Мәліке Серғалы

Мені өзгерткен махаббат

Мен ол кісіні алғаш көрген кезім әлі есімде. Қызық, бірақ ол кісіні алғаш көрген кезімді мен дәл сол кезде сезіне де, оның қаншалықты мен үшін ыстық екенін түсіне де алмаппын. Ол сәт менің өмірімдегі ең керемет сәттердің бірі десем қателеспеспін. Қай кісі екенін білмеймін, әйтеуір бір керемет кісі, мынадай керемет сөзді айтыпты: «Адамның бақытқа толы керемет күндері болмайды, бақытқа толы керемет сәттері болады», бұл менің жағдайымда дәл айтылған сөз болса керек-ті.

Оқу жылының аяқталар күндері, барлық мектеп белсенділерінің мұрнынан тіреліп, соңғы қоңырауға дайындалып жатқан уақыты. Мектеп бітіруші түлектер үшін де ерекше күндердің бірі. Үлкен толқу, қаншама эмоция... Мен үшін де ерекше, себебі енді таңертең оқимын, 8-сыныпқа көшемін, ол – «үлкен болдың» деген сөз.

Мен әдеттегіше арлы-берлі жүгіріп жүрдім, безендіруге қажетті плакат, шар сияқты ұсақ-түйек заттардың бәрін әр сыныптан жинау оңай іс емес. Оны бірден бере салатын сынып қайда?! Барлық сыныптан жинап болып қалдым, тек бір сынып қалды. Әлі есімде 11 оқитын орыс тілі сыныбы. Есіктің саңылауынан қандай мұғалім екен деп қарасам, орыс тілінен беретін Клара апай екен. Біздің мектептің бүжәй (қатал) мұғалімдерінің бірі екен. Есікті қағуға қорқып, көп ойландым. Уақытым шектеулі, ал істеу керек жұмыстар көп. Тәуекел деп есікті қақтым, ол қағыспен бірге жүрегім де қатты соғып жатқандай дүк-дүк етеді. Ар жақтан «Кір» деген қатаң дауыс шықты. Есікті ақырын аштым.

– Клара Оспановна (ол кісіге «апай» деп айттың, біттім дей бер), безендіру жұмыстарына керекті заттарды алайын деп едім...

– Соны тура сабақ үстінде жинау керек пе, жап есікті! – деді, мен үндеместен есікті жаптым. Сынып іші гу ете түсті. Не дегендеріне мән беретіндей жағдайда болмадым. Солай айтатынын біле тұра... өзіме де обал жоқ. Соңғы сынып, уақыт тым тығыз, сабақ енді басталды, апайға сәл кейіген күйі, басқа жұмыстарымды бітере берейін деп шештім. Әлі соңғы қоңырау бағдарламасын жасауым керек...

Қоңыраудың шыр еткен дауысы естілді (бүгінде сол шырылды қатты сағынамын). Бірден әлгі сыныптан өзіме керекті заттарды алуға жүгірдім. Кабинетке кіріп қалсам, ешкім жоқ, тек артқы жақта үш жігіт отыр екен. Біреуі плакатқа үлкен етіп мектептің суретін салып отыр, біреуі оны бояп әлек, ал үшінші жігіт бір ақ параққа үңіліп бір нәрсе жазып отыр.

– Жігіттер, қараймын плакатты аяқтап бітірмепсіз-дер, қашан бітіресіздер?

– Атыңызды айтсаңыз, бірден бітіреміз, – деді жазу жазып отырған жігіт. Мен менсінбей күлдім. Ол жігіт орнынан тұрып, менің жолыма көлденеңдеп, есіктің алдына тұра қалды. Салғыласып тұрғым келмеген соң, қолының астынан сыртқа өтіп кеттім. Жүріп бара жатқаным сол еді, қолымнан біреу тартып қалды. Сөйтсем әлгі жігіт, қайдан алғанын білмеймін, маған бір қызыл раушан гүлін беріп: «Мынау сізге» деді. Мен қайтарсам, алмасын білдім және мыжып тұрып алады деген оймен қолын қайтармадым, бірақ көзінше гүлді алып қоқыс жәшігіне тастадым, ол жігіт:

– Қарындас, гүлді ренжітіп алсаңыз да мен ренжімеймін, атыңыз кім болады?!

