмыс ортасында компьютер ойнап кететіні бар. Өзін барынша еркін ұстайтын. Дегенмен еркіндігі өз шекарасынан ары аспайтын. Қызметтестерімен бірге отырып шай да ішпейді, әңгімелеспейді де. Сәлемі түзу. Алғашында оны ортаға тартқысы келіп: «Ерасыл, сен осы актер емессің бе? Баяғының дыбыссыз фильмдерінде ойнамап па едің?» — деп қыз-жігіттер қалжыңдасатын. Алайда ол күлмейтін, тіпті мән беріп те қарамайтын. Келе-келе ұжымдастары оның бар-жоғына да көңіл аудармайтын, өздерінше мәз-мейрам отыра беретін болды. Бір-біріне шымшып сөйлегенімен, Ерасылға келгенде бәрі сыпайы, салмақты бола қалатын.

***

Жақында осы компанияға жұмыс іздеп бір бойжеткен келді. Толқынды шашын жайған, бос отырып қалса, жағын таянып, сүйріктей саусақтарын ерніне сүйеген қалпы дөп-дөңгелек қара көзін бір жерге ұзақ қадайтын қыз. Жиі жымиятын… Әрі сол сәтте бетінде иірім секілді ойығы да күлімдегенде жиырылады. Әлдекім оның атын атай қалса, алдымен жымиып барып тілдесер еді. Алайда күмістей күлкісінде бір сыр бардай, жанарында әлдене жасырынып жатқандай сезіледі. Жағасын бантик секілді байлаған ақ кофта мен тізеден асатын ашылмаған қолшатырдай қара көйлек оны жинақы көрсеткенімен, жүрісінде әлдеқандай еркіндік бар. Бәлкім, аяғына биік өкше кимегеннен бе, оның жүрісі майысудан гөрі, серуендеп, емін-еркін жүрген адамдікіне көбірек ұқсайды. Ол келгелі бері кеңседегі жігіттердің өз-өздерін ұстауы, қалжыңдап, қарқылдап күлгені бәсеңсіп қалған. Бірақ Ерасылдың көзіне ерекше түскені оның жалпақ мұрны еді. Дәу секілді ме, қалай?.. Тоқыма киімнің бір жібі шығып тұрғанда, тартып қалсаң, бәрі ыдырап кететіні сияқты, бойжеткеннің мұрнына үңіле көз салсаң, жалпақ мұрынды қыз болып шыға келеді де, көз-фотоаппараттың фокусын қап-қара жанарына аударсаң, әдемі Элинаға айналып кетеді.

— Ерасыл, Руслан деген жетекші менеджер жігіттер, әне. Солар саған бәрін үйретеді, — деген бастықтары.

Неге екені белгісіз, жаңа қызметкер тіптен өзіне амандаспаған, орындығында шалқалай отырған Ерасылдың жанына келді. Жігіт саспады да, жан-жағын жинастырмады да, өйткені қызға үйретуге ерінген болатын. Бір шетінен, жаңадан келген қызметкерге басқа компаниялардың белгілеген бағасына Ерасыл секілді анализ жасаудың түкке де қажеті жоқ еді. Оның бар міндеті — Ерасыл мен Руслан беретін бағалармен компанияларға ұсыныс хат жазу, келісім жүргізу. Оған қоса, Ерасыл бір адаммен тілдессе, тез шаршайтын. Тіптен жауап қайтаруға ерінетін.

— Русланға баршы, — деді ол сабырлы қалпынан таймай. Дауысында көңілге ауыр тиетіндей салқындық бар еді. Алайда Ерекең солай сөйлеуге дағдыланған. Оны ұжымдастары жақсы біледі.

Ренішін білдірмеуге тырысқан Элина күлімдеп бір қарады да, ыңғайсызданып тұрып кетті. Жүзінен нұры тайып… Ұжымдастар ыңғайсыз жағдайды сырттай бақылап, тым-тырыс бола қалды. Элина Русланға жақындап үлгергенше, ол жанына орындық дайындап, компьютердің алдынан артық қағаздарын алып, күлімсіреп қарсы алды.

Сары шашы қайратты, үнемі ашық түсті киімдер киетін Руслан бастығының бизнестегі жолы туралы айтқанын жақсы көретін. Алматыға бір шабаданмен келіп, базарда сатушы болып, кейіннен осындай үлкен бизнеске жеткенін үлгі ететін. Тамсанып тұрып… Мінезінің жұмсақтығы, ешкіммен сөзге келмейтіні, егер әлдекімнің жұмысынан кінәрат болса, оған түсіндіруге, оны бастықтың алдында ақтауға тырысатыны, Whatsapp желісіндегі ұжымдастар тобында үнемі жазып, отырыс ұйымдастырып жүретіні үшін оны бәрі сыйлайтын. Өмірге өкпелемейтін кейіп… Бәрін түсінгісі, түсіндіргісі келетін… Тағы бір айта кететін жайт: Руслан Лилия есімді әріптесімен көңіл жарастырып жүргенін жасыруға тырыспайтын. Бірге түскі асқа барады, бірге қайтады, тіптен бір-екі рет баспалдақта сүйісіп те тұрғанын байқаған. Алайда Русланның бала-шағасы бар. Әйелі қоңырау шалса, балабақшадан балаларын алып кете алмайтынын, кеш шығатынын, «қанын ішіп, хабарласа бермеуін» айтып, Лилияны жұмыстан әкететін. Руслан басқаларға жылы сөйлеп, тек жан-жарына ғана ашуланып, бүкіл шындықты жасыратындай. Тіпті бар әлемді сүйіп, жұбайын ғана жақтырмайтындай көрінер еді. Ал Лилияның енесімен сыйыспай кеткенін, енесін соншалық жек көретінін, келін боп түскен отбасы ақшаны тамақтан аяйтынын, экс-күйеуінен бала көтермегенін бақытқа балап, қызметтес қыздарға талай айтқанын бір-екі рет Ерекеңнің құлағы шалып қалғаны бар.

Бейтаныс адамға есігі айқара ашық Руслан Элинаға сондай кішіпейілдікпен тәптіштеп түсіндіріп бастағанда, кеңсенің қарсы бұрышында отырған Лилия олар жаққа қайта-қайта қарап отырған-тын.

Элина бір айдың ар жақ-бер жағында жұмысына үйренісіп, анадан бір сұрап, мынадан бір біліп жүріп, қатарға қосылып кеткен-ді. Бірінші айлығын алған күні офиске пицца әкелді. Мұнысы жұмысқа бейімделуіне көмектескен жандарға алғыс айтқаны екен. Қызметтестер шеттегі тефаль, печеньелер тұратын үстелге барып, ауыз тиіп жатты. Тек Ерасыл компьютерінің алдынан қозғалмады. Өйткені арада ай өткенімен де, Элина екеуі жақын сөйлеспеген. Өзгелер секілді екеуі бір-бірімен сәлемдеспейтін. Бірақ үнемі баспалдақта немесе кіреберісте қатарласып қалса, Элина сұраулы жүзбен қарайтын. Сәлемдесерін не сәлемдеспесін білмеген, яки әлденені күтетін көзқарас…

— Келсеңші, — деді Элина көңілденіп. — Әйтпесе қалдырмаймыз, — деп қалжыңдады.

— Рахмет, — деді ол компьютерден көз алмаған күйі.

— Келсеңші, Ереке, — деп Руслан да шақырып әлек. — Наннан үлкен емеспіз.

Лилия бірдеңе деп сыбырлағандай болды. Естілмесе де, анық біліп отыр: «Қоя салшы, ол өзі сондай» деді-ау, шамамен. Лилияның Ерасылдың сыртынан сыбырлағаны бір бұл емес еді. Дегенмен оның еті үйреніп кеткен.

