автордың кітабын онлайн тегін оқу Қызыл Арлекин. Өтіріктер патшалығы
Біздің әлем сіздің әлемнен өзгерек.
Ол түрлі түстерге бөлінеді.
Сондықтан біз бет әлпетімізді,
ішкі толғанысымызды
жасырып тұратын маска тағуға мәжбүрміз.
Бұл әлемде аураның түсі сенің кім екеніңді және өмірдегі мақсатың
қандай екенін анықтап береді.
«Қасқыр мен қой бір жерден су ішпес» дегендей, әр түстің хромдары ешқашан сыйыспаған.
Олардан бөлек, мұнда Арлекиндер бар.
Қазір мен олар жайлы көп нәрсе білемін.
Сондай-ақ шындықты өтіріктен
айыра аламын.
Мен олардың біреуін жолықтырып, аман қалдым. Енді сол бастан кешкен оқиғаларыммен бөлісуге дайынмын...
1. Жаңа болашақ
Егер сіз менің бастан кешкен оқиғаларымды бақылап отырған болсаңыз, онда атымның Ашева екенін, ал хромдардың ішінде Қарасына жататынымды да білерсіз. Бір жылдан астам уақыт бұрын мен туған жерім Аксиумнан кетіп қалған едім. Кетіп қалғанда қалай, қашуға мәжбүр болдым. Тағдыр тауқыметі мені босқынға айналдырып, бұрын көрмеген елдерді паналауыма тура келді. Ақыр соңында Жасылдар қаласы Эвердияға тап болдым. Уақыт құдайының құдіретімен сол бір сәтке қайта оралайықшы. Досыма айналған Арлекин-Ктомио хромдар әлемі туралы барлық ойымды кенеттен өзгерткен сәтке; онымен сөйлескеннен кейін тағдырдың маған ерекше болашақ дайындағанын түсінген сәтке.
— Жерлерді біріктіру керек дейсің бе? Бұл мүмкін емес! — деп айғайлап жібердім мен.
Оның сол қалпы үндемей тұрғанына қарағанда, Ктомио менен басқа жауап күтпеген де сияқты.
— Тек осылай ғана хромдар бір-бірімен бейбіт өмір сүруге мүмкіндік алады. Ашева, ойлап қара, Қаралар мен Қызылдар тағы қанша рет қару-жарақ алып, соғыса бермек? Әкесінің немесе ұлының өлімінен тағы қанша отбасы қиналып, зардап шегеді? Осыны ойланшы, — деді де, айтылғандар жайлы ойлануыма уақыт бергендей кідіріп қалды. Расымен де, жақындарымыздан айырылған біздің мұңымыз бір еді.
— Бірақ хромдар бір-біріне ұқсамайды. Олар әр түрлі! — дедім мен сеніммен. — Есте жоқ замандардан бері жолы қосылмаған халықтарды біріктіру әсте мүмкін емес.
Бір сәтке Жасылдар мен Қара сияқты халықтар бірге өмір сүрсе, не болады деп ойланып кеттім. Шынымен де, мұндай нәрсені елестетудің өзі қиын болатын.
— Бұл табиғаттың заңына қайшы, — деп сөзімді түйіндедім.
— Мен бұл оңай болады деп айтқан жоқпын, — деп жауап берді кәрі хром. — Біз олардың ұлттық мәдениетіне зиян келтірмейтіндей етіп, әр түстегі хромдарды біріктірудің жолын табуымыз керек. Оларға қозғау салу қажет.
— Сонда қалай?
— Соғыс орнына сауда жасауға мүмкіндік беретін Қаралар мен Қызылдар арасындағы ұзақ мерзімді бейбітшілік келісімі, — деді Ктомио сәл төмен дауыспен. — Мынадан бастауға да болады...
Ол жамылғысының астынан бір қалта тұз шығарып, алдыма қойды.
— Жасыратыны жоқ, бейбіт уақытта да Қаралар халқы бізден, яғни Қызылдардан тұз сатып алу үшін араға Сарыларды салады. Тіке өзімізден сұрайын десе, намыстары жібермейді.
— Мен мұны білмедім, — дедім.