– Атымды білмеймін, соны сіз айтсаңыз қайтеді, – деп көз қиығымды тастап едім:

– Жарайды, айтсам айтайын, жамал қыз Ғайнижамал! – деді. Мен біртүрлі ұялып, тезірек жүріп кеттім. Сол жігіт күні бойы менің артымнан қалмады, мен мұндай айтқанынан қайтпайтын жігітті бұрын-соңды көрмеппін. Ол жігітті бұрын-соңды мектептен көрмеген сияқтымын. Танымаймын да, соған қарағанда сыныптағы қыздар шулап айтып жүрген, қыста қаладан әжесін қарауға келген жігіт сияқты. Кейін есіме түсті, қыста дайындыққа келіп жүргенде көрген екенмін. Оның үстіне бір жолы баспалдақта екеуміз соқтығысып қалған екенбіз. Бірақ сол сәтте мен мұның бәріне мән бермеппін.

Түс ауып барады, өзіме берілген жұмысты бітіріп болып, мектеп алдындағы орындықтарға құрбыларыммен келіп жайғаса кеткенім сол еді, жанымызға Айгүл апай алқынып келді де, маған:

– Ғайни, қызым, мен шаршап кеттім, аяғымды қарашы қажалып кетті, дүкенге баруға шамам болмай тұр, сен барып маған ақ қағаз алып келіп берші, тек ақшасын кешке береді деп айт, маған жазып қойсын, қазір майда ақшам болмай тұр, – деді, менен барасың ба, жоқ па деп сұраған ешкім жоқ, сондықтан орнымнан тұрып дүкенге қарай беттедім. Жанымда ең жақын құрбым Назерке.

– Тооуу, бәріміз отырмыз, мені жұмсағаны несі, онсыз да байқұс аяқтарым тыным көрмеді, бірақ жарайды, ештеңе етпес, – деп күліп қоямын. Мектептің артқы есігінен шығып бара жатып әлгі жігіттің бір топ жігітпен тұрғанын байқап қалдым. Тағы бір нәрселер айтатынын біліп, көрінбей өтуге тырысып бақтым, бірақ байқап қалған сияқты.

– Бол, Назерке, тезірек жүрші, ана бала келе жатыр, тееззз! – деп жылдам жүріп кеттім. Дүкенге кіргенім сол еді, әлгі жігіт артымыздан дүкенге кірді, жүгіріп келгені білініп тұр.

– Маржан тәте, Айгүл апай ақ қағаз берсінші дейді, ақшасын кешке беремін, жазып қойсын.. – деп ашып ауыз жиғанша, Маржан тәте:

– Айгүл тәтеңе айтып бар, алдыңғы ақшасын әлі бермеді, оның кешке дегенін білеміз ғой... – деп ашуланып кеткені сол еді, әлгі жігіт:

– Апай, бере салыңызшы, ол бізге керек, 11-сынып бітіріп жатырмыз, соған қағаздар толтыру керек дегендей, ренжімей, ашуланбай... – деді. Маржан апай үндемей маған қағазды берді. Ішімнен жыным ұстады, маған бермей ұрысып, ана жігіт сөйлеп еді, үндемей бере салды. Назерке екеуміз дүкеннен шығып, мектепке қарай бет алдық, артымыздан әлгі жігіт жүгіріп шығып:

– Қыздар, тоқтаңдаршы, таныспасаңдар да, маған көмектесуге келісетін шығарсыңдар!

– Жоқ, ренжімеңіз, танымайтын жігіттермен таныспаймыз және көмектеспейміз! – деп жымидым.

