Ян Чачот

Творы часоў ссылкі і апошніх гадоў жыцця 1825-1847

Яна далёка

Трызню табою, адзінай,

О маё шчасце, дзяўчына!

Дзе ты, жыццё маё, ранне,

Ты, маё ў свеце каханне?

Ты за той дальняй смугою!

Не за адной ты гарою,

Не за аднымі барамі,

Не за аднымі гарамі!

Дзеляць нас земляў абшары,

Горы, лясы, нібы хмары,

Дзеляць аблокаў чароды,

Розныя дзеляць народы.

Ці калі ўбачу цябе я?

Ці я прайду скрозь завеі,

Тыя між намі абшары,

Горы, лясы, нібы хмары?

Толькі Айчына і Зося 

Сёння мне ўцехай адзінай.

Сёння мне ўцехай адзінай,

Жалю і смутку прычынай.

Хто ж за любоў, за каханне

Даў мне пакуты такія?

Вашай я рады чакаю,

Добрыя сэрцы людскія.

Я панясу да магілы

Любасць да краю і Зосі,

Хоць мне любоў гэта ў сэрцы

Столькі няшчасцяў прыносіць.

Спявай па-над Сольчай, салоўку

Спявай па-над Сольчай, салоўку,

Хоць я цябе там не пачую.

Увечары прыйдзе ізноўку

Яна ў тваю заціш лясную.

Яна, каго ў думках нам стрэціць

Так люба у дзень гэты весні,

Хоць хвілю здалёк нам пасвеціць

І хвілю тваёй чыстай песні.

Ты, Сольча, пад месячным ззяннем

Між лозаў, праз зацень завояў

За далеч, з глухім буркатаннем

Нясі сваё срэбра жывое.

Яна, каго ў думках нам стрэціць

Так люба у час гэты весні,

Хоць хвілю здалёк нам пасвеціць

І хвілю тваёй, рэчка, песні.

Ці пойдзем калі яшчэ з ёю

Паслухаць пад месяца ззянне

Салоўку чароўнай парою

І, Сольча, тваё буркатанне?

Мо з часам пачуцці астынуць,

І знікнем мы ўсе, як аблокі,

Усё ж нашы душы не згінуць,

Запомняць нас Сальчы затокі.

Голуб

Я паслаў бы, голуб,

Цябе ў любы край,

Дзе маё каханне,

Дзе мой светлы май.

Мо б занёс праз далеч

Мілай колькі слоў:

Лейлі, ты мне люба,

Жыў я і здароў.

Я сказаў бы, голуб:

Мчыся ў добры час,

Між дзяўчат пазнаеш

Мілую ты ўраз.

Твар яе журлівы,

Хоць на вуснах - смех.

І сядзіць самотна

Між людскіх уцех.

Ты яе пазнаеш,

Бо яна - адна,

Самая з наймілых

Мілая яна.

Што яна - красуня,

Слова нават дам.

Ну, а ці сумуе...

Ты убачыш сам.

Вандроўная пташка

Пташка, пташка,

Скуль ляціш ты -

Ці не з нашых

Ніў?

Каб пачуць мне

Што аб мілай,

Я б шчаслівы

Быў.

Мо была

Ў яе садочку?

Ці не стрэла

Там

Той найгожай,

Да якой бы

Паляцеў я

Сам?

Ці не чула

Выпадкова

Ты хоць колькі

Слоў

Той, якая

Не выходзіць

З маіх юных

Сноў?

Ах ты, пташка,

Адлятаеш -

У якую ж

Даль?

Мне пакінула

Ізноў тут

Па наймілай

Жаль.

Зязюлька

Кукавала у садочку

Ўсім зязюлька пад лісточкам:

- Не звівала я гняздзечка -

Хто б мае прыняў яечкі?

Салавей саўе гняздзечка,

Возьме ён мае яечкі.

Кукавала у садочку

Зноў зязюлька пад лісточкам:

- Тут лятала я ўсё лета,

Звала, звала сваіх дзетак.

Толькі дзеткі між гаямі

Паляцелі з салаўямі.

Зося слёзы пралівае,

Галаву ніжэй схіляе:

- Ой, хто косы распляце мне?

Хто вяночак мне надзене?

Брацік косы распляце мне,

А сястра вянок надзене.

Плача Зося, не сціхае,

Галаву ніжэй схіляе:

- Болей мне у роднай хаце

Не гуляці, не спяваці:

Брат вяночак зняў з ахвотай,

А сястра забрала ўплёты.

Прыляцелі саколікі

Прыляцелі саколікі

Пад вішнёвы сад,

Звалі ў неба зязюлечку

Ад густых прысад.

- Паляцець бы з вамі рада

Я ў любую даль,

Ды мне саду зялёнага

І гняздзечка жаль.

Прыехалі да дзяўчыны

Ды сваты гурмой,

У дарогу сабірацца

Клікалі з сабой.

- Рада б я паехаць з вамі

У любую даль,

Ды мне маткі і сястрычак

І айчыны жаль.

Касец

1

Раскажы ты мне, батыр, якое сонца

Тут цябе пячэ больш, у тваёй старонцы?

Тое, што па небе над табой гуляе

Ці што воч ясноту на цябе ўздымае?

2

Сонца з неба голаў апячэ ці палец,

Любая ж пастушка - жарам сэрца паліць.

Ліпы цень шырокі - схова ад прамення,

Ад агню ж кахання дол сыры - збавенне.

Касец

1

Раскажы ты мне, батыр, якое сонца

Тут цябе пячэ больш, у тваёй старонцы?

Тое, што па небе над табой гуляе

Ці што воч ясноту на цябе ўздымае?

2

Сонца з неба голаў апячэ ці палец,

Любая ж пастушка - жарам сэрца паліць.

Ліпы цень шырокі - схова ад прамення,

Ад агню ж кахання дол сыры - збавенне.