***

Аспан алай-дүлей болып, жаңбыр жауар-жаумасын білмей ойланып тұрған. Ерасыл ел қатарлы жұмыстан шыққан беті еді. Шығаберістегі шатырдың астында Элина тұр екен. Екінші қабаттан түскен мұның алдынан қыз ойнақы жүзбен шығып:

— Сен қалай қарай жүресің? — деді.

— Не болды? — деген мардымсыз жауап бойжеткеннің көңіл күйін лезде су сепкендей басты дерсің.

— Мені ала кетесің бе дейін дегем… Егер жол-жөнекей болса… — деді соңғы сөзін кібіртіктей, «бекер айттым» деген сыңаймен сөйлеп.

— Қай жаққа?

— Абай мен Алтынсарин көшелерінің қиылысына.

— Жол-жөнекей емес екен, — деді-дағы, көлігіне бет алды.

Қыз ең алғашқы жұмыс күнінде «Русланға баршы» деген сөзді естігенде де, дәл осындай күй кешкен еді. Бұл жолы да жігітті жаратпай, шатырдың астында тұрып ала көзімен шығарып салған. Ерасыл — елге барын бардай, жоғын жоқтай етіп айтатын тік мінезді жігіт. Қыздарға жеңілдік жасайтын уақыттан өтіп кеткен, әрі көңілге қарап, жалпақшешейлікке салынғанды ұнатпайтын. Қызығушылығы болмаса, өзін қинамайды. Бір шетінен, жалғыз қайтқанды жөн санайтын. Көліктің терезесін ашып, музыка қосып…

Келесі күні жұмыстағылар кешкі алтыны тағатсыздана күтсе керек, лезде тарап кетті. Ыңылдаған компьютерлердің де, сыбырлаған кісілердің де үні өшті. Араға бір сағат салып, батысқа еңкейген күн Алматымен қызара қоштасуда. Терезелері шығысқа бет бұрған офис іші алакөлеңкеленіп, бірте-бірте барлық затты қап-қара түске бояды. Тек Ерасылдың компьютері жанып, осы офисте тірі пенденің бар екенін көрсетеді. «Dota-2» ойынының қызығы бітпей, орта жолдан тастап кетуге қимай, құлаққаппен құлағын қымтаған күйі шалқая, екі аяғын екі жаққа тастап талтайып отырған. Бұл стратегиялық ойын кейінгі кездері Ерасылдың жалғыз жұбанышына айналғандай, мына өмірді ұмыттырып, уақытты өлтіретін жақсы ермегі болатын. Ойланбаудың оңтайлы тәсілі. Әйтпесе оңаша қалған сайын, шырмауықша оратылып алатын ойлар Ерасылдың ескі жарасын тырмалай беретін. Төртінші курстағы уақиғаларын есіне түсіріп… Өзін әлдекімдердің алдында борыштар сезіндірер еді. Кей-кейде ұзақ ойланса, өмірдің мәнсіз екеніне көзі жете түсіп, мына дүниедегі тырбаңдаған тіршілігі түкке тұрғысыз, өмірдің мәресі өліммен салыстырғанда, бәрі бос әурешілік екенін ұғынар еді. Ақыр аяғы, біреуді сүйсе де, бақытты болса да, соры арылмаса да, шаттанып, мұңайса да, бәрінің барар межесі жалғыз. Уақыт өткен сайын финишке жақындай бересің, жақындай бересің… Бірақ осы ойлар жігіттің сезімдерін тұншықтырып тастайтындай еді. Күлсе де, еріксіз емес, ерікті, қажеттіліктен туатындай және жасанды шығар еді. Ойша күлген тәрізді… Ал осы стратегиялық ойын уақыттың өтіп жатқанын байқатпайтын.

Бес-бес адамнан бөлініп алып, қос команданың батырлары соғысатын ойын. «Nevermore» аталатын қап-қара кейіпкерімен «Phoenix» деген қас жауы құс-батырды қуалап, енді екі соққы берсе, өлтіретін сәтке кеп қалған-тын. Назары экранның ішіндегі әлемге ауып, сырт әлемнен ада болып отырған. Арқасынан әлдекім қос қолдап қысып жібергенде, денесі шоши-тітіркене, бейсаналы түрде артқа шегіншектеп, бар дауысымен айғайлап жіберді. Рефлексті түрде қорыққаннан артына жалт қараса, Элина екен.

— Есің дұрыс па? — деді ызалы дауыспен.

Элина тоқтаусыз күле жөнелді. Жұмысқа кіргелі бері қабағынан қар жауатын да тұратын, сабырлы да салмақты, ешкімнің үйіріне қосылмайтын Ерасылдың шошынған түрін көріп, Элина езуін жия алмады. Жігіт жұртқа өзін әлдеқалай таныстырғанымен, табиғи реакциясы оның бар болмысын ашып бергендей. Ары қарай айбат шегіп сөйлеуін доғармасқа амалы қалмады. Элина балаша мәз болып тұр… Риясыз…

— Ешкім жоқ еді ғой… Қайдан шықтың? — деді бәсеңсіген дауыспен жігіт.

— Ой, ішім-ай… — десін қыз тоқтай алмай…

— Барлығы өшіп тұрған сияқты еді.

— Сотка қарап отырып қалыппын. Шығып бара жатсам, сен отырсың. Есікті жабайын ба, әлде сыртқа шығасың ба деп сұрасам, естімейсің. Сосын екі иығыңнан ұстап қалғам ғой… Қорқады деп ойламаппын, — деді-дағы, күлкісін тағы еркіне қоя берсін. Элинаның көзі ойнақшып, мен жеңдім дегендей жымияды.

— Қой, мен жүрдім. Давай, Ерасыл, — деді ол кекесін аралас дауыспен. Ерасыл дәрменсіз халде көзімен қызды шығарып салып, экранға қараса, командаластары: «Қайдасың? Ойнамасаң, шығып кетші», — деп сыбап жатыр екен. Ctrl мен F4-ті басып ойыннан біржола шығып, компьютерін сөндірді де, терезеге аяңдай келіп, сығалай бергені сол еді, Элина да мұның терезеден қарағанын күткендей жалт қарап, «із кесушіні» байқай қойды. Күле қол бұлғап кетіп бара жатқан бұйра шашты бойжеткен Ерасылдың әлдебір құпиясын өзімен бірге ұрлап бара жатқандай еді. Элинаның сұлбасы бірте-бірте кішірейіп, қара нүктеге айналды. Өзгеріссіз, бірсарынды өтіп жатқан өмір пульсі жиілеп, маужыраған қалпынан шошып оянғандай, сергек көңілмен терезеге ұзақ телмірді. Басқа Ерасыл ұйқыдан тұрғандай…

***

Күн қаланы жарық шамдарға аманаттағанымен, таң ата қайтадан билікті өз қолына алды. Күн көтерілген сайын, тіршілік те қыза түседі. Қарбалас… Шаһар тамырына қан жүгіріп… Тіріледі. Шығыстан шыққан Күн су бетіндегі сұлбаша дірілдей шақыраяды.

Ерасыл көлігін ыңғайлы жерге қойып, офиске кіріп келе жатқанда Элинаны байқап қалды.

