Все права защищены. Данная электронная книга предназначена исключительно для частного использования в личных (некоммерческих) целях. Электронная книга, ее части, фрагменты и элементы, включая текст, изображения и иное, не подлежат копированию и любому другому использованию без разрешения правообладателя. В частности, запрещено такое использование, в результате которого электронная книга, ее часть, фрагмент или элемент станут доступными ограниченному или неопределенному кругу лиц, в том числе посредством сети интернет, независимо от того, будет предоставляться доступ за плату или безвозмездно.

Копирование, воспроизведение и иное использование электронной книги, ее частей, фрагментов и элементов, выходящее за пределы частного использования в личных (некоммерческих) целях, без согласия правообладателя является незаконным и влечет уголовную, административную и гражданскую ответственность.

Бірінші тарау

Теңіз мүйізі

Ақшыл шашты бала биік шыңның соңғы асуынан енді ғана өтіп, жіңішке құмды мүйіс арқылы бөлініп қалған теңіз қолтығына шықты. Мектепке киіп жүрген тоқымасын шешіп алып, сүйретіп келе жатыр. Үстіндегі сұр жейде терге малшыныпты, шашы маңдайына жабысып қалған. Ну тоғайға тыртық құсап сұғына енген ағашы кесілген орманның ұзын жолағын моншадағыдай ыстық буып тұр екен. Кездейсоқ қызғылт-сары құс аспанға жарқ етіп көтеріліп, жалмауыз кемпірдей шырылдап қоя бергенде бала шырмауықтар мен ағаш сабақтарына сүріне құлады; шырылдаған құс үніне қосылып, бөгде бір дауыс жаңғырды:

— Ә-әй! — деді әлгі жаңғырған айқай. — Тоқтай тұршы!

Соқпақ жол бойындағы бұталар тамшы түйірлерін төгіп, дір ете қалды.

— Тоқтай тұршы, — деді жаңағы дауыс. — Мен адасып қалдым.

Ақшыл шашты бала тоқтап, әдеттегі дағдысымен гольфын көтеріп қойды, ну тоғай сол секундта Лондон маңындағы өңірлерге ұқсап кетті.

Әлгі дауыс тағы естілді:

— Жүргізбейді, тіпті аяқ басуың қиын!

Дауыс иесі кір-кір күртешесін әрең сүйретіп, арт жақтағы бұталардың арасынан шығып келе жатты. Топ-толық жалаңаш аяқтары тізесіне дейін тікенекке оралып, жара-жара болыпты. Еңкейіп, тікенектерді алып тастады да, бері бұрылды. Бұл — ақшыл шашты баладан аласа екен, бірақ тым толық. Бір аттап, аяғын аңдап басып, жақындап келеді, жуан көзәйнегінің ар жағынан тесіле қарайды.

— Әлгі мегафоны бар ағай қайда кеткен?

Ақшыл шашты бала басын шайқады:

— Бұл — арал. Маған солай болып көрінеді. Ал анау жақта су астындағы құз бар. Бәлкім, бұл жерде ересек адамдар мүлде жоқ шығар.

Толық бала абыржып қалды:

— Ұшқыш болып еді ғой. Жолаушылар салонында емес, өзінің алдыңғы жақтағы кабинасында.

Ақшыл шаш көзін сығырайтып тұрып, су астындағы құзға қарады.

— Ал онда балалар қайда? — деп толық бала тағы да тек тұрмады. — Кейбір балалар аман қалған шығар? Солай емес пе? Солай ғой?

Ақшыл шашты бала байыппен басып, суға қарай жүрді. Толық бала осымен өзара әңгіменің аяқталғанын түсінді. Амалсыз, ақшыл шаштың соңынан ерді.

— Бұл арада ересек адамдар мүлде жоқ болғаны ма?

— Солай сияқты.

Ақшыл шашты бала көңілсіздеу сөйледі. Бірақ сол сәт ол аңсаған арманына қол жеткізгендей қуанып кетті. Соқпақ жолдың қақ ортасына басымен тұрып алып, езуі құлағына жеткенше толық балаға ыржия қарады.

— Ешқандай ересек адам жоқ!

Толық бала ойланып тұрды.

— Ал әлгі ұшқыш...

Ақшыл шаш секіріп түсіп, шаңы бұрқыраған жерге отыра кетті.

— Шамасы, бізді осында қалдырып, өзі ұшып кеткен болуы керек. Ол бұл араға қона алмайды, дөңгелектері жерге кіріп кетеді.

— Бізді атып түсірген бе!

— Жоға, ол әлі оралады!

Толық бала басын шайқады:

— Біз төмендеп келе жатқанда, терезеге қарап бәрін көріп тұрдым, анау жақта жанып жатқан болатын. Біздің ұшақ басқа жағынан жанып жатты.