— Сендерге тиесілі Қасиетті ормандардың Қара халықты бүкіл әлемнен оқшаулайтынын да білмегеніңе сенімдімін. Сенің ойыңша, сауда-саттықта неліктен Көктердің мұндай күші бар?
Мен Жомарт жәрмеңке жайлы ойладым, ол жақта Қара түстілерден басқаның бәрі болған еді. Менің ойымды оқып қойғандай, Ктомио:
— Аксиумда мұндай жағдайдың кімге тиімді екенін өзің ойлап көрші.
Мен ашуланып, тісімнің арасынан күлдім:
— Сен шынымен де Арлекин екенсің! Қаралар ешқашан Қызылдардың өз ормандарында еркін жүруіне жол бермейді. Бізді барлық нәрсе оқшаулап тұрады!
Ктомио маған тесіле қарады.
— «Барлығы» дегенді қалай түсінесің? — деп сұрады ақырын ғана. — Ал «ештеңе» дегенді ше? Біздің әлемнің екі шегі дегендер осылар емес пе? Қаралар мен Қызылдар үлкен аумақтарға иелік етеді. Егер бұл халықтар бірігуге батылдық тапса, қалған хромдар да көп ұзамай солардың жолымен жүреді.
Оның бұл ойы сандырақ болып көрінді.
— Аксиумның ақсақалдары бұған ешқашан келіспейді! Сен жаңа ғана айттың емес пе: олар шындықты жасыру үшін ештеңеден тайынбайтын арсыздар деп.
— Сондықтан бізге ескі әдет-ғұрыптарға қарсы тұруға дайын, қорықпайтын ақсақал керек, яғни басқаларға әсер ете алатын адам.
— Сәттілік жолдас болсын, — деп бұрқылдадым.
Ктомио қасын сәл көтеріп, маған қарады.
Оның не айтқысы келгенін түсіну үшін маған біраз уақыт қажет болды. Негізінде түсінгендей болдым, бірақ бұл болжамым өте күлкілі көрінді.
— Мен? Сен расымен де ақыл-есіңнен айырылған екенсің!
Ктомио күлімсіреп, иығын қиқаң еткізді.
— Әбден мүмкін.
— Менен қандай ақсақал шықсын? Он алтыға да толмағанмын. Оған қоса, мен қашып жүрген жоқпын ба!
— Маскалардың ар жағында кімнің жасырынғанын бәрі бірдей біле бермес. Масканың құдіреті де сонда. Мен сенен бірнеше жас қана үлкен ақсақалдарды білетінмін.
Мен өз тәжірибемнен Ктомионың айтқандары дұрыс екендігін түсіндім. Біздің үйге келген «Ақсақал» шын мәнінде мәртебеге сай келетін жаста емес еді. Дегенмен ол менен әлдеқайда үлкен болатын.
— Қаншама ақсақал өзінің құрметті жасына жетпей, билік үшін күресте қайтыс болғанын білсең, таңғалар едің, — деп жалғастырды ол ойымды оқып қойғандай.
— Қаралар туралы осыншама көп нәрсені қайдан білесің? — деп сұрадым мен.
— Мұндай деректерді жинап жүру — Арлекиннің басты қаруы, Ашева.
Бір сәтке ол мені мазақтап жатыр ма деп ойлап қалдым.
— Осы әңгімені қоя тұрайықшы. Бізге түнеу үшін бір күрке жасау керек.
Енді менің кезегім келді. Ктомиоға орманда өмір сүруге қажетті ақыл-кеңестерімді бердім. Ол жайпақ жағаны аялдауға таптырмайтын жақсы жер деп ойлады, алайда бұл жерден аңызақ жел соғатынын және бізді оңай байқап қалуға болатынын айтып сендірдім. Сосын Шығыс орманында әкеммен бірге аңға шыққанымды, онымен көп уақыт бірге өткізіп, біраз тәжірибе жинақтағанымды әңгімелеп бердім. Менің орнымда әкем болса қайтер еді деп ойлана келе күркені қарағайлардың арасына құруды ұсындым.