— Сәлем, Ерасыл, — деді қыз кешегі күлкісін әдейі айна-қатесіз қайталап. Жігіттің атын атағандағы дауысында кекесін бардай… Арғы жағында «кешегі қорыққан сен емессің бе?» деген емеурін бар…

— Сәлем, — деп сәл абыржып барып, есін жиып үлгеріп, жүре бермек еді, Элинаның көзінен «қойшы-ей, өзіңше болмай» дегенді оқып қойды. Басын бір жағына қисайта, еркелей күлімсіреп тұр. Біреудің алдында кінәлі адамдай Ерасыл да ыңғайсызданып, амалсыз күлімсіреуге мәжбүр еді. Күле салудан басқа таңдау да жоқ-ау… Ал содан күні бойы Элина екеуі көзі түйісе қалса болды, жымия берді. Тып-тыныш, өзімен-өзі жұмысын істеп отырады да, кенет кешегі жайт есіне түсіп, Элина жаққа жалт қарайды. Бұл көз тастасты бойжеткен де күткендей, бірден жымия қалады. «Сенің қандай екеніңді білемін, өзіңше болмашы» деп қыз жымиса, «өзімше болып отырғам жоқ қой» деп жігіт ыржияды. Іштей ұғысу бардай… Осы бір әрекет уақыт өте келе әдетке айнала бастағандай… Біреуі бастайды, екіншісі қоштайды. Элина «сенің сырың маған мәлім» деп қалжыңдағанымен, «оны ешкімге айтпаймын» дегенді көзінің тұңғиығына тығып қойғандай.

Кейде Элинаның назары ауғанын күтіп қалғанда, жігіттің аңғарғаны — Элина бірдеңеге үнемі сүйеніп тұрады екен. Бұрыштағы үстелге тефальдан шай құйып ішкенде де, үстелге қол тірей, терезеге жақын болса, жақтауына сүйене… Тіпті компьютерінде отырса да, кезек-кезек екі жағына қисаяды. Бос отырмауға тырысатын тәрізді: компьютерден шаршаса, бірден шай ішуге немесе терезе жаққа ұмтылады. Онысы уақытты үнемдегісі келгеннен бе, әлде ойланудан қашу ма, беймәлім. Тағы бір байқағаны — Элина ендігәрі біреудің көмегін қажет етпейтіндей болып, жұмысқа төселіп қалыпты. Өзімен-өзі…

Қызметтестер үйлеріне қайтқанда, Ерасыл «Dota-2» ойнап түнге дейін қалып, есікті өзі жауып кетерде, алдымен Элинаның бар-жоғын тексеріп алатын әдет пайда болды. Тыныштығын бұзатын тірі пенденің қалмағанына көзі жеткен соң барып, еркін отырады. Десек те, кей-кейде ойын арасында Элина жаққа көз тастап қоюды да ұмытпайды. Тығылып отырғандай… Ойда-жоқта екі иығынан шап беретіндей.

***

Алматыны самалмен тербей оятатын таңғы уақытта балконнан қаланы сығалайтын Ерасыл әу бастағы ойсыз-қамсыз кездерінен сыр шертер «клипі» де ара-тұра үзіліп, өзгеше көріністер көрсете бастады. Қыдырған шақтары шорт үзіліп, көз алдына Элинаның сәби жымиысы келе қап, өзінің де сол бір бойжеткен жайлы ойлары қылаң береді. Әлгі тәтті клип «пауза» басылғандай кілт тоқтайды. Алғашында аса мән бермеген, келе-келе Элинаның күміс күлкісі жиі-жиі елестейтінді шығарды.

Кейде жұмысқа Элинамен бір уақытта барғанда, оны көре сала ешкіммен тілдеспейтін образы күл-талқан боп, жымиып қана тұратын сүйкімді жігітке айналады. Беті де қызарып кететін сыңайлы. Өзінің солай өзгеріп кететінін іштей жақсы біліп тұрады, әрі өз-өзіне күлкісі де келеді. Алайда беймәлім күш оның езуін екі жаққа жайып жібере беретіні несі екен?.. Ерасылдың мимикасы өзіне бағынбайды. Нейтралды қатынастың балансы бұзылып жатқанын іштей сезіп те жүр, әйткенмен мына қыздың не қасиеті барын?.. Әнеугүні екі иығынан ұстап шошытқалы бері Ерасыл өзін оның алдында бұрынғы кейіпте көрсете алмағанына қысылып, күлімсірей бере ме, әлде сұлулыққа жауап ретіндегі жымию ма, ол жағы белгісіз еді.

Мектеп қабырғасында, кейіннен студенттік шақтың алғашқы жылдарында бәрі де риясыз, таза еді. Ренжісе де, қуанса да, мұңайса да… Әйткенмен алғашқыда махаббатпен, қызығушылықпен істелген істі сан рет қайталай берсе, меңгеріп алатыны секілді, Ерасыл да көп қызбен танысқандықтан, қай кезде қалай сөйлеу керегін, қандай қыздарға не ұнайды, қалай сүйкімді жымиюды, көңілін қалдырмас үшін айтқан әзіліне ерікті түрде күлуді үйреніп алған, әрі кейде соны қолданатын. Бірақ Элинаның алдында еріксіз жымияды… Әйтсе де, уақыттың ағынынан тыс әлемде сезімдерін уақыт қажамаған бір Ерасыл өмір сүретіндей… Сол Ерасыл ара-тұра жердегі сағаттың бұйрығына бағынатын Ерасылға қонаққа келіп-кететіндей…

Бұрындары ешқайда асықпай, сағаттың неше болғанын елеп-ескермей, офистегі орындыққа жамбасын шегелеген күйі отыра беруші еді… Енді сағатқа қарай беретін жаман әдет пайда болыпты. Көп қарайтыны соншалық, тіпті сағат тілі нешені соққаны есінде қалмайды, сөйтіп, тағы бір қарауға мәжбүр болады.

Әлгі жайттан соң екі апта өткенде Ерасыл Элинаның жымиысы сирегенін байқады. Бірінші жігіт ыржиғанымен, ол «ананы айтамысың» деп бейжай езу тартады да, лезде көзін тайдырып әкетеді. Осы күнге дейін күлімдетіп келген әлгі уақиғаның қуаты таусылып, Элина тіршілікке баяу сіңіп бара жатқандай… Ерасыл да байқамай жүріп, дәл осылай жұтылып кеткен сыңайлы. Өйткені жұмыс деген ешқашан бітпейді, күнде жаңа тапсырма күтеді де тұрады, бірақ өмір сенімен ақылдаспай өте береді, өте береді… Бір есіңді жиғанда, арада айлар, жылдар өткенін бір-ақ түсінесің… Сол сияқты, Элинаның қазіргі күйі түрлі әңгімелер, түрлі адамдар мен көліктер жан-жаққа сапырылысып жатса да, тіптен аспаннан жұлдыз ағып, жер-жаһанды жоймақ болса да, ештеңеден бейқам, әдетке айналған тірлігін ермек етіп өмір сүре беретіндей көрінеді. Әлде ортаға бейімделіп алғаннан ба?.. Алғашқы кездегіше көңілденіп жүрмейді. Жұмысын істеп қана отыратын рөлге еніп кеткендей. Бір сәттері келемеждей күлсе де, әйтеуір бір жылылық сезілуші еді. Ал қазір есігін тарс жауып алған қыздың жанарынан салғырттық қана байқалады. Жігіт рейсіне кешігіп қалған жолаушыша күлімдейді, бірақ Элинаның жанары кешіккенін хабарлайды да тұрады.