Оның екі көзі соқпақ жол бойын кезіп тұрды.

— Мұның бәрі фюзеляждан.

Ақшыл шаш қолын созып, сау-тамтығы қалмаған ағаш діңін ұстап көрді.

— Бұған не болған! Ол қайда кеткен?

— Толқын алып кеткен. Қандай қорқынышты, ағаштардың бәрі сыныпты. Ал бұл арада балалар да болған шығар...

Ол аз-кем үндемей тұрып, кенет:

— Сенің атың кім? — деді.

— Ральф.

Толық бала енді өзінің атын сұрайды ғой деп күткен, бірақ мұндай рәсім болған жоқ; өзін Ральф деп таныстырған ақшыл шашты бала жымия күліп, орнынан тұрды да, теңіз қолтығына қарай қозғалды. Толық бала да оны өкшелей жүрді.

— Мен бұл жерде біздің балалар көп болуы керек деп ойлаймын. Сен оларды көрген жоқсың ба?

Ральф басын шайқап қойып, жылдам адымдады. Бірақ бұтаққа соқтығып, жалп етіп құлады.

Толық бала отарба сияқты алқына дем алып, оның қасында тұрды.

— Тәтем маған жүгіруге рұқсат етпейді, — деді ол. — Өйткені мен демікпемен ауырамын.

— Ассы-ма-какассыма?

— Иә. Тұншығып қаламын. Бүкіл мектепте менің ғана демікпем бар, — деді ол бейне бір соны мақтан тұтатындай. — Оның үстіне үш жасымнан бері көзәйнек киемін.

Ол көзәйнегін алып, көзін жыпылықтатып, жымиған түрмен оны Ральфке көрсетті, содан соң кір-кір курткасымен көзәйнегін ысқылай сүртті. Кенет бұлдыр кескіні әлде ауру, әлде түйіле қалған бірдеңеден өзгеріп сала берді. Самайының терін сүртіп, көзәйнегін тез киіп алды.

— Әлгі жидектер...

Ол соқпақ жол бойына көз тастап қойды.

— Әлгі жидектер... Бірақ мен...

Көзәйнегін түзетіп, жан-жағына алақтай қарап тұрды, содан соң қалың жапырақтардың арғы жағына қарай жүгіре басып жетті де, жүресінен отыра кетті.

— Мен қазір...

Ральф ағаштарды абайлап ажыратып, бұтақтар астына сүңгіді. Ал мұрны пысылдаған толық бала артта қалды, ол өзін жағадан бөліп тұрған соңғы кедергіге қарай асыға жүрді. Құлап қалған ағаш діңдерін аттап өтіп, тоғайсыз даладан келіп шықты.

Жағалау түгел пальма ағашын жамылған екен. Пальма ағаштары иіліп, сәулеге малына еңкейіп, жасыл, жазық қауырсындары жүз фут1 биіктіктен салбырап тұр. Ағаш астынан шығып қалған тамырлар күп боп ісіргендей қатты шөп өсіп шығыпты, шіріген кокостар шашылып жатыр, әр жерден бұлтиып шыққан жас өскіндер көзге түседі. Артқы жақтан қараңғы орман мен соқпақ жолдың ашық ізі көрінеді. Ральф қолын ағаштың сұр діңгегіне салып, жалтырап жатқан суға сығырая қарап тұрып қалды. Анау жақта, бір миль2 қашықтықтағы су асты маржан құзы жанында, жағаға соққан теңіз толқыны жалп-жалп етеді, әрі қарай қара көк ашық теңіз жайылып жатыр. Маржан құздардың иір-иір доғасындағы теңіз қолтығы таудың көлі сияқты, алуан түрлі көгілдір һәм көлеңкелі-жасыл әрі ақшыл көк бояуға малынып, тып-тыныш күйге бөленген. Теңіз бен пальма бастырмасы арасындағы құм белдеуінің жіңішке иір болып қайда жетіп жығылғанына көз жетпейді, ал Ральф қасында тұрған пальманың сол жағындағы шексіз кеңістіктегі су мен жағалау бір межелге жетіп тоғысқандай; көз жетер жердің бәрін ыстық буып тұр.

Ол пальма бастырмасынан секіріп түсті. Қара бәтеңке құмға кіріп кетті, табанына ыстық ұрды. Киімдері де ауырлап кеткендей сезілді. Бәтеңкені лақтырып тастап, бір секіріп барып гольфін шешті. Пальма бастырмасына қайта секіріп шығып, жейдесін керіп, орман мен пальма ағаштарының жасыл көлеңкесінен сырғыған бас сүйектей үлкен кокостардың ортасына тұра қалды. Бұдан кейін белдігінің тілін босатып, шолақ шалбары мен дамбалын шешті де, тырдай жалаңаш күйінде көз арбаған су мен жағалауға қарап тұрды.