Мен бұлақтың жанынан бірнеше қолайлы ағашты тез таптым. Жұмысты енді бастай бергенімізде, Ктомио біз аяқтаған бойда кететінін мәлімдеді. Орманда жалғыз қалуым керек деген сөз еді бұл.
Менің қалағаным бұл емес еді.
— Мен мұнда жалғыз не істеймін? Неге сенімен бірге Қызылдар патшалығына бара алмаймын?
— Өйткені Қаралар — әлі күнге дейін біздің жауымыз.
— Онда мен Жасылдардың маскасын киіп аламын. Егер түрлі түсті аура шынымен болмаса, мені ешкім де біле алмайды.
— Бұл мүмкін емес, — деп Ктомио басын шайқады. — Басқа жерлердегідей, Қызылдардың қаласында Жасылдарға орын жоқ.
Біз шатырдың негізіне берік тірек іздеп, оны орналастырып жатқан кезде мен оны ойынан айнытуға тырыстым. Тұла бойым әлі де ауырып тұр еді, сондықтан Ктомио жұмыстың көп бөлігін жасауға мәжбүр болды. Оның арбасынан алған арқанмен біз екі ағаштың арасындағы тіреуді алты футтай биіктікте бекітіп алдық.
— Ал егер Қызылдар сияқты болып сенімен бірге жүрсем ше? — дедім мен.
— Сен біздің әдет-ғұрыптарымыз туралы ештеңе білмейсің, — деп жауап берді ол. — Сондықтан шын мәнінде кім екеніңді тез білдіріп қоярсың.
— Ең құрығанда, мен тырысып көрер едім, —
деп қоймадым мен де. — Мен өзімді Жасыл сияқты көрсете алдым, ендеше, Қызылдың да рөлін жақсы сомдай аламын.
Мен бұған аса сенімді емес едім, бірақ Ктомионың менен бір нәрсе жасырып отырғанын сездім. Өте маңызды нәрсе жасырған сияқты.
— Жетеді, Ашева, — деді ол. — Уақыты келгенде ешкімнен және еш нәрседен қорықпай, басыңды тік көтеріп, қалаған жеріңе бара алатын боласың.
— Сен өзіңді алдап жүрсің. Мұндай уақыт ешқашан келмейді, — дедім ашуланып.
Жұмысымызды жалғастыра отырып, бірдей екі жас ағашты кесіп алдық. Мен оларды бұтақтардан аршып, үшбұрышты жақтау алу үшін қарама-қарсы ұштарын жерге тіреп, тіреуіштің бір ұшын арқалыққа байлап қойдым. Біз шатырға жұқа бұтақтар таңдаған кезде болмаса, үнсіз
жұмыс істеп жаттық. Тек анда-санда қысқа сөз алмасып отырдық. Мен оларды тор тәрізді, айқыш-ұйқыш етіп, әкем үйреткендей ерекше түйінмен байлап бекіттім. Содан кейін оның кеңдігін тексеру үшін лашыққа кіріп жатты. Қабыр-
ғаларына тимейтіндігіме көз жеткізіп, Ктомиоға қарағайдың жіңішке, икемді бұтақтарын лашықтың төбесіне қалай тоқу керектігін көрсеттім. Қарағайдың инелері қалыңдығы бір футтай, су өткізбейтін тамаша шатыр болып шыға келді.
Ктомио менің шеберлігіме тәнті болды.
— Сенің ептілікпен әрекет еткеніңе тәнтімін. Тіпті қашқын болғаныңа қарамастан, асқақ рухыңды жоғалтпапсың, — деді ол. Оның мақтауын елемегенімді көріп, Ктомио сөзін жалғастырды: — Бірақ Қараларға тән тәкаппарлық қиын кезде кесірін тигізіп жатады. Саған кішіпейіл әрі қу болуды үйрену керек. Мұнда жалғыз өзің қалған кезде тағы бірдеңені үйренерсің.
— Бұл не, рәсім бе?
— Жүруің керек болатын жол Қара халықтың он шақты рәсіміне тең келеді, — деді Ктомио кезекті ақылын айтып жатып.
Оның менің халқым жайлы қаншалықты көп білетіндігіне тағы таңғалмасыма болмады.