– Сонда, көмектесу жаман іс деп ойлағаныңыз ғой, жақсы солай-ақ болсын! – деді, менің оған ұятым жібермеді ме әлде басқа нәрсе ме білмеймін, әйтеуір осы сөзден кейін кілт тоқтап, артыма қарадым, жас жігіт жақындап келіп:

– Мынаны түйрегішпен білдіртпей тағып берсеңіз, қуанып қалар едім, – деп, «Жас түлек» деген жазуы бар көк матасын ұсынды. Мен үндеместен жанына жақындай беріп, жүзіне көзім түсіп кетті, денем дір етті. Әлгі матаны иығына іліп, костюміне түйрегішпен асығыс таға салдым. Өзім танымайтын жігітке бұлай бұрын-соңды жақын тұрып көрмеппін, әрине, мектепте көптеген қойылымдарды ойнағанда жігіттермен қол ұстасып, анасы болып басын сипаған кездерім көп болды, бірақ бұл басқа жағдай. Ол кісінің жүрек қағысын естіп, оның костюмінің жағасына қолым тигенде, жүрегім жиі қағып аузыма тығылып, толқын жүрегімнен ішіме түскендей болды. Демі сезіліп, жанарына жанарым түйісіп қалғанда өзімнің бойымда болған сезімді айтып түсіндіре алмайтын шығармын. Бұның бәрі небәрі бір минуттың ішінде болғанмен, мен үшін ғасырға татырлық сәт десем артық айтпағаным. Түйреуішті білдірмей тағып беріңізші дегені жайына қалды, тез таққаным сонша – ол бадырайып сыртына шығып тұрды. Менің қолым да, демім де дірілдеп шыққан болуы керек, ол:

– Қорықпаңыз, мен сізді жемеймін, – деді. Мен ештеңе деместен жүгіріп мектептің қашасынан кіріп кеттім. Назерке:

– Сен жынды екенсің, оның сені ұнатып қалғанын білмегендей болмашы, қыздардың айтуынша, ол жігіт қаладан келіпті, өзі ақын екен. Ауылда әжесі тұратын көрінеді, сол кісі ауырып қалған соң, жалғыз қалдырмайын әрі қарайын деп осында көшіп келген екен, – деді. Мен мән бермегендей:

– Қайдағы жоқты айтпашы, – деп, іштей күліп қойдым, жүрегім әлі дүрсілдеп тұр.

Үйге келіп, үйдің шаруаларын істеп, агентке кіріп қалсам, Сері жігіт деген бір кісіден достарымның қатарына кіруге өтініш келіпті. Суретін анықтап қарасам, әлгі жігіт. Бірден қабылдауға менің намысым жібермеді, мен әлі күнге жігітке бірінші болып сезімімді көрсетіп, бірінші болып хабарлама жазып не бірінші қадам жасап көрген емеспін, сол кезде де дәл солай болды. Бір кезде хабарлама келді:

– Жамал қыз, мені қабылдайсыз ба әлде қабылда-майсыз ба?

Мына хабарламасы жүзіме күлкі ұялатып, көңілімді көтергені сонша – бар даусыммен айқайлағым келді. «Не деген бір беткей, дегеніне жетпей қоймайтын жігіт» дедім ішімнен.

Соңғы қоңырау күні әдемі болып киініп, шашымды екіге буып, ақ бантигімді әдемілеп тағып ол жігітті қайта көремін деген сеніммен мектепке бардым, бірақ менің сенімім мені осы жолы жарты жолда қалдырды. Кейін білдім, Сері жігітіміз өзінің қалада оқыған мектебіне соңғы қоңырауға кеткен екен.