Ол ержетіп қалған, топ-томпақ құрсағы көзге түсетін, жасы он екіден асқан бала еді; бірақ әзір оның бойынан жасөспірімге тән икемсіздік сезіле қоймайтын. Иығы мен иініне қарап, оны егер жылы шырайы мен аңқау еріндері сыр беріп қалмаса, боксшы деп те ойлап қалуға болатын. Ол пальма ағашының діңгегін қолымен ұрып-ұрып қойып, ақыры аралда тұрғанына көзі жеткендей, тағы да қолын тіреп, екі аяғын аспанға көтеріп, қарқылдай күлді. Ептілікпен секіріп, жағалауға дік ете қалды, тізесімен шөге құлап, қос қолымен үйілген құмды өзіне қарай үйіре тартты. Содан кейін бойын түзеді де, көз алдында жылтырап жатқан суға батып кетті.

— Ральф...

Толық бала бастырмадан аяғын абайлап түсірді, оның шетіне орындыққа отырғандай тізе бүкті.

— Мен ұзақ кідіріп қалдым, ештеңе етпейді ме? Әлгі жидектердің кесірі...

Ол көзәйнегін сүртіп, қайтадан домалақ мұрнына ілді. Көзәйнек имегі мұрнының қырына қызғылт ізін салып та тастапты. Ол Ральфтің алтын жалатқандай денесіне сынай қарап отырды, кенет өзінің үсті-басына көз жүгіртті. Кеудесіндегі қапсырма ілгектің тілін әрлі-берлі қозғап қойды.

— Менің тәтем...

Кенет қапсырма ілгектің тілін ақырын тартып қалды да, курткасын тұтастай шешіп алды.

— Жарайды, енді!

Ральф оған жаратпай қарап, үндемей тұрды.

— Меніңше, біз бір-біріміздің атымызды білуіміз керек, — деді толық бала. — Тізім жасау қажет. Жиын шақыру керек.

Ральф бұған елең ете қоймады, толық бала сөзін әрі қарай жалғастырды.

— Мені қалай атасаңдар да, өздерің біліңдер, маған бәрібір, — деп ол Ральфке шынын айта бастады, — әйтеуір, мектептегідей мазақтамасаңдар болғаны.

Бұған, әрине, Ральф елеңдей қалды:

— Қалай деп мазақтайтын?

Толық бала жан-жағына қарап алып, Ральфке бұрылды. Сосын сыбырлап қана:

— Мені Томпақ торай деп мазақтайтын.

Ральф күлкіден жарылып кете жаздады. Тіпті орнынан атып тұрды:

— Томпақ торай! Томпақ торай!

— Ральф! Ральф деймін!

Томпақ торай қолын сілтеп, өкпелей сөйледі:

— Мен бұл атты қаламаймын деп айттым ғой...

— Томпақ торай! Томпақ торай!

Ральф секіре билеп, күн көзіне қанатын жайған ұшақ тәрізді шүйіліп келді де, Томпақ торайға «оқ боратты»:

— У-у-уф! Трах-тах-тах!

Томпақ торайдың аяқ жағындағы құмға бұрқ етіп құлап, әлі де саңқылдап жатты:

— Томпақ торай!

Томпақ торай біразға дейін ұстамды түрде, еркінен тыс күлгендей болып отырып, ақыры көнді:

— Жарайды, енді, — деді ол. — Бірақ сен ешкімге айтпа...

Ральф құмға көміле күлді.

Томпақ торайдың бір жері ауырып, түйіле қалғандай түрі бұзылып кетті.

— Қазір...

Ол орманға қарай жүгірді. Ральф орнынан тұрып, оңға қарай жорта жөнелді.

Оң жақтағы жатық жағалаудың дөрекілеу болып біткен суреті басқаша еді; қызғылт мәрмардан жасалған үлкен алаңқай пальма бастырмасы мен орманға сыналай сұғынатын, сөйтіп, биіктігі төрт футтай көпірше жасап тұратын. Алаңқайдың үстіне топырақ жайылғандықтан онда қатты шөптер мен жас пальма ағаштары өсе бастаған. Пальма ағаштарының барынша бой түзеуіне жер тарлық еткен сияқты, сондықтан жиырма футтай биіктікке өсіп жеткен соң майысып, құрғап, алаңқайды айқыш-ұйқыш етіп діңгектерімен жауып тастаған, діңгектер отыруға сондай ыңғайлы екен. Әзірге құлай қоймаған пальма ағаштары жасыл желегін жайып тұр. Ральф ағаштарға асылып жүріп, осы қоңыр салқын әрі күңгірт алаңқайдан бір-ақ шықты, бір көзін сығырайта қарағанда, иығына түскен көлеңкелердің, анығында, жап-жасыл екенін байқады. Ол алаңқай шетімен жүріп өтіп, суға қарады. Су түбіне дейін жарқырап көрінетін мөп-мөлдір екен, тропикалық балдырлар мен маржандар жаппай гүлдеп тұр. Жалт-жұлт етіп ұсақ балықтар әрлі-бірлі зырлап жүзіп жүр. Ральфтің бойын шаттық кернеп, дауыстап жібергенін байқамады:

— Кере-е-мет!

Алаңқайдың арғы жағынан тағы бір керемет шықты.

Жаратқанның күшінің бірі — тайфун ба, әлде өзінің көз алдында тулап барып басылған боран ба, кім білсін, теңіз қолтығының бір бөлігін құмды бұрыммен қоршап тастапты, сөйтіп, терең де ұзын, ағыны баяу шығанақ жасап қойыпты. Оның алыс шеті қызғылт мәрмардың тіп-тік қабырғасымен тұйықталып қалған. Әр нәрсені көріп қалған Ральф сыртқы түріне қарап шығанақтың тереңдігін болжағысы келмеді. Бірақ арал алдамапты, әрине, теңіздің ең биік, нағыз тасқыны ғана жауып тастай алатын, ойға келмеген бұл шығанақ бір қырынан қарағанда, терең екендігі соншалық, өте күңгірт-жасыл болып көрінеді екен. Ральф мұқият жүріп отырып, отыз ярд3 жерді қарап шықты, содан кейін барып суға күмп берді. Су адам денесінен де жылы болып шықты, ол бейне бір алып пальманың ішінде жүргендей барынша еркін жүзді.

Тағы да Томпақ торай тап бола кетті, тас мүйіске отырып алып, Ральфтің ақ-жасыл денесіне қызыға қарайды.

— Сен жақсы жүзеді екенсің!

— Томпақ торай.

Томпақ торай бәтеңкесін, шұлығын шешіп, оларды тас мүйіске ақырындап апарып қойды да, бір башпайын суға батырды.

— Ыстық!

— Енді қалай ойлап едің?

— Жалпы мен ештеңе ойлағаным жоқ. Менің тәтем...

— Сенің тәтең туралы естігенбіз!

Ральф сүңгіп кетті де, енді су астында көзін ашып жүзді; шығанақтың құмды шеті таулы қыраттай болып жалт етті. Ральф мұрнын қысып, шалқасынан аунап түсті, алтын сәуле ұшқындары тура бетіне соғылып жатты. Томпақ торай мығым кіріскен түрмен шолақ шалбарын төмен тартқылады. Міне, ол тырдай жалаңаш, аппақ, топ-толық боп томпиып тұр. Құмды аяғының ұшымен басып, Ральфке мақтана қарап, күліп, мойнына дейін батып отырды.

— Сен не? Суға жүзбейсің бе?

Томпақ торай басын шайқады:

— Мен малту білмеймін. Маған болмайды. Менің демікпем...

— Сен какассымаңды естігенбіз!

Томпақ торай Ральфтың бұл сөздерін бойсұнғыш момақан қалпымен көтерді.

— Ал сен керемет жүзесің!

Ральф жағаға қарай жылжыды, аузына су толтырып алып, оны әуеге атқылай шығарды. Содан кейін иегін көтеріп қойып, сөйлей жөнелді.

— Мен жүзуді бес жасымнан бастап үйренгенмін. Папам үйреткен. Ол — екінші рангалы капитан. Қалай қолы босайды, ол осында келіп, бізді құтқарып алады. Ал сенің әкең кім?

Томпақ торай әнтек қызарып сала берді.

— Папам қайтыс болған, — деді тез-тез сөйлеп. — Ал мамам...

Ол көзәйнегін алып, оны немен сүртсем екен дегендей ұзақ ізденді.

— Мені тәтем өсірген. Оның кондитерлік дүкені бар. Сен білесің бе, мен қанша тәтті жедім? Қанша сыйса, сонша жедім. Ал сенің папаң бізді қашан құтқарады?

— Қалай қолы босайды, солай келіп босатады.

Томпақ торай үстінің суын сорғалатып, судан шықты және тырдай жалаңаш отырып шұлығымен көзәйнегін сүрте бастады.

Ерте түскен ыстықты жарып бұларға жетіп тұрған жалғыз дауыс — су асты құздарын қамалаған бурундардың ауыр, шұбалаңқы гуілі еді.