Адамның тұрақсыз көңіліне қайран қалып… Студент шағы есіне түсіп… Кезінде өзі де әлдебір сұлуды ұнатып, арада бір-екі апта өткен соң, беті қайтып қалатын… Ол сезімді күшпен ұстап тұра алмайтын, келеді, кетеді. Кейде адалдығын сақтамақ ниетпен бастапқыда ғашық болғаны үшін қарым-қатынасты бұзбауға тырысып, бойжеткеннің ығына жығылатын. Не айтса, соны істейтін. Бірақ, керісінше, солай қарағаны сатқындықтан екі есе ауыр секілді еді. Өйткені біреуге деген адалдығы, өзіне деген шынайылығымен үйлеспей, бәрі өтірік болар еді: сөз де, күлу де, сүю де, сыйлық та…

Ал қазір Элинаның еріксіз, зорлана күлімсірегені байқалады.

***

Қазгидрометті алдап кетер Алматының бірде көл, бірде шөл мінезі осы жұмада тұрғындарды тағы да сан соқтырды. «Жұмада басталған жаңбыр бір апта бойы толассыз жауады» деген жазылмаған заң өз алдына бөлек әңгіме. Күндіз ғана шайдай ашық аспанды түс ауа бұлт торлайды. Кеш таяған сайын күн күркіреп, шелектеп жаңбыр құйды кеп. Көшеде аққан су… Шатырларға тамған тамшылар. Арықтар ілкілдеп толып, артылғаны көшеге қарай бет бұрып… Дайындықсыз, айтусыз келген жаңбырдан жұрт қашып… Аялдама жағалап… Сөмкелерін басына қоя жүгіріп… Дірдектей такси тосып…

Жұмыс уақыты біткенде көлігі барларға өзге қызметтестері өтініш айтып, ала кетулерін сұрап әлек. Тек Ерасылға ешкім жуымады. Одан сұрағанша, жаяу кеткенді абырой көрсе керек. Бір шетінен, жұмыстан кейін жиі қалатынын ескергендері де шығар, кім білсін. Кейбірін әріптестері көлігіне мінгізіп алып кетіп жатты, біреулері жүгірген бойы аялдамаға жетуге асықты. Көшедегі суды аяғымен кешіп… Ары-бері өткен машиналар шашыратқан суға шомыла…

Ерасыл бүгін ойнауға зауқы соқпай, ел қатарлы жұмыстан шыға бергенде, шатырдың астында жауыннан жасқанып тұрған Элинаны көрді де, саналы түрде ме, әлде бейсаналы ма, әйтеуір өз-өзінен:

— Жүр, апарып тастайын, — деді оған. Қыз «шын айтып тұмысың? Сен мені апарып тастайсың ба?» дегендей аңтарыла қарады да, «мейлі, өзің біл» дегендей көнген ыңғай танытты.

Көлікке отыра сала, мекенжайын хабарлы сөйлеммен аяқтады. Десе де, бұрынғы оқиғаны мүлдем ұмытқан, бейтаныс кейіппен сөйлегені жігіттің құлағына тұрпайы естілді. Әлгінде ғана күлісіп, бір-бірінің көзін аңдып отыратын қыз бұл еместей… Сол әсер етті ме, әйтеуір, жігіт те музыканы қосты да, жолға шықты. Үлкен-үлкен тамшылармен Алматыны атқылап жатқан жаңбырдан терезесін ары-бері сүрткілеп тұрған екі таяқшаның арасынан жолды бағдарлап, бағдаршамға қарап, құлағын әуенге тосып… Жанында Элина отырғанын елемеген қалпы…

— Мен әдейі істегенмін, негізі. Маған өзінше болатын адамдар ұнамайды, — деді қыз сабырлы үнмен. Музыканы бәсеңдеткен болып, «ал енді сөйле» дегендей, көзін жолдан алмай Ерасыл үнсіз жауап қатты. Сөйле дегенге сөйлей салатын қыз болса ше?! Қырсыққаны ма, әлде одан басқа айтары жоқ па, ұялы телефонды шұқылады да отырды. — Осы тұстан тоқтай салсаң болады, — деп жетер жеріне жеткенде барып бір-ақ тіл қатты. — Рахмет, — деп машинадан түсті де, көпқабатты үйлерге қарай суы таяз жерлерді аяғының ұшымен кеше жүгіре жөнелді… Мына қыздың көңілге қарап бұқпайтын ашықтығы жанына майдай жағып барады. Ерегесе істеп, өш алғаны — бәрі-бәрі қызық… Сырт көзге ақымақтық, жөнсіз реніш сияқтанғанымен, тазалық қылаң береді. Жігіт дөңгелегіне жұққан лай суды шашырата, жұлқи қозғалып, баяу музыкасымен түнгі Алматының көшелерін тіле, жүйтки жөнелді. Сәл-пәл терезесін ашып еді, қаланың тазарған ауасы көліктің ішіне енді. Жаңбырдың иісі… Студент кезіндегі жаңбырдың астында қалған сәттері есіне түсті дерсің. Осы бір иіс бейкүнә бір заманнан қалған естелік тәрізді. Шынайы сезімдер символындай…

Жұмада жауған жаңбыр дүйсенбіге дейін жалғасып жатар еді. Нөсерлеп жаууы бәсеңсіп, кей-кейде себелеп тұрады. Осы ақ жауынмен бірге қалаға күздің иісі де келіп жетті. Жерге түсіп, аяқтар мен көліктердің астында тапталған жапырақтар иісі… Мыжылғандағы қалған-құтқан сөлдердің иісі-ау, шамасы…

Ерасыл жұмысына келе сала ұжымдастарымен сәлемдесіп, әдетінше орнына жайғасты. Кешкі төртке дейін жұмысын бітіріп тастап, ойын ойнау үшін тірлігіне зор ынтасымен кірісті. Сәл кешігіп жеткен Элина офиске кіргенде, басын көтеріп еді, қыз бәріне бас изеді де, оған қарап үнсіз тұрып қалды. Бірақ сәлемдеспеді. Әлде жігіттен бірінші боп хал-ахуалын сұрауын күтті ме, кім білсін…

Түскі ас уақытында, Ерасыл орнынан тұрып, сыртқа бет алып бара жатып, әлгі қыздың өзіне тесіле қарап тұрғанын байқады. Алайда сыр алдырмастан, көрмегенсіп жүре берді. Тамақтанып келгеннен кейін де, Элина отыратын жаққа көз тастамай, тура жүріп, өз орнына отыра бергенде, компьютер экранының бұрышынан тығыла сығалап тұрған Элинаны аңғарды. Бұл жолы да көрмеген адамның кейпіне енбек еді, көзі өзіне бағынбай, Элинаға қадала қарады. Екеуінің көзі тілдескендей… Не күтіп, не ойлап, не үшін олай істеп жатқаны мүлдем түсініксіз. Бірақ Элина мынаны анық айтқандай: «Неге үндемейсің?». Ерасыл ішінен: «Өзің ғой ренжіп жүрген», — дейді, бірақ онысы көзінен көрінді ме, көрінбеді ме, әйтеуір, Элинаны жауап қанағаттандырмады-ау, экранның артына тығылып қалды. Тіпті Ерасылдың өзі жібіп, қайта-қайта дәмеленіп, экранның бұрышынан үміттене көз тастап еді. Жоқ. Жұмысын істеп отырған, артық сөзге уақыты жоқ қызды ғана көрді.