— Ендеше, неге бастамаймыз? — деп шыдамай кеттім мен.
— Сен қазірдің өзінде бастадым дей бер, — деп жауап берді Ктомио. — Алдымен өз бетіңмен өмір сүруге дағдылануың керек. Міне, сол үшін менің кетуім керек.
— Қазір ме? Яғни дәл қазір?
Мен жуық арада бастан өткерген барлық оқиғадан кейін өз-өзіме келе алмадым: Аксиумнан қашқанымнан бастап, мені өлімге апарып соқтыра жаздаған Тағдыр дөңгелегіндегі сынаққа дейін. Мен мұны өзіме мойындағым келмесе де, өзімді жоғалтып, адасқандай сезіндім.
Мені иығымнан ұстап, Ктомио бетіме қарады:
— Тек тәжірибемен келетін нәрселер бар. Сен менің соңғы үмітімсің, Ашева. Сен маған қиындықтармен күресуге көмектесуге дайын болғанға дейін менен аулақ болғаның дұрыс. Ал егер алда-жалда маған бірдеңе болса, осында екеніңді, жоспарларымызды жүзеге асыруға дайындалып жатқаныңды біліп, еш уайымсыз өтемін бұл өмірден.
Мен сенімсіздеу болып сәл кідірдім. Оның айтқандарын толықтай түсініп, көзіне қарауым үшін біраз уақыт керек болды.
— Уақыты келгенде мен дайын боламын, — деп уәде бердім. Оның маған деген сенімі қатты әсер етті.
— Жақсы, — деді Ктомио мақұлдап басын изеп. — Мен мұның қиын көрінетінін білемін... Кешір, бірақ жетістікке жетуіміз үшін сені тезірек есейтіп жібердім-ау. Мұнсыз болмайды. Қане, жүр, мені арбаға дейін шығарып саларсың.
Бірер сәттен кейін, арбасының алдыңғы жағына мініп алғасын, ол маған бұрылды:
— Мен қайтып келемін деп уәде беремін, Ашева! Содан кейін мен сізді өз жоспарларыма жіберемін.
— Ол күн қашан туады?
Ктомио жігерлендіре күлді.
— Ал мұны енді айта алмаймын. Бірақ мен қайтып келемін деп уәде беремін.
Оның сөздері сенімді естілді.
— Ұмытып барады екем, — деді ол арбадан кенеп салынған сөмкені алып, маған беріп жатып. Ішінде әкемнің қанжары, анамның медальоны, мерекелік қара маскам мен Жасыл хром болып жүрген кезімде киген ағаш маскам жатты.
— Мен оны Көк пирамидадан тауып алдым. Бұл ырымшыл ақымақтардың ешқайсысы да Арлекиннің заттарына қол тигізуге батылы бармады, — деді Ктомио күліп, сонымен бір мезетте тезірек жүруін қалаған ол атын сабалады. — Қош бол, Ашева!
Мен жағалауды бойлап кетіп бара жатқан күйме қарайған нүкте сияқтанып көзден ғайып болғанға дейін қарап ұзақ тұрдым. Мен өзімді бұрынғыдан бетер жалғыз сезіндім. Тіпті Аксиумнан қашқан кезімде де мұндай сезімді бастан өткермеген болармын. Ол кезде мен аман қалғым келіп, өлімнен қаштым. Ал дәл қазір ұмытқым келетін оқиғалар мен әрекеттерді еске түсіруге, ойлануға уақыт тым көп.
Батып бара жатқан күннің әдемі көрінісі мені мұңды ойларымнан серпілтіп тастады. Жұмыстарым әлі де көп еді: лашығыма төсеніш жасау керек болды. Әкем маған жылы күндердің алдамшы екенін және тақыр жерде түнеу салқындап қалуға әкелуі мүмкін екенін айтқан еді.
Бұған жол бермеу үшін мен лашықтағы барлық жапырақ пен бұтақты алып шықтым. Содан кейін ішіне қарағайдың инелерін қабаттап, оларды ағаш бұтақтарынан және айналадағы тастардан алынған мүкпен жаптым. Өзіме жылы төсек дайындап, жұмысымның нәтижесіне көңілім тойғасын, ішімнен әкемнің рухына алғыс айттым. Ең ақырында жағалаудан тас жинап, лашықтың алдына от жақтым.