— Ол біздің мұнда екенімізді қайдан біледі?

Томпақ торай сұрағын тағы қайталады:

— Ол біздің мұнда екенімізді қайдан біледі?

«Өйткені, — деп ойлады Ральф, — өйткені, сол себепті...» Бурундардың гуілі қиыр шетке қарай ауысты.

— Аэродромда айтады.

Томпақ торай басын шайқап, көзәйнегін киді. Әйнектер күнге шағылысып, жарқ-жұрқ етті.

— Жоқ. Сен, немене, ұшқыштың не айтқаның естімедің бе? Атом бомбасы туралы айтқанын? Бәрі қырылған.

Ральф судан шығып, Томпақ торайға тесіле қарап, ойланған кейіпте тұрып қалды.

Томпақ торай сөзін жалғады:

— Бұл арал ғой, солай ма?

— Мен тауға шығып көрдім, — деді Ральф. — Арал сияқты.

— Бәрі қырылды, — деді Томпақ торай. — Ал бұл — арал. Және біздің осында екенімізді ешкім білмейді. Сенің папаң да білмейді. Ешкім де.

Оның ерні дірілдеп, көзәйнегі буланып кеткендей болды.

— Біз осы арада өле-өлгенше болатын шығармыз.

Осы сөздерден кейін оның тұла бойын ыстық буып, денесі ауыр тартып, теңіз қолтығы кісі төзе алмайтын от шашқандай болды.

— Мен кеттім, — деп міңгірледі Ральф. — Анау жақта киімдерім бар.

Ральф күн сәулесімен қызып тұрған құм үстімен жүгіре басып, алаңқайды кесіп өтті, шашылып жатқан киімдерін жинады. Сұр көйлегін қайтадан киіп алды. Бұдан соң алаңқайдың бір бұрышына көтеріліп, жасыл көлеңке астындағы ыңғайлы діңгекке отыра кетті. Өзінің бар жиған-тергенін қолтығына қыса-мыса Томпақ торай келіп жетті. Теңіз қолтығының қарсы бетіндегі кішкентай құз жанындағы құлап қалған діңгекке абайлап келіп ол да отырды...

Бірақ қарап отырмады:

— Олардың бәрін іздеу керек... Қалайда бір нәрсе жасау керек, — деді.

Ральф жауап бермеді. Бұл маржан аралы еді. Томпақ торайдың сәуегейлігіне селт етпестен, көлеңкеге тығыла отырып, Ральф тәтті қиялға берілді.

Бірақ Томпақ торай еңсесін түсіре қоймады:

— Бұл арада біз қанша адам екенбіз? — деді тағы да.

Ральф орнынан тұрып, Томпақ торайға жақындады:

— Білмеймін.

Самал жел аптап астындағы жайдақ суды жарқыратып тұр. Жел кейде алаңқайға қарай соққанда, пальма ағаштары да сыбырласа қозғалып, сия тамшысындай жарқ ете қалған күн сәулесі бұлардың денесін аймалап, жарқырауық қанаттарымен пыр-пыр ұшқандай көлеңкені қиып өтіп жатты.

Томпақ торай Ральфке қарады. Ральфтің бетіне көлеңке аударылып түсіпті: жоғары жағы көк те, төменгі жағы су жарқылынан ағара көрініп тұр. Күннің дағы шаштарына тығылып қалғандай.

— Бір нәрсе жасау керек.

Ральф бері бұрылғанымен, оны көре алған жоқ. Ақырында, әлі де елестеп, бұлдырап, көрінген жер табылғандай болды. Ральф кенет екі езуі екі құлағына жеткенше қарқылдай күлді. Томпақ торай мұны өз айтқанын ұғынды деп түсініп, қосыла күлді.

— Егер бұл шынымен арал болса...

— Өй, анау не?

Ральф күлкісін сап тыйып, жағалауды қолымен нұсқады. Шашақты балдырлар арасынан ақсары бір нәрсе көзді арбап, жалтырап тұрды.

— Тас.

— Жоқ, бақалшық4.

Томпақ торай ерекше құлпырып кетті.

— Тура айтасың. Бұл — бақалшық. Мен мұндайды көргенмін. Бір баланың ауласынан. Бірақ оны мүйіз деп те атайтын. Ол бала мүйізді үрлеген бойда мамасы жетіп келетін. Ой, бұл бақалшық сондай қымбат тұрады.

Ральфтің дәл бүйірінен пальма ағашының кішкентай сүйрігі су астында ілініп тұр. Жердің шіріген топырағы ісініп көтеріліп, өскіннің тамырына тіреу бола алмай тұрғаны байқалды. Ральф өскінді жұлып алып, онымен судың бетін шапақтады, сол кезде кішкентай шұбар ала балықтар жан-жаққа жамырай қашты. Томпақ торай ілгері қарай сұғына қозғалды.