Сол күні агентте мен ол кісіні қабылдадым, солай екеуміз сөйлесе бастадық, бірақ мен өз сезімімді мойындаған емеспін. Әкем мен анамның тәрбиесі, кітаптан оқыған кіршіксіз махаббат айнасы менің махаббат ойынында оңай шешім қабылдауыма мүлде қарсы еді. Менің санамда кішкентай кезімнен «Мен тек болашақ жарыммен сөйлесуім керек, ол кісіге сатқындық жасамауым керек» деген ой жіпсіз байланып қалғандай. Бірақ бүгінде ол байлауға қатты қуанамын. Әрдайым, болашақ жарымды кездестіргенде «Мен сізден басқа ешкімге өз жүрегімнің кілтін бермедім» деп мақтана айтып тұрғанымды елестетін едім. Ал Сері жігіт мектепті бітіріп, Ұлттық бірыңғай тестілеуден өтіп, журналистика факультетіне түсіп, бүгінде бүйім жұртқа танылған тілші болды, ол кісі қалада, мен ауылда. Ол кісімен сол түйреуіш таққан күннен әлі күнге дейін кездескеніміз жоқ. Себебі ол кісінің сол айда әжесі қайтыс болып, кейін ауылға келуге себебі болмады. Ал мен кездесуден бас тарттым. Әкем біліп қойса менің біткен жерім сол болар деп ойладым. Оларға өтірік айтқым келмеді. Солай бір жыл бойы хабарлама жазысып жүрдік, мен телефонмен сөйлеспейтін едім, біреу естіп қойса, кейін әкем естісе, ол кісінің жүзіне қарай алмай өтетін сияқты болатынмын, сондықтан тек хабарлама арқылы байланыстық. Кейін хабарлама да азайып ұмыт болды. Екеуміз де көпті қосқан алып шаһар Алматыда жүрсек те, әлі күнге бір жүздеспедік. Менің ол кісіге деген сол сезімімді кіршіксіз сақтаймын деген сәби шындығым – мені осы күнге дейін басқа азаматпен сөйлеспеуімнің басты себебі болды. Бір сөйлескенімізде ол кісі: «Жарқыным, ешкімге «жаным» деп айтпа, ол өте құнды сөз, оны көпке айтудан қаш, бәріне айтсаң сағыздан артық болмай қалады, көп шайналған сағыз сияқтанады» деп жазды, әлі күнге ұмытпаймын. Бәлкім, менің махаббатқа адал болуыма, сезімді қадірлеп, сатқындық жасамауыма сол кісінің тигізген әсері мол болды ма деп ойлаймын.

Ол – өте ізденімпаз, еңбекқор жігіт, қайырымдылық шараларында ұйымдастырып, жұмыс та істеп, театрда актер болып та үлгеретін. Ата-анасын, үлкендерді құрметтеп, кішкентай бала десе ішкен асын жерге қоятын азамат. Бәлкім, менің көзім ғашықтықтан көр болып, тек жақсы жақтарын байқайтын шығармын. Бірақ осы қасиеттерінің өзі қайда жатыр?! Сол алғашқы және соңғы кездесуден кейін міне 8 жылдың жүзі өтіпті. Сол бақытты сәт мен үшін кеше болғандай. Бәлкім, бұл сезімнің алауы бұрынғыдай емес шығар. Бәлкім, мен ол кісіні жақсы көрмейтін шығармын, бірақ бұл бала махаббат мені көп жақсы дүниеге баулып, мені тәрбиелеген махаббат. Мен ол кісіге лайық болу үшін ол сияқты кітап оқи бастадым, өлең жаза алатынымды білдім, үлкендерді сыйлап, адамдарды түсінуді үйрендім, көмектесудің адамға бақыт сыйлайтынын сезіндім әрі жымиып, күлімдеп жүруді әдет еттім. Бәлкім, ол махаббат болмағанда мен басқа адам болар ма едім...

Жаратушыға дұға етіп, тілек тілегенде «Біз үшін хайырлысын бере көр» деп тілеу керек дейді ғой, себебі бізге ненің қайырлы ненің қайырсыз екенін білуші тек Алла. Ал бұл кіршіксіз сезім хайырлы болған сезімдердің бірі деп ойлаймын. Тағы мүмкіндік болып таңдау жасай алсам, тура осы сезімді дәл осы қалпында қалдырар едім...