***

Жұмыс уақыты аяқталғанда Элинаның расымен де жұмыстары бітпей қалды ма, әлде басқа себеппен бе, көпшілікке ілеспеді. Сағат төрттен бері ойынның қызығына кіріп кеткен Ерасыл анда-санда көз қырын қыз жаққа тастағанымен, ол да анық-қанығын сұрамады. Бірақ іші бірде жылып, бірде суып… Әншейінде, осы офисте басқа қызбен оңаша қалғанда сезінбейтін бір сезім ішінде қылп етеді. Қаншама уақыттан бергі зынданда жатқан құмарлығы ма, әлде іңкәрлікті аңсаған жан-дүниесі ме, әйтеуір, беймаза ойлар әрекетке итермелеп, әуреге салды. Дегенмен онымен қалай күресуді білетін Ерекең бар назарын ойынға аударып, өзін алдаусыратып отырды. Ойынның күші де осында ғой, көңіліңді аулап, құмарлығыңды тұншықтыра алады. Сонда да Элина тағы да екі иығынан шап беріп күлетіндей.

Бір кезде бойжеткен сөмкесіне керек-жарағын салып, орнынан тұрды да кетті. Бағанадан бері беріліп ойнап отырған ойынын тастай сала, терезеге беттеді. Сондағы ойы — шатыр астында тұрған Элинаны көру еді. Алайда ол қолшатырын төбесіне ұстаған күйі кетіп барады. Бұрылып қарайды-ау дегені де бекер екен. Қайырылмады. Жаңбырдан қолшатырымен қорғанып, аялдамаға аяңдай беттеген аруды Ерасыл көз қиығымен шығарып салып тұрып, өзін кінәлі сезінді. Расымен ренжітіп алғанына енді шүбәсі жоқ еді. Өзге қызметтес жолдастары сияқты алғашқыда ренжіп-ренжіп, артынша үйренісіп, Ерасылмен қалай сөйлесу керегіне, оған өтініш айтпау керегіне, оны тым жақын немесе тым алыс санамауға үйренер деп ойлайтын. Байқаса, Элинаға бұл әдіс тым қаталдау тәрізді. Негізінен, Ерекеңе өзгелердің көп үміт артқаны да, тым сенімсіз, жақтырмай қарайтыны да ұнамайды. Қарым-қатынас мәнін нөлге теңеуді дұрыс деп санайды. Плюсқа да, минусқа да ауып кетпей, нөлге теңелуі тиіс. Көліктің нейтралды жылдамдығындай болуы керек: не артқа, не алға жылжымай. Шекара заңдарын сақтай отырып…

Бойжеткеннің реніші еркеліктен секілді. Қайта-қайта бұртиып, Ерасылды айналшықтап жүргендей. Назар аудармайын десе де, көңілі тартып кете беретіні несі екен?!. Элинаның қабағы қатулы болғаны неліктен маңызды бола қалғанын?.. «Мен ренжідім» дегенін білдіргісі келетіні қызық! Сонда да жігіт онымен қарым-қатынасын жақындатуға ниетті емес еді, әйткенмен қыздың ренжігенін қаламады. Күлімсіреп тұратын арудың тұнжырап жүргенін көргісі келмеді.

Ертесінде, күні-бойы қабағы шытулы Элина сағат алтыны соқпай қайтып кетті. Бұл жолы да, Ерасылға амандаспай, шатыр астында күтпестен, қолшатырымен қорғана тура аялдамаға тартты. Ерасыл да артынша асығыс-үсігіс көлігіне отыра сала, жаңбырлы сумен жылтыраған тар көшеде тайғанақтай жүріп, жеделдете қыздың жанына жете бере көлігінің терезесін түсірді.

— Апарып саламын, — деді қыздың келісе кететініне сенімді дауыспен.

— Рахмет, өзім барамын.

Рахметі де қағыта сөйлегені ме, қалай өзі?.. «Сендей адамнан көмек керек емес» дегенге көбірек ұқсайды. Осы сәтте, Ерасыл қыздың ренішін қалай сейілтетінін білмей дал болды. «Кешір», «ренжіме» деп айта салайын десе, өзін аса бір кінәлі сезініп тұрған жоқ. Айналып келгенде қыздың өзі өкпелеп жүрген. Бұл өзі сондай адам.

Сырт көзге Ерекең — салмақты, байсалды, аспан айналып жерге түссе де, селт етпейтін адам көрінгенімен, шын мәнінде, тез ашуланып, тез көңілі қалатын жан. Тек білдіртпейді. Басқаларға ренжіп, кейіннен көңіліне алса да, бұрай-бұрай бұранданың кетіп қалған тістеріндей әсер етпейтін. Бұл жолы қылт ете қалды. Ерасыл газды қаттырақ басып, жүйтки жөнеле бергені сол еді, артынан Элинаның дауысы қуып жетті.

— Ей, қалжыңдаймын!

Міне, Ерасыл осындайдан қашады емес пе?.. Өз шешімін біреуге бола сан өзгерткенін қаламайды. Жаңа офистен апарып салуға ниеттеніп-ақ шығып еді, қыздың өзі қырсықты. Жарайды, өзі жетіп алсын деп жөнімен кете барғаны сол еді, қайтадан әкетуге тура келді.

Ерасылдың жанына өз-өзін лақтырып жібергендей отыра кетті қыз. Элина баяғы ақымақ, кекесін күлкісіне салып алған. Не күлерін, не қабағын түйіп аларын білмей жігіт отыр. Сондағы ойлап тапқан амалы — жолдан көз алмау. Бағдаршамның қызылына тоқтағанда, көліктерді қадағалайтын камераларды қарағансып… Жан-жағындағы машиналарға мән бергенсіп… Айнаға қайта-қайта жалтақтап… Сөйтіп, аласұрып отырып, бір-екі рет көліктің бұрылыс көрсеткішін жағуды да ұмытып кетпесі бар ма…

Мына жанына отырып алған қыздың бұл бейбақтан не қалап, не талап етіп отырғанын бір Құдай білсін. Жігіттің «ешкімді керек етпейтін» позицияны тастап қашқан көзі Элинаға түсіп кете береді. Түскен сайын, көретіні — көзі жайнап, әлдеқандай сөз бе, іс пе, әйтеуір, бірдеңеден үміттене күтетін қызды көреді. Десе де, жол бойғы тыныштық бірте-бірте қыздың езуін жиғызып, баяғы көңілсіз қалпына қайта оралтты. Күлімсірегені үнсіздікке жұтылып… Әп-әдемі ауа райы бұзылып, ақырындап түнерген, қолайсыз кеңістікке ауып, Ерасылға одан әрмен түсініксіздеу бола бастады. Жаңағы жадырап отырғанында сөйлей алмаған ол, енді бірдеңе деуге қиналды дерсің.

— Өзінше болудың не керегі бар осы? — деген Элинаның дауысынан өзіне қарата айтылғанын аңғарды.

— Өзімше боп жүрмін деп ойламаймын…

— Өзің білесің ғой, бірақ… Қаламасаң да, жөндеп жауап беріп, өтірік болсын жымиып қойсаң. Жақтырмасаң да, сыйлап…

— Мысалы?.. Мен нені дұрыс істемей жүр екенмін?

— Мысалы, бірінші күні «Русланға баршы» дегенің ұнаған жоқ, — деген сөзінен Ерасылдың езуіне күлкі үйіріліп, күлімсіреп қалды. — Қайдан ғана саған барғанымды… Жоқ, жарайды, шаршап отырған шығарсың, ерінген шығарсың, түсінемін, бірақ соны сәл басқаша айтсаң болады ғой.

— Мысалы? — деді күлкі қысып.

— Білмеймін. «Ренжімеңізші, Русланға барсаңыз, сол кісі үйретеді», — десең болар еді ғой. Элина күлкісі келіп отырған Ерасылға ренжіңкірегенмен, ашулана алмай отырған секілді. Бір жақтан күлкі, екіншіден ашу қысатындай…

— Сосын? — деп жігіт одан әрмен қытығына тимек еді.