— Тыныш! Сындырасың...

— Өй, сен де!

Ральф селқос сөйледі. Әрине, бақалшық бір қарағанда, қызық, әдемі, тамаша ойыншық; бірақ оның еліктіргіш көрінісі әлі де Томпақ торайдан бүркеліп тұрды. Пальма ағашының сүйрігі бүгіліп, бақалшықты балдырларға қарай қозғай бастады. Ральф бір қолын тіреу тетігі сияқты пайдаланып, екінші қолымен ағаш бұтағын қатты қысты, сол кезде қалқып шыққан дымқыл бақалшықты Томпақ торай қағып алды.

Бақалшық сөйтіп қолға түсті, Ральф мұның соншалықты ғажап дүние екендігіне енді ғана көз жеткізді. Ал Томпақ торай дабырлай сөйлеп тұр:

— ...мүйіз. Қандай қымбат дейсің... Құдай ақына, егер сатып алатын болсаң, бұған қанша ақша кететінін білесің бе... олардың ауласында ілулі тұратын... ал менің тәтем...

Ральф Томпақ торайдан бақалшықты алды, оның қолына бақалшық ішінде қалған су төгілді. Бақалшық ақсары түсті, кейбір жерлері қол тисе, қызғылттанып кетеді екен. Оның тар тесігі бар бір ұшынан аңқайып ашылған қызғылт еріндерге қарай созылған, жұқа өрнекті әшекеймен көмкеріліп жарқыраған он сегіз дюйм жеңіл бұранда тәрізді бұлғақтап тұрды. Ральф бақалшықтың ішіндегі құмды төкті.

— ...сиырдікі сияқты болып шықты, — деді Томпақ торай. — Және ол бақалшықтың ақ тастары бар, ол баланың үйінде құстың торы да бар, онда жасыл тотықұс тұрады. Ақ тасқа үрлей алмайсың, ал ол айтады...

Томпақ торай тұншығып, үнсіз қалды; Ральфтің қолындағы ғажап затты жайымен ғана сыртынан сипады.

— Ральф!

Ральф жалт қарады.

— Енді бәрін шақыра аламыз. Жиын өткіземіз. Олар естиді де, жүгіріп жетеді...

Ол Ральфқа мейірлене қарады.

— Сен мүйізді осы үшін судан суырып шығардың ғой? Солай емес пе?

Ральф ақшыл шаштарын маңдайынан кері ысырып қойды.

— Сенің досың қалай үрлеуші еді?

— Ол ішіне түкірген сияқты қылып үрлейтін, — деді Томпақ торай. — Ал маған тәтем демікпем болғандықтан, бұған рұқсат етпейтін. Міне, мына жерден үрлеу керек дейтін досым, — деп Томпақ торай алақанын өзінің томпиған қарнының үстіне салды. — Сен үрлеп көрші, Ральф. Сонда бәрін осының даусымен жинап аласың.

Ральф әлі де шүбәлана тұрып, ернін бақалшықтың тар ұшына төсеп, үрлеп көрді. Бақалшық іші күңгірлегендей болды. Ральф ерніне жұққан тұзды суды сүртіп тастап, қайта үрледі, бұл жолы да бақалшық үн шығарған жоқ.

— Ол түкіретін сияқты еді.

Ральф ернін шүйіріп, бақалшық ішіне ауа жіберді, бақалшық та тіл қатқан секілді жел шығарды. Бұған екі бала ішек-сілесі қата күлді, өзара күлісіп тұрғанда Ральф тағы да бірнеше минут бақалшық ішінен осындай дыбыс шығарды.

— Ол мына жерінен үрлейтін.

Ральф ақырында түсінді де, кеудесін толтырып қатты үрледі. Бақалшық бірден сыңғырлап кетті. Ащы шыққан қою үн пальма ағаштарының үстінен қалқып өтіп, орманды тоғайды аралап, қызғылт мәрмар тауларға соғылып, жаңғыра жөнелді. Құстар топ-топ болып ағаштардан көтеріле ұшты, бұта-бұтаның арасына тығылған әлдебір жәндіктердің жапа-тармағай қозғалысы байқалып тұрды.

Ральф үрлеуін тыйды.

— Міне, керемет!