Мәліке Серғалы

Өзім білмейтін құпиям

Бүгін күн ерекше. Таң ата мені өзім мүлде көрмеген (бәлкім көрдім), бірақ балалық шағымнан бері даусын естіп жаз-көктемнің ерекше таңын атыратын, өзім кішкене құс деп жорамалдайтын құстардың шырылы оятты. Құстар ерекше жаратылыс иесі ғой. Сізге жаңалық емес екенін білемін, бірақ құстардың ерекшелігі олардың сезгіштігі екенін айтқым келеді. Кейде өзімнен өзім құстармен сөйлесе алатын сияқтанамын. Кейде жануарлар тілін, тіпті кейде табиғат құбылыстарының, кейде музыкалық аспаптардың тілін білетіндеймін. Айналамның бәрі менімен тілдесетіндей, бір хабарды жеткізгісі келетіндей. Бүгін құстар да ерекше. Олар: «Сен үшін ерекше күн» деп айтып тұрғандай. Терезеден ескен жел де «Тезірек тұр да, сабаққа бар, саябаққа бар!» деп тұрғандай... Оянсам да көзімді ашуға бір қара күш кедергі келтіретіндей. Бір кезде жаныма Тоғжан жүгіріп келіп:

– Көзіңді ассаңшы, ас деймін. Тұл, тезірек, тұл! Не істеп жатылсың? – деп бетімді тырналай жөнелді.

– Түүшш! Естімей қаламын қазір... – деп аузын баса қойдым.

– Неге? Нені естімей қаласың? – деп аузын жапқаныма қарамастан сөйлеуін тоқтатпады.

– Құстарды естімей қаламын. Тыныш деймін, тыны-ы-ыш... деп көзімді ашып-жұмып, дыбысты естігім келгендей құлағымды түрдім.

– Өтілікші, құстар сөйлемейді, олар шік-шік дейді, – деп Тоғжан өзі сөйлемейді десе де, сөйлесуге болатынына сенгендей ақырын ғана сөйлейді.

– Не деп сөйлеп жатыл? – деп көрпенің астындағы қолымды ақырын жұлқылай жөнелді.

– Маған «сен тұрма, жатып демалып ал, ұйқың қанбады ғой» деп жатыр, – деп күліп кеп жіберіп едім.

– Өтіліксісің, сен жамансың! – деп бақырып жылай бастады. Бала көңілі сондай таза ғой, шіркін, осылай-осылай өзіне айтылғанның өтірік екенін білген таза көңіл ақырын-ақырын білінбей кірлене береді екен ғой. Бара-бара тіпті өзі де өтірік айтып, кейін оған да еті үйреніп, қалыпты жағдайға айналады. Міне, осылай өтірікшілік, ұрлықшылық пайда болады. Бір кезде бөлмеге қолында сүлгісі бар анам кіріп келді, қабағы шытулы екен. Іле-шала артынан Тоғжан бөлмеге кіріп, анамның аяғына жабыса кетіп:

– Анәшім, ол өтілік айтты мәған! Өтіліксі! Ол құстармен сөйлестім... – деп бақырып жылай бастады.

– Сен неге балаға өтірік айтасың! Сені ме, сені! Несі бар екен и, балада! Мәқ-мәқ етейін бе, қазір! – деп анам қолымен мені өтірік нұқып-нұқып ұрғандай болып тұр. Тоғжан мәз.

Менің бүгінгі күнім дәл осылай басталды, ал келер күнде менің жұмысым жоқ. Мен қазіргі бақыттың алдыңғысынан ыстығырақ екенін енді түсінгендеймін. Енді тұрып, сабаққа барып, саябаққа барғым келеді, дәл құстар айтқандай... Бұл менің шағын ғана құпиям. Бірақ құстар айтқан құпияның не екенін өзім де білмеймін. Жүрегім саябақта ерекше тыныштық барын әр дүрсілімен айтатындай.

Дастархан басында отырып, кесе ішіндегі шайым қозғалған сайын, мен армандаған бір азаматтың бейнесі көрінетіндей. Өзіне қол бұлғап шақыратындай. Қатты үңілгенім сонша – шайға кіріп кетердей болғанымды сезіп қалдым. Көзімді ашып-жұмып, қайта қарадым. Шайдың бетінде пайда болған кішкене толқындар маған:

– Неге отырсың, тұр тезірек орныңнан! – деп асықтыратындай. Бір түрлі барлық әлем мені тезірек үйден шығарғысы келетіндей.