Орманға қараңғылық түскенде мен шақпақ таспен от жақтым. Ктомио кетердің алдында маған бірінші күнге деп аздап қақталған ет қал-
дырған болатын. Мен от жағып отырып, ет шайнап, өткен күнгі оқиғалар туралы ойладым — бұл күн есімде мәңгі қалады, өйткені бүгін құдайлардың қалауымен жаңа болашаққа бет бұрдым.
2. Аман қалу ғылымы
Келесі күні мен алдымен барып теңізге шомылдым. Айастың түрмесінде үстіме сіңген тер иісі соншалық, тіпті жабайы аңды қорқытуға болатын!
Мен толқынға сүңгіп бара жатқанда, жаман күндер туралы естеліктер артта қалды. Бала кезімнен Акси өзенінің табиғатын жақсы білетінмін, бірақ теңіз басқаша екен. Көбік толқындар мені құшағына алып, күш-қуатқа толтырды, ал тұз жаңа өмірдің иісін берді. Судың шексіз кеңістігінде мекендейтін икемді және тынышсыз теңіз тұрғындары мен үшін бұрын белгісіз болып келген бостандық сезімін оятты. Толқындар мені жағаға қарай итерген кезде, мен кенеттен Қара хромдар теңіз құдайын құрметтемейді деп ойладым. Мен тағы да қатты жерге аяқ бастым, енді күмәнім қалмады: теңіз құдайы бар және ол жомарт!
Түнде мен күркеде жаттым. Тап бір інінде жатқан жануар тәрізді бүктетіліп, паналайтын жеріме құбыжықтар жолықпасын деп дұға еттім. Анда-санда ұйқымды ашуға, сергек болуға тырыстым. Тек теңіздің күркіреген дауысы мен айдың жарығы менің жалғыздығымды түсінгендей еді.
Келесі күні күн шығып, күйдіре бастаған кезде мен қарағайдың көлеңкесіне орналастым. Денемдегі ауырсыну біртіндеп басылды, көп ұзамай тамақты ойлап, бұл туралы мүлдем ұмыттым. Мені қоршап тұрған орманға көз салдым, онда Ктомионың айтуы бойынша тамақ табу қиынға соқпаған. Бірақ менің үмітім ақталмады. Бұл жерлер Аксиум маңындағы жан-жануарға бай ормандардан өзгеше еді. Ымырт жабыла бастаған кезде мен бұрын-соңды болмаған аштықты сезініп, ертеңгі күн маған сәттілік әкеледі деп өзімді сендіруге тырысып, күркеге құр қол қайттым.
Келесі күні таңертең жылы күннің орнын сұр бұлт пен жел басты. Тоңғанымнан дірілдеп ерте оянып алдым. Бұрын-соңды осылай аш болған емеспін. Ағаштың өзі маған дәмді болып көрінді. Теңізге үңілдім. Бәлкім, құрлықта аң аулаудың орнына бақытымды суда сынап көргенім дұрыс шығар? Бұрын Қара халықтың өзендерінен ауланған балықты жедім, сондықтан балық аулау маған қиынға соқпайтын.
Алайда теңіз өзіне тиесілі нәрсемен оңай бөліскісі келмеді. Қатты толқын жағаға ойнақшып келудің орнына гүрілдеп соғылып жатты. Мұндай алапат гүрілде бойым тоңазып кетті. Алайда аш қарынға бір нәрсе түспейтіні бұдан да қорқынышты еді.
Қанжарды алып, мен оны жақын маңда жүзіп жүрген балықтарға сұғып жіберейін деп, суға түстім. Көптеген талпынысым нәтижесіз болды. Кішкентай ақшыл балықтар қолым жетпейтін жерде айналып мені мазақ етті. Біраз уақыттан кейін мен теңізден күміс балықтар жұбын байқадым. Пышақты тісіме қыстырып, оларға қарай жүздім. Барынша сенімді, жігерлі есіп, жүзіп келемін.
Құдай