— «Жеткізіп сала аласың ба?» дегенде де… «Иә, түсінем, жұмыстарың бар шығар» десе де: «Мен асығыс едім, оның үстіне жол-жөнекей емес екен, ренжімеңіз» деп айтсаң болады ғой…

— Мен не дедім?

— «Жол-жөнекей емес», — деп өзіңше болып кетіп қалдың ғой.

— Сен жол-жөнекей болса деп сұрадың ғой. Сосын мен жол-жөнекей емес дедім. А-а-а, мен «ренжімеңіз» деген сөзді ұмытып кетіппін ғой, — деп күле жөнеліп еді, қыз да ілесе кетті. Екеуі мәз…

— Не амандаспайсың да, — деді қыз күлкі тыйыла бастағанда.

— Бұдан кейін, міндетті түрде амандасатын болам, сізге… «Ренжімеңіз»…

Көпқабатты үйлердің ауласына енгенде рахмет айтып, көліктен түскен қыз теңіз жағасындағы таяз суды кешіп бара жатқандай аяғын сақтықпен басып барады. Бұлар кептеліспен жетем дегенше күн де батып үлгерген екен. Жарық шамдар әсерінен жылтыраған асфальт бетінде Элина сұлбасының көлемі кішірейіп-кішірейіп, үйлердің қалқасында қалды. «Ренжімеуін» үнемі ескертіп тұруын қалайтын қыздың қылығы қызық көрінді… Ашықтығы… Әлде көптен бері ешкіммен араласпаған Ерасылға жаңа адамның таным-түйсігі материк ашқандай әсер қалдырды ма? Арудың ренжи тұра, соның бәрін айтып, дұрыс қарым-қатынас орнатқысы келетіні…

Таң атып келе жатқанының белгісіндей, қою қара түс алакөлеңкеленуде. Жарықтың шамасы жетпеген қала ғимараттарының сұлбасы көрініп, тірілуде. Бұлттар Күнді көлегейлегенімен, жер беті бір реңкті қарадан әртүрлі түске ауыса бастады.

Пәтеріне түнеп, офиске оралғанда, жаяу келе жатқан Элинаны байқады да, жақындағанын күтті.

— Сәлеметпісіз! — деді жігіт күлімсіреп.

— Сәлем! — деп, кешегі әңгімесіне ұялатындай қымсына жымиып…

Екеуі бірге кіргеннен кейін, әркім өз жұмыс орнына жайғасты. Алайда Ерасыл компьютерінің алдында отырып, вокзалдан жолаушы күткендей күй кешкен. Элина жақтан әне-міне пойыздар келіп қалатындай. Ойы сәл босай қалса, көзі пойыз келетін бағытқа жалтаңдай берді. Қарым-қатынас оңалғанымен, өзінің ішкі индикаторы нөлден асып кеткендей ме? Қасарысқанда, қыз да қайырылып қарамады. Өз жұмысымен өзі әуре, ешкіммен шаруасы жоқ, бұрынғыдай біреуден жалтақтай көмек сұрап, өтінбейтін маман. Кей-кейде терезенің жақтауына сүйене, сыртқа көз тастайды да, бір тостаған шайын да үстелге сүйеніп тұрып ішеді де, компьютеріне қайта отырады. Оң жағына бір, сол жағына бір қисая…

Жұмыстан соң, Элинаны тағы апарып салғысы-ақ келіп еді, бірақ логикалық ұйқастық жоқ сияқты. Кеше ғана бәрі айдан анық қылып айтылған еді, енді екеуін байлап тұратын нақты себеп, екеуін қатынастыратын көпір жоқтай. Екеуінің сәлемі түзу, бір ұжымда жұмыс істейтін қызметкерлер. Ешкім-ешкімге ренжіп жүрген жоқ. Әрмен қарай жалғасы болуы мүмкін емес секілді. Ал жөнсіз жақын тартып, сұрақ қойып, «жағымпазданып» өз «қызметтерін» ұсыну — Ерасылға жат.

Жігіт бұл ойларды ойлап отырғанда, Элина шығып кеткен екен. Өтірік терезеге жақындап барып, көз тастаған еді. Шатырдың астында ешкім жоқ екенін көрді. Анадайда аяғын абайлап басып Элина кетіп барады. Мына бір пластик терезе бір уақ лупаға айналғандай: тек сол қызды көрсетеді. Ішінде әлдене күйіп жатқандай…

Ешкіммен сөйлеспегелі, араласпағалы, өз ойларына өзі көміліп жүргеніне біраз болып еді, мына қыздан кейін жер бетіндегі Ерасыл тіріле бастаған сыңайлы. Қайталана беретін күнделікті тіршілікке өзгеріс еніп… Кеңсенің терезесін ашқаны сол еді, күздің салқын самалы кіріп, жапырақтың иісі аңқып… Бір қызығы — иіс оның осы бір тұрысымен өзара үйлесетіндей… Тап осы жағдайдың иісі болса, осындай-ақ болар еді-ау. Не суық та емес, қапырық та жоқ, екіойлы мезгіл…

Екіұшты ойлардан арылу үшін бар назарын ойынға аударды. «Nevermore»-мен талқандап… Ойын бітсе, қайта кіріп, басқа командалас адамдармен ойнап… Бір жауын өлтіріп, артынша екіншісін жеңіп, «double kill» жасап… Үстелге жақын келіп, су құйып ішті де, Элинаның компьютерінің алдына кесе-көлденең тұрды. Бағана қызды шығарып салған сезімнің соңғы сарқыншақтары ішкі әлемінде әлі тірі екенін білдіртеді. Екі жағына кезек-кезек жантая отыратын жанның кескін-келбеті көз алдында елестей кетсін… Осы сәт ертең ұмытылар түс секілді. Әрі соның естен мүлдем шығып кететінін Ерасыл жақсы біледі, сондықтан өз-өзін ойынмен алдарқатқан сайын, қызға деген қызығушылығын тұншықтырып тастар еді. Бойжеткен үшін тірілген сезімдерді «Dota-2»-мен сыртқа шығарып тастауға болатынын есіне түсіріп… Кеңсені жауып, бірден компьютер клубына тартты.

Әдетінен шалыс басқаны бүгін-ау, шамасы. Түннің бір уағына дейін компьютер клубында ұйқыға тартқанша ойын ойнаған. Сондықтан кештеу оянды. Күндегіше сергек те емес. Төсегін қимай зорға тұрсын… Кеше де осындай бір жалқаулық басып еді. Түнде душ қабылдауға ерініп, келе сала жатып қалған. Енді қазір душқа кірер-кірмесін білмей, жұмысына үлгерер-үлгермесін есептеп тұр.

Тастай суды төбеден себелетті. Аз-маз тітіркенген терісі ақырындап бейімделуде. Өңменінен өтіп кетердей суық су миынан шығып, таңдайына жетті. Бірақ Ерекең тартыншақтамады. Состиып бір ұстара, сабын, тіс пастасы мен щеткасының арасынан шампуньды алды. Шашы көпіргендей… Себелеген су өзі-ақ көпірікті шайып жатыр. Сабынды көбік денесінен ирелеңдеп төменге сырғуда. Ерасыл тұр. Мағынасыз өмірден әлденеге талпынудың өзі бекер-ақ тәрізді. Сүлгімен сүртінгендей болғанымен, денесі дымқыл. Тісін езгілеп ұзақ жуды, неге екені, тіс қуысында әлдене қалып қойғандай… Щеткамен ысқылап тұра берсе, тұра берсе…

Мына пәтерден безгісі келді, аяқасты. Ештеңе жоқ. Теледидар, ескі шифоньер, екі орындықты үстел, қоңыр-қызыл алаша… Алайда заттардың бәрін пәтер жұтып қойғандай… Осы үй салынғаннан осында тұрғандай әсер береді. Әдеттегі пәтер. Артықшылығы да, кемшілігі де жоқ. Бірақ бос…

Бұл жолы жейдесін де үтіктемеді, шашын да кептірмеді, туфлиін де щеткаламады. Киіне сала, алба-жұлба, дымқыл тартқан шашымен шықты. Далаға күздің салқыны келіп үлгергенімен санаспай, терезесін ашық қалдырғаны өз алдына, желкесі жаурағанына да мән берер емес. Ұялы телефонынан сағатты байқаса, кешігіп барады екен. Әйткенмен ол түк саспады да, асықпады да. Жұмыстан қуып жіберсе де бәрібір сияқты.