Дәрістерім аяқталып, бірден саябаққа тарттым. Жолай ағаштардың бұтақтары, жапырақтары әлемнің кереметі сияқтанады. Мен сондай бақыттымын! Өзімді осынша бақыттымын деп ойлаған да жоқ екенмін. «Көру, есту, сезу деген керемет екен ғой» деп көзімді, құлағымды, жүзімді ұстап, екі қолымды жоғары көтеріп сүйсіне қарай бастадым. Саябаққа да жетіп қалыппын, ол сол кешегі мен көрген қалпында. Жан-жағыма айнала бір қарап едім ешкім жоқ. Содан аспанға қарадым, айналам биік ағашқа толып тұрғаннан ба әлде аспан әдеттегісінен басқа болып өзгерген бе, әйтеуір дөңгелек болып кішірейіп қалғандай. Аспанға қараған сайын мен кеседен көрген азаматтың сұлбасы анығырақ көріне беретін сияқты. Бір сәтте басымды біреу келіп тұп-тура дәл желкемнен салып қалғандай дың ете қалып, бір қатты жерге дүрс етті. Ал менің әлі аспаннан көз алғым келмеді, себебі көзімді жұмсам бейне жоғалып кетіп, таппай қалатын сияқтымын. Бір уақытта жанымда көп адам тұрғанын сезгендей болдым, бірақ бас бұрып тіпті көзімнің қиығымен қарағым келмейді. Бәрі бір бейнені жоғалтпаудың қамы еді. Енді құлағыма әлсін-әлсін жедел жәрдемнің мен ұната бермейтін даусы естілгендей.

– Біреу ауырып қалды ма екен? Көмегім керек болып жатқан шығар? – деп басымды бұрғым-ақ келген еді. Бұл жолы басымды бұруға шамам жоқ. Денемді бір ауырлық басқандай. Не болып жатқанын өзім де түсінбей қалдым. Аспандағы азаматтың бейнесі жымиып тұрған күйінде бұлттардың арасына сіңіп барып, жоқ болды. Құлағыма азанда естіген кішкентай құстардың даусы естілді.

– Біздің әлемімізге қош келдің, жарқыным! – деп қанаттарын әлсін-әлсін қағып, жанымда шыр-көбелек айналып, бір нәрселер айтып жүр. Не айтқаны түсінікті, бірақ менің ол сөздерге мән беруге жағдайым жоқ. Тек құс ұшқан аспанға артынан ере бердім. Менен көмек кімге керек болды екен деген уайымым да жоқ емес. Расымен менің түйсігім мені алдамаған екен. Құс кіп-кішкентай ғана, қанаттары да ерекше, мен көрген құстарға мүлде ұқсамайды. Аспанда қалықтап бара жатып, көзім жердегі саябаққа түсті. Анықтап қарасам, саябақтың дәл ортасында мен жатыр екенмін. Жан-жағым топырлаған жұрт. Он қадам жерде жедел-жәрдем көлігі. Осы кезде барып, ешкімге менен көмек керек болмағанын түсініп жүрегім жайланды. Кейін барып жәрдем өзіме керек болғанын түсіне бастадым. Уақыт өткен сайын саябақ кішірейе түскендей. Жүрегімде әлемге деген қимастық сезімі жалт ете қалғандай. Не болғанын әлі толық түсіне алмадым. Бір уақытта әлгі мені жетелеген құс, аспаннан қақ жарыла ашылған үлкен есіктің жанына келіп тоқтады. Ендігі таңдау өзіңде дегендей шиқ-шиқ етеді. Тілі бір түрлі қиындау, үйде жүріп естіген құс шиқылы осы жолғыдан қарағанда әлдеқайда түсініктірек сияқты еді деп ойладым. Есіктің тұтқасын ұстағаным сол еді. Кішкентай досым қайта жерге қарай ұшып бара жатқанын көзім шалып қалды. Ары қарай не болғанын өзім де білмеймін. Менің осы жолы өзім білмейтін, бірақ елден жасыратын құпиямның шын екеніне көзім анық жетті... Өтінемін, менің осы құпиямды ашпай сақтаңызшы. Мен сізге кіршіксіз сенемін. Сенім адамға ең керек дүние екенін ұмытпаңыз және сәби шындықтың жай шындықтан үлкен айырмашылығы барын да естен шығармағаныңыз жөн...