Мүйіздің құлақ тұндырған дыбысынан кейін оның өз дауысы сыбырлап қана айтқандай болып көрінді. Бақалшықты ерніне тақап, кеудесін кеңейте ауа жұтып, қайта үрледі. Сол әуен тағы да шырқай жөнелді; бірақ Ральф бұлшықеттерін жиырып, қатайып алғандықтан, дыбыс нотасы бір октава жоғары болып шықты, соған сәйкес бақалшық ащы үнмен зорыға өкірді. Томпақ торай бірдеңе деп айқайлап, жүзі нұрланып, көз әйнектері жарқырап тұр. Құстар шықылықтай ұшып, ұсақ аңдар зыр жүгірді. Ральфтің демі таусыла келе, дыбыс бұзылып кетті, бір октава төмендеді, міне, осы кезде ол сүрініп кетті, гүрс етіп құлап, ауаны қарманып, үнсіз қалды.

Жарқыраған азу тістей мүйіз де мылқау; Ральфтің беті күшене-күшене қарайып кетіпті, ал арал құстардың у-шуынан, жаңғырық айқайынан азан-қазан.

Оның үрейлі дауысы алысқа естіледі.

Ральф тыныс алды да, қайта-қайта қысқа гудок шығарды.

Кенет Томпақ торай айқайлап жіберді:

— Анау жаққа қара!

Жағадан жүз ярдтай жердегі пальма ағаштары арасынан кішкентай бала көрінді. Бұл — шамамен алты жасқа жетіп қалған бала еді, киімдері жыртылған, бет-ауызы жидек бөкпесімен былғанған. Дамбалын шала-пұла түріпті де, қайтадан тартып кие алмай қойыпты. Бала пальма ағашының террасынан құмға секіріп түсті, ал дамбалы тобығына қарай түсіп кетті; сонда да аттай басып, алаңқайға жақындады. Томпақ торай оның өрмелеп шығуына көмектесті. Ал Ральф мүйізді үрлей берді, орман ішінен басқа дауыстар да естіле бастады. Әлгі балақай жүрелей отырып, жанары жарқырай Ральфке қарайды. Ральфтің жәй ермек үшін емес, маңызды іспен айналысып тұрғанына көзі жеткендей болған балақай енді бес саусағының ішіндегі жалғыз ғана таза қалған бас бармағын аузына салды.

Томпақ торай оның төбесінен төніп келді де:

— Сенің атың кім? — деді.

— Джонни.

Томпақ торай баланың атын қайталап, міңгірлеп біраз тұрды, содан кейін Ральфке қарап айқайлады. Ал ол бұған қабағын шытпастан, мүйізді үрлей берді. Ол мүйізден шыққан дыбыстың қуаты мен сән-салтанатына құмарлана беріліп алған еді: екі беті қып-қызыл, көйлегі иығынан ысырылып, желбіреп тұр.

Орманнан шыққан у-шу жақыннан естіле бастады.

Жағалауға жан бітті. Ыстық ауа ағыны дірілдеткен жағалау әлі де алыстан көрінген адам сұлбаларын жасырып тұрғандай; балалар алаңқайға күн қақтаған ыстық топырақты басып жақындап келе жатты. Джонниден сәл үлкенірек үш бала тіпті жақындап қалыпты — орманда жидекке тойғандары көрініп-ақ тұр. Томпақ торайдан кішірек, қораштау қара торы бала тоғай арасынан шығып, жұрттың бәріне жадырай күліп, алаңқайға аяқ басты. Балалар әлі де келіп жатыр. Джоннидің қасына келіп, құлап қалған діңгектерге жағалай жармасып, енді не болар екен дегендей күтіп отыр. Ральф анда-санда ащы гудоктар шығарып тұр. Томпақ торай топтанған балаларды аралап, бір-бірлеп аттарын сұрап, естігенін есіне сақтағысы келіп, қабағын кіржитіп жүр. Балалар оған мегафон ұстаған ересек адамға жауап бергендей нақпа-нақ аты-жөндерін жарыса айтып жатыр. Кейбір балалар жалаңаш екен — киімдерін қолтыққа қысып алыпты, біреулері жартылай киінген, енді бірі мектеп формасымен жүр; сұр, көк, қоңыр түсті тоқыма, курткалар. Эмблемалар мен девиздер де көзге түседі, алабажақ гольфтар, фуфайкалар. Ал ақсары, ақшыл, қара, жирен, боз бастарды жасыл көлеңке жауып тұр; балалар өзара сыбырласып, бәрі де бейтаныс Ральфқа тесіле қарайды. Аң-таң. Бір нәрсені күткен сыңайлы.