Офиске кіргенде кіммен сәлемдесіп, кіммен амандаспағаны есінде емес. Элина жаққа да жалтаңдамады. Орнына келіп, бірдеңелерді түртпектегендей түске дейін отырды да, түскі асқа кетіп, содан қайта оралмады. Соткасын сөндіріп тастады.

Көктөбеге барды ма, Медеудің төменгі жағына көлігін тастап жаяу көтерілді ме, Алма-Арасанда таудың етегінде күн кіргенше отырды ма, әйтеуір, шамасы келгенше ерігіп бақты. Биікке көтерілген сайын, таулардың алыптығын сезінген сайын, өзінің ешкім де емес екеніне, бары мен жоғынан еш нәрсе өзгермейтініне тағы бір мәрте көз жеткізгендей болды. Ең болмаса бұрынғы осы аймақта жүрген шақтарын сағына еске түсірем-ау деген ойы бекер екен. Бәрі өтіп кеткен дәурен. Қанша тыраштанса да, баяғыша риясыз күлмейтініне, кіршіксіз албырт сезімге бөленбейтініне, қара бұлтты төндіріп мұңаймайтынына көзі анық жетті. Мына әлемде өмір сүрмегендей… Бұрындары құшағын ашып тұратын маңай қазір бөтен… Әлде баяғыдан жатсынып, тек ол шақта аңғалдықпен аңғармады ма?..

Күн батқанда Алма-Арасанда жасыл желекті шыршаның астында жата бермекші еді, басы солқылдап әкетті. Таңғы суық ұстаса керек. Көңілсіз пәтеріне айналып соққысы келмегенімен, төсегіне барып бір-ақ құлағанды жөн санады. Машинасымен қалаға қарай таудан төмен жүйтки жөнелгенде де басының неден ауырып тұрғанын біле тұра, терезені аңырайтып ашып тастады. Желдің гуілдеген дыбысынан мезі болған құлағын одан әрі қинап, баяу музыканы бар дауысымен шығара ма… Оратылып қалған сымдай шашын жел тарап…

***

Оянса, басы әлі дыңылдап тұр екен. Қараса, диванға киіммен құлапты түнде. Сағат түскі он екіге таяп қалған. Жұмысына зауқы соқпады, алайда барып, сұранған дұрыс болар деп ойлады. Себебі кеше де кешігіп, еш ескертпестен ерте кетіп қалды. Бүгін түске дейін хабарсыз жатыр. Кабинеттен аттап аяқ басқанда, бәрі аңтарылып Ерасылға қарап қалсын. Оларға мән берген Ерасыл бар ма?..

— Басекеге соғып қайтшы. Сені іздеді, — деді Руслан.

Кабинетіне кіріп барса, көзілдірігінің үстінен көзін төңкере қарап, бастығы қарсы алды. Күңкілдей ме деп еді, Ерасылды басынан бақайшағына дейін тексере қараған ол аздап ашуы басылғандай кейіппен:

— Не болды? — деді.

— Ауырып қалдым.

— Жұмыс істей алатын шығарсың? — Есебінен жаңылсын ба бұл жігіт? — Қайтсең де, тірлігіңді бітір, — деді бастығы.

— Істеймін.

— Қоймада тауар тұрып қалмасын. Негізі кеше бітуі керек еді. Жарайды енді, бүгін соны аяқташы, ертең басып жіберейік. Сосын Қытайдан тауар келгенше емделерсің. Бүгін бітір де, демала тұр, сауыққанша.

Басын изей кабинеттен шыққан Ерасыл орнына келіп жайғасты да, кешегі істелмеген жұмыстарын жалғастыра жөнелді. Басының ауырғаны қояр емес. Тамағы кепкен сайын, сумен ылғалдандырып алып, қайта кіріседі. Денесі ысып… Пысынап… Арқасынан суық тер бұрқ еткенде, жан-жағына қараса, Элинадан басқалары тарап кетіпті. Сонда ғана түсте тамақтанбағанын, тіптен қазірдің өзінде тәбеті тартпай тұрғанын аңдады. Жұмыр басының екі шетінен екі темір қысып, көзі қарауытып барып, есін жиса, Элина мұның жанына келген екен.

— Ауырып тұрсың ба? — деп, қыз оның қолынан шап беріп ұстай алды. — Қолың тастай ғой, — деуінде шошудан гөрі, жанашырлық басым еді. — Скорый шақырайын ба?

— Жоқ…

— Қай жерің ауырып тұр?

— Басым.

— Қазір дәрі әкелейінші.

Жақын адамындай елпеңдеп, оның қамын жегені Ерасылдың үш ұйықтаса түсіне кірмепті. Өзі адам баласын жақын тартпаған соң, жұрт оны жатырқамай қайтсін?.. Ал Элинаның мына қамқорлығына іші жылып барады… Бойын билеген әлсіздіктен жанына жақын адамына барып өз-өзін аманаттай салғысы келіп… Бейне бір жарық дүниедегі соңғы минутындай елестеп… Жалғызсырап жүрген адамға басқа пенденің қамқорлығы жанының еміндей сезілетіні несі екен?.. Ерасылдың ауырған басы Элинаны жүгіртіп жібергені…

Кеңсеге демігіп кірген Элинаның бұл жанашырлығы — жалпы адам баласына деген махаббатынан ба, әлде Ерасылды ерекшелеп, есімінің астын сызып жасағаны ма, Құдай білсін. Неше түрлі таблеткалар мен бірді-екілі ұнтақ дәрілер әкеліпті. Шәйнекке су ысытып жіберіп, Ерасылдың бокалын жуып, суық сумен екі таблетканы ішкізіп, артынша бокалға ұнтақты салып, шәйнектен қайнаған су құйып…

— Ыстықтай іш… — Дәрі бірден әсер етеді дегенге сене ме өзі, Элина «қалай болдың?» дегендей төніп тұр жанында. — Енді саған жату керек. Үйіңе бара берші, мен-ақ істейін. Айтып қойсаң, өзім реттей беремін. Бетің қызарып отыр. Жатарда мынадан біреу, мына дәріден біреу іш. Қалың көрпемен қымтанып ал да, терле. Терлеу керек саған. Суық тиіп қалған ғой.