Мәліке Серғалы

Ертегімнің емеуріні

Ерте, ерте, ертеде, қазіргіден бөлек бір ерекше заман болған екен. Ол кез туралы біз тіпті елестете де алмаймыз-мыс. Себебі ол заманның адамдары бүгінгіден ерек, тіпті салыстыруға келмейді екен. Оның қай заман екенін білгіңіз келіп кеткенін білемін. Оған мен таңқалмаймын да.

Адамдарының көркіне көз тоймас сұлу тіпті Жәннаттың хор қыздары оларға қызығады екен. Сөйлегенде дауыстары құлағыңның құрышын қандырғаны сондай – тіпті көңіл-күйіңді көтеріп, ашулануың да мүмкін болмайтын көрінеді. Ал адамдарының жүзінен төгілген нұр, дәл Жүсіп пайғамбар туралы жазылған қиссалардағы пайғамбарымыз Жүсіптің жүзінен шашылған нұр сияқты болмаса да, одан соншалықты артта қалмайтын ерекше нұр екен. Бұл ерекше бір мемлекет болыпты, ол мемлекет «Ешкімбілмес» деп аталады екен. Расында, ол мемлекет туралы өзінің бұрыннан қоныстанып келе жатқан тұрғындары және олардың ұрпақтары және олардың көршісі «Ұзамас» деген шағын мемлекет тұрғындары ғана білетін көрінеді. Олар өз құпиясын бірнеше ғасырлар бойы ешкімге ашқан емес және ашпауға серттескендердің қатарынан.

Тұрғындары, Зәм-зәм суына түсіп шыққандай таза, тек тәні емес жандары да өздері сияқты тап-таза болғаны сондай – бұл елде мүлдем ұрыс-керіс, ашу деген дүние болмағандықтан, олардың не екенін де білмейтінге ұқсайды. Бұл жағдайға қалай жеткені олардың жанындағы көршісі «Ұзамастың» тұрғындарын қатты қызықтырып, толғандыратын. Олар туралы басқаларға айтып, олар туралы барлық құпияны білгісі келсе де қорқатын. Себебі «Ешкімбілмес» Құдіреті күшті Жаратушы Иеміздің қамқорлығына ие болып қалған жалғыз мемлекет екен деген аңыз бар етін. Сол себептен, Жаратқанның қаһарынан қорыққаннан үндемей жүргенді жөн санайды. Ешкімбілместің табиғаты Ұзамастан көрікті, көз қызықтыратын, жемістері балдай тәтті, алқаптары шалғын, сулары мөп-мөлдір, таулары биік, малдары семіз, сүтті, таулары биік әрі жасыл желекке оранған, тіпті бірнеше заманға куәгер болып, бойына бар құпияны сақтаған, ұшар басы аспанмен шектескендей көрінетін, алып ағаштарынан бір тал жапырақтың өзі дәл бір өзі ғашық сахнада соңғы рет керемет биді мың бұрала билеп, езуін ақырын ғана тартып, өнер көрсетіп, барлығымен қоштасып қалықтай түсетін ерекше бір керемет болыпты деседі. Бұл Ұзамастың тұрғындарына ұнамайтын. Қанша еңбектеніп, Ешкімбілместің тұрғындарының жасаған тірлігін жасап, олардан артық еңбектенсе де, егіндері олардан мол шыққан емес, ағаштарындағы жапырақтары билеген емес. Бір күні Ұзамастың патшасы Шегер өз патшалығында жаңадан дүниеге келген бір сәбиді, өзінің сиқыршысы Сирустың дуасымен дуалап, Ешкімбілместің еліндегі дәл осы уақытта дүниеге келген бір сәбимен алмастырып әкетеді. Ондағы арам ойы көрші патшалықтың не сиқыр қолданатынын, олардың не құпиясы бар екенін білу. Шегер бір жағынан Жаратушының қаһарынан қорықса, бір жағынан өз патшалығына берекені аз берген Жаратушыға ренішпен, оның үстіне патшалығының жағдайы жылдан-жылға нашарлап бара жатқанына шыдамай осы амалға барады. Әлгі сәби ержетіп, өте ақылды жігіт болып өседі. Есімін әкесі Нұртас деп қояды. Жігіттің әкесі аяқ киім тігіншісі, оның тіккен аяқ киімін барлық Ешкімбілместің тұрғындары сатып алып, әр жыл мезгілінде осы кісіге келіп жасататын көрінеді. Дуаның күші бойында болса да Нұртас еш жамандыққа барған емес. Тек жүрегі қай сәтте болсын басқа бір елді, басқа бір сәттерді асыға күтетін. Онысын өзі де білмейтін. Ұзамастың патшасы қартайып, оның патшалығының тұрғындарының бәрі кедейленіп, жағдайлары одан сайын нашарлай береді. Шегер қарт Сирусты өзіне шақырып:

– Неге Нұртас әлі ешбір әрекет жасамады? Мұны қалай түсінуге болады? Әлде сен бізді алдадың ба? – деп ашуға булығып, Сирусты жазалағысы келеді. Сонда Сирус:

– Аса құдіретті, патша ием! Ол есін біліп, мына жарық дүниені танығалы оның жанары Ешкімбілместен ешбір жамандық атаулыны көрген емес, оның құлақтары ешбір өтірікті, дөрекілікті естіген емес, оның тәні де жаны да дәл сәби кезіндегі періштелігінен айырылмаған екен... – деп басын төмен салбыратып:

– Мені қалай жазаласаңызда өз еркіңізде, менің көрер жарығым көп емес... Тек бір айтарым, Нұртастың жаны бәрібір өз кіндік қаны тамған өлкесін тауып келеді. Бірақ ол жаман адамға айналып, бойындағы тазалығынан айырылатын болса, сіздің патшалықтың күлін көкке ұшыратын болады... – дей беріп көз жұмып кетеді. Шегер патша не істерін білмейді, егер Нұртас жамандықты үйренсе, өз патшалығына қатер төнеді, сондықтан дәрменсіз. Оның патшалығанда Сирустан асқан көріпкел, сиқыршы жоқ еді. Басқа патшалықтан шақырайын десе, Жаратушының қаһарынан қорқады, оның үстіне Шегер өз берген уәдесінен тайған емес.

Нұртас та өз әкесі сияқты етікші болады, тек өзінің ерекше аяқ киімдерін жасап шығарғысы келеді. Нұртас жаңбырлы күні серуендеп, жаңбыр тамшыларының оның жалпақша келген бетіне тиіп, мойнынан сорғалай отырып денесіне түсетін сәтін сондай жақсы көретін. Оның үйі патшалықтың ең шет аймағындағы биік таудың етегінде орналасқан еді. Өзінің жаңбырлы серуенінен кейін міндетті түрде ешкім білмейтін ағаш басындағы табиғаттың кереметімен пайда болған үйшігіне келетін. Ол үйшік бірден көзге түсетіндей емес, үйшік деуге де келмейтін шығар. Тек шырмала өскен бұтақтары дәл үйдің терезесі сияқты ерекше орналасқан, дәл ортасы кең ішіне үш-төрт адам сиярлық орын бар. Оның үстіне діңінен тараған үлкен бұталары адам отыруға лайықталып әдейі жасағандай көрінетін. Бүгін жаңбыр жауып, әдеттегідей Нұртас өз әлеміне келе жатқан еді, алыстан