Дірілдеген сағымнан сүңгіп шыққандай болып, балалар бірлі-жарымдап жағалауға жинала бастады. Құм үстінде қара жарғанат билеп жүрген сияқты. Бірінші көзге түсетін де сол. Сол жарғанатқа қарап тұрғанда, мұның жоғары көтеріліп, жылдам жүріп келе жатқан адам екенін айыруға болатын. Жарғанат тәрізденген — тіп-тік түскен күннен қысылған ұсақ қиқымдай, асыға басқан аяқтардың астында жатқан көлеңкелер болатын. Ральф мүйізін әлі де үрлеп тұрды, төбеден қара қиқым төнген алаңқайға ең соңғы екеу де жетті. Бастары доп-домалақ, кендір сияқты шаштары бар екі бала жағалауға жетті де, етпетінен құлай кетті. Ауыр дем алған екі күшік сияқты, Ральфке сығырая қарайды. Бұлар егіз балалар еді, бір-бірінен айнымайтыны сонша, өзара ұқсастықтарына көрген адамның бірден сене қоюы қиын-ды. Әне, тату-тәтті тыныстап жатыр, мәз-майрам боп күледі екеуі; дені сау, мығым балалар. Егіз балалардың еріндері бейне бір дәл сол жерлеріне тері жетпей қалғандай, суланып тұрғандай көрінеді. Қырынан қарағандағы пішіндері майлап қойғандай. Әрі ауыздары жабылмай тұр. Томпақ торайдың оларға төне қарап, көзәйнектері шағылысып, мүйіздің айқайы арасында балалардың атын жаттап алғысы кеп сұрағыштағаны естіліп қалып тұрды:

— Эрик, Сэм. Эрик, Сэм.

Біраздан соң Томпақ торай шатастырып алды: егіз балалар бастарын изеп, бірін-бірі саусақпен түртіп күлумен болды.

Ақыры Ральф үрлеуін тоқтатып, мүйізді қолына ұстап, иегін екі тізесінің арасына тығып отыра қалды. Жаңғырық та жоқ болды, онымен бір мезгілде күлкі де сап тыйылды, қайтадан жым-жырт тыныштық орнай қалды.

Жарқыраған сағым арасынан қараңдаған бір нәрсе жағаға өрмелеп шықты. Бұл қараңдаған нәрсені бірінші болып Ральф көрді; көрді де, қашан басқалардың назары соған ауғанша көзін айырмай отырды. Түсініксіз нәрсе сағым түтінінің арасынан суырылып шыға берді. Алыстан қараңдаған беймәлім нәрсе қаракөлеңкенің емес, адамның киімінің ішінен шығып келе жатқан сияқты. Расында да, бұлар — бір түрлі жабайы киінген, бірақ сап түзеп, аяқтарын нық басқан ер балалар отряды екен. Шолақ шалбар, көйлек және басқа киімдерін қолтыққа қысып алыпты; алайда бәрін де күміс қоқаймасы бар қара шаршы бас киім сәнді көрсетеді. Әрқайсысын иегінен бастап тобығына дейін түскен, сол жақ кеудесіне ұзын күміс айқыш, ал жоғарғы жағына үшбұрышты құрбақаның суреті салынған қара плащ жауып тұр. Тропикалық ыстықтан, жүріп-тұрғаннан, тамақ іздегеннен және терлеп-тепши мына асудан асып өткендіктен, бәрінің де беті жаңа жуылған қара өріктей жылтырап көрінеді. Отрядтың басшысы да солай киінген, бірақ оның қоқаймасы алтын екен. Олар алаңшаға он ярдтай жетпей тоқтады. Шақырайған күн астында әрі-бері теңселіп, көздеріне ащы тер құйылып, тұншыға дем алып тұр. Отряд басшысы қалған топтан бөлініп, кең плащын бір сілкіп тастап, алаңқайға секіріп шықты, жарық жерде тұрып тас қараңғы көлеңкеге сығырая қарады.

— Әлгі трубасы бар адам қайда?

Ральф оның жарықтан ештеңе көрмей тұрғанын сезді.

— Трубасы бар адам жоқ. Дыбыс берген мен.

Бейтаныс бала Ральфке жақындап келіп, оның төбесінен тесіле қарады. Жаратпаған райын көрсеткісі келмеді. Ақсары бақалшықты тізесімен қыса ұстап отырған Ральфтің түрі оның көңілін көншіте қоймаған сияқты. Киімінің шалғайын бір сілкіп, бірден кері бұрылды.

— Демек, кеме жоқ қой?

Плащын сермеп қалғанда, баланың арық, ұзын, сүйегі адырайған денесі анық көрінді, қара бөркінің шет-шетінен жирен шаштары сығалайды. Секпіл басқан әрі әжімді беті бір қарауға тартымсыз-ақ, бірақ ақымақ адамның бет-жүзі емес. Көгілдір көздері жанып тұрған шам сияқты; сол көздерден беймәлім өкініш тепшіп тұр, әні-