Бір әріптің үстіне бір әріпті баттастыра асығыс сөйлеген Элинаға сүйсіне қарады да отырды. «Мен осыған лайықпын ба?..» Көзі қара екен-ау… Қап-қара… Тұп-тұнық… Ерасыл жанарына айнадан мән беріп қарағанда, қарашығының айналасындағы айдың бедері секілді сызықтарды байқайтын. Ал мына қызда ондай емес екен. Тап-таза… Мөп-мөлдір…

Элина ешбір адамнан еш нәрсе күтпейтін кісінің асты-үстіне түсіп, мейірімін төгіп-төгіп жібергенде, діңі қатты жігіттің тамыры босағандай… Ұмытылған түстің жалғасын көріп отырғандай меңірейіп қалыпты өзі. Үсік шалып, сезуден қалған кісінің аяғын ыстық суға салғандай бір күй… Босаңсып… Қара көздің тереңдігі сонда — Ерасыл бар болмысымен сыйып кетердей… Ештеңеңді жасырып әуре болмас, тіптен жасыртқызбайтын айна-көз. Өтірік айтып, ақталуды қажет етпейтін… Тазалық… Балконнан шығып тамашалайтын, сағым болған күндердің бәрі Элинаның жанарының арғы жағында іспетті… Өзінің жердегі орны жылт-жылт еткен екі қараның ішінде секілді… Сырын сол тереңдікке лақтырып жібергісі келіп…

Екеуінің көзі түйіскенде қала көшелеріндегі машиналар қанша шақырымды артқа тастап, сағаттың тілі қанша рет айналғаны беймәлім еді. Элина жанарын тайдырып әкететініне шүбә келтірмеген. Бірақ… Осы мезетті шап беріп ұстамақшы болып, қыздың ерніне кенедей жабысты. Бар ғұмыры көз алдынан өтіп жатыр, өтіп жатыр… Сағым болып жеткізбей кеткен шақтарға саяхат жасағандай… Әлі де бойында бір сезімдердің бар екенін, соны осы қыздың оята алғаны… Элинаның өкпесі қолданған оттегін қайта жұтып… Шіркінде балғын балалықтың иісі де, дәмі де бар тәрізді… Ерасыл қомағайлана, тойымсыздана сүйе бергені сол-ақ екен, Элина басын артқа тартып, терезе жаққа жүріп кетті. Ерасылдың көзіне қайта қарауға ұялды ма, әлде Ерасылдың мұнысын жаратпай қалды ма, әйтеуір, аяқкиімін шешіп, тізесін құшақтай терезенің жақтауына қиғаштай отырды. Тізесіне басын қойып… Қаланың қарбалас тіршілігіне терезеден көз тастап… Ерасыл қасына отырмақшы болып еді, ыңғайсызданды. Өзін жабайы ұстаған сияқты. «Мына қызды ренжітіп алдым-ау» деген ой басын одан әрі ауыртып барады. Оның үстіне Элина сүйісті ме, әлде таңырқап тұра берді ме, беймәлім. Қыз да жарытып тіл қатпады. «Оның не?» деп те сөккен жоқ. Үнсіз терезеге телмірді де отырды…

Болған жайттан соң дағдарып қалған Ерекеңнің жалғыз қалауы — жұмысын тездетіп бітіру еді. Кеңседегі ауаның дыбыс тасымалдауы күшейіп кетті ме, әйтеуір, бес-алты қадам жердегі Элинаның дем алысы жігіттің құлағына жетіп жатыр. Пеш түбінде бүрісіп жатқан мысықтың пырылдағанына ұқсас. Өзі де мысықша оратылып отырып алған ба?.. Қырсыққанда тірлік те жылдам біте қойсашы. Ерасыл асыққан сайын күдігі көбейе түсті. Бірден ернінен бас салғаны — Ерасылдың ақ жалау көрсетіп жеңілгені еді. Төтеп бере алмай, беріле салғаны-тұғын. Алайда Элина өзін жеңімпаз санай ма, әлде қиянат көруші ретінде мұңайып отыр ма, Құдай білсін. Ерекең ертеңгі күні екеуінің қарым-қатынасы қалай боларын ойласа, солқылдаған миында #error шығып, жауап бере алмайды.

— Біттім. Жүресің бе? — деді Ерасыл қызға.

Осылай дегені үшін өз-өзіне ашуланды. «Жүресің бе дегені несі? Бағанадан бері сені күтіп отырған шығар?». Жауап қайтаратын қыз болса, қане?.. «Ләм-мим» деместен, терезенің жақтауынан түсіп, туфлиін киді де, сөмкесін қолына іле салып, сыртқа бет алсын.

Бұлттар да жұмыстарынан қайтса керек, аспан біршама ашық. Ең жарық деген жұлдыздар ғана жымыңдайды. Кімнің сөз бастарын күтіп, екеуі де бір-біріне мән бермегенсіп, көлік терезелерінен қалаға көз жүгіртіп, Элинаның үй жағына келе жатыр… Элина жаққа жақындаған сайын Ерекеңнің зәре-құты қалмай… Ертең-ақ ештеңе болмағандай Элина жұмысын істеп жүре беретіндей… Сондықтан дәл қазір біржақты қылып шешу керек, алайда қалай екеніне ақылы жетпеді. Онысы өзін кінәлі сезінгеннен, әлде Элинаның мына үнсіздігінен жасқанғанынан… Не айтса да, қыздың қалың қабағынан сүрініп, күл-талқан болатын секілді. Қыздың қабағы да қатуланып бара ма, қалай? Мына бір ыңғайсыз тыныштық оның да жанын жеп жатыр ма?.. «Не сүйем-күйем деместен, мына біреудің ернімнен сүйіп алғанын қарашы тегіннен-тегін» деп назданғаны ма, белгісіз. «Сенен оны күтпеген едім, Ерасыл. Бетіңе күліп қараған қызды сүйе беру керек пе?» дегені ме екен?.. Жаңағы терезе алдында бүрсие пырылдаған мысық көз алдында біртіндеп жанында отырған жолбарысқа айналып барады. Мұндай «жыртқыш аңмен» кафеде көзбе-көз отырып сөйлесу де, қатар отырып кино көру де қауіпті. Жалпы, жұртшылық жүретін жер емес, оңаша орын қажет. Сондай бір сөйлесетін тақырыптар болады ғой, жүріп-жүріп айтатын… Шапалақпен тартып жіберсе де, ешкім көрмейтін… Тіптен бас сауғалап қашуға да оңтайлы…

— Асығыс емессің бе? — деді Ерасыл.

— Асығыспын ал. Қатты асығып тұрмын, — деді де, Ерасылға қарап тұрып күле жөнелді. «Шап беріп сүйгенде бәледейсің, енді не майысып отырсың?» деген секілді келемеж бе, әлде «мылқау болмай, осылай сөзге келсеңші» дегені ме, әйтеуір, ешқайда асығып тұрмаған сыңайлы. Сол-ақ екен, көлік ішіндегі ауа райы да жылып сала берсін… «Не өзіңше болып отырсың? Сенің кім екенің маған мәлім» дегендей көз қиығымен қыз бір қарайды да, жымияды. Ерекеңнің ішіндегі қорқынышы сейіліп… Кристалданып кеткен басындағы үрейлі ойлары еріп… Өзінің де қуанышты екенін білдірмек болып жүзін жылытқысы келген… Эмоцияға жауап беретін санасының бөлшегінде ақау бар ма, жөндеп жымия алмады. Өз-өзін күштеп ырымын жасаған болады.

Анау басы Достық, мына ұшы Момышұлы көшесіне келіп тірелетін Абай көшесін қалалық әкімшілік Шұғыла ықшамауданына дейін ұзартып салған болатын. Бірақ әзірге көліктер қатынауға дайын емес, сол себепті жаңа салынған жол жабық. Зомбилер жайлы фильмдегідей тым-тырыс… Тыншыған қала… Шұғыла ықшамауданы жаққа әлгі екеуі келіп, көлікті жолдың жиегіне қойды да, Абай көшесінің ашылмаған жолына қарай жаяу бет алды. Арасында бір машина өткені болмаса, тірі пенде жоқ.

...