Мирас Кесебаев

2 АЙДА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҮЙРЕН!

Алматы, 2022

КІРІСПЕ

БҰЛ КІТАПТЫ ЖАЗУҒА НЕ ТҮРТКІ БОЛДЫ?

Мені мазақ еткен мұғалім

2008 жылы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-ға маркетинг мамандығына түстім. Ағылшын топтарына бөлу үшін шығармашылық тест алды. Мен парағымды аппақ күйде өткіздім. Енді қайтем, ағылшыннан алфавит және 30-40 шақты сөздік білемін. Сәйкесінше мені elementary (бірінші деңгей) тобына жіберді. Топта ең нашар өзім екенмін. Ілініп-салынып бірінші курсты бітірдік. Бір тесттен 100-ден 92 сұрақты қате белгілеппін. Кездейсоқ белгілеудің өзі осынша қате болар ма? Содан мұғалім менің намысыма тиді. «Осынша қате жіберу үшін әбден тырысқан боларсың?» Әрине, оныкі әдепке жатпайды. Бірақ мен іштей өзіме уәде бердім. «Екінші курста ағылшын тілін үйреніп келемін!»

Бұған дейін курсқа да қатыстым. Курстың берген білімі – бірінші сынып оқушысына «қарсылықты салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не» дегенді үйреткенмен бірдей. Дым білмейтін балаға ереже үйрету – ақымақтық. Әркімнің таланты әртүрлі. Дәл мен үшін ережемен үйрену ең тиімсіз тәсіл. Басқалар үшін өзіне ыңғайлы болса, ережемен үйренуге болады.Өз бетімше де үйреніп көрдім. Одан да әсер болмады. Себебі қалай үйренуді білмеймін. Оның үстіне қазақша материал, кітап мүлде жоқ.

Құдай адамның ниетіне қарай тура жол көрсетеді ғой. Мені Теміртайға жолықтырды. Теміртай студент бола тұра қазақ, орыс, ағылшын, түрік тілдерін жетік білетін. Бірге тұрған уақытымызда неміс тілін өздігінше үйреніп, үш айда сөйлеп жүрді. Маған Теміртай былай кеңес берді: «Кино көр». Осы ғана!

Содан ағылшынша тілі жеңіл мультфильмдерді көріп бастадым. Сөздерін жаттадым. Түсініп көре бастадым. Кейіпкерлердің рөліне ендім. Солардың сөздерін еріксіз түрде айтып жүретін болдым.

Ал ереже ше? Ережені үйренген жоқпын. Сол уақытта тағы бір кітапқа қолым жетті. Сонымен үш ай жұмыс жасадым. Нәтижесінде тілі шыққан баладай еркін сөйлейтін дәрежеге жеттім. Ешқандай ережесіз өздігімнен сөйлем құрадым. Ойымды тұтығып болса да жеткізе алатын болдым. Бұл мен үшін үлкен жетістік еді.

Содан екінші курс басталды. Алғашқы ағылшын сабағы ішімді пыстырды. Жаттығулары мұнша оңай болар ма? Ешқандай ереже білмеймін, бірақ қай жерде қалай қолдану керектігін қазақ тілін білгендей біліп тұрдым. Мұғалім бірден мойындады.

Бұл кітапты жазудағы мақсатым – тіл үйренушілер мен секілді уақытын жоғалтпасын. Бірден дұрыс тәсілге жүгінсін. Тез үйренсін. Қиналып, орта жолдан тастап кетпесін. Ағылшын тілін үйренудің танымал әдістерін қарап шыққан адам ретінде ең тиімдісін осы кітапта жазып шығамын. Дайын формула. Қолдан да үйрен!

Ағылшын тілін үйренуге 10 себеп

Дәл қазір, тура айтқанда дәл қазір ағылшын тілі әлемдегі ең маңызды тіл, ең қажетті қабілет болып тұр. Сіздің өміріңіздің сапасы осы тілге қай жағынан алып қарасаң да байланысты.

Сіз мүмкін ағылшын тілін үйренуге ниет етіп жатырсыз, мүмкін бастап қойдыңыз. Бастапқыда қиын көрініп, орта жолдан тастап кетуге дайын жүресіз. Тіл үйренушілердің 99%-ы солай жасайды. Ендеше сізге шабыт берейік. Үйреніп жатқан нәрсенің маңыздылығын түсінсеңіз, ешқандай шабытсыз-ақ алға қарай самғайсыз.

Ағылшын тілі неге сонша танымал әрі қажетті болып кетті?

Тек АҚШ пен Англия емес, қазір әлемнің түрлі бұрышында адамдар осы тілді үйреніп жатыр. Осы тілде сөйлейді. Ағылшын тілін ана тілім деп санайтындар және оны екінші тіл ретінде үйренгендерді қоссақ, әлемде олардың саны 1 миллиардтан асады! 1 миллиард адам ағылшын тілінде сөйлейді! Сенесің бе, Карл?

Әрбір жетінші адам ағылшын тілінде сөйлесе, бүкіл әлем бір үлкен ауыл сияқты. Оның үстіне, ағылшын тілі 67 елдің мемлекеттік тілі, 27 елдің екінші тілі болып саналады. Неге танымал деп көр осыдан кейін!

1. Ағылшын тілінде сауатты сөйлеу арқылы мықты жұмысқа тұрасыз

Қазіргі уақытта әлем үлкен нарыққа айналды. Бұл жерде сізге міндетті түрде офиске келіп жұмыс істеу керек емес. Сізге АҚШ-тан алып компания жұмыс беруі мүмкін. Соңғы уақытта әлемде соғыс, карантин, індет секілді жағдайлардан кейін көптеген жұмыстар үйден атқарылады. Үйден шықпай-ақ ағылшын тілін білу арқылы жұмыс жасай бересіз. Ағылшын тілі екінші тіліңіз болса, аудармашы болып, компания мен клиент арасында дәнекер бола аласыз.

Қаншалықты сауатты сөйлеп, жаза алсаңыз, соншалықты табысыңыз да көп болады. Сапа – ақша.

2. Ағылшын тілін мықты білу арқылы жақсы жоғары оқу орнына түсесіз

Ағылшын тілін жақсы біліп тұрмын десеңіз, онда IELTS, TOEFL, SAT секілді халықаралық тест тапсырып, әлемнің мүйізі қарағайдай мықты жоғары оқу орындарына тегін түсе аласыз. Мықты ЖОО – жақсы білім – жақсы маман – жақсы бизнес. Бәрі бір-біріне тікелей байланысты. Гарвардты бітірсеңіз, жақсы жұмыс күтіп тұр деп ойлай беріңіз. Сізге ең мықты компаниялар таласады. Өйткені Оксфорд, Гарвард – сапа көрсеткіші.

3. Әлемнің кез келген еліне саяхаттайсыз

Бәрін қызықтыратын осы бөлім деп ойлаймын. Кім саяхаттағысы келмейді дейсіз? Тіпті әлемнің барлық нүктесін аралап тастаған адам тағы бір рет аралап қайтқысы келеді. Ал сізде үлкен мүмкіндік бар. Себебі ағылшын тілін білсеңіз, бүкіл елдің қақпасы ашық. Барлық халықпен бір тілде әңгімелесесіз. Тіпті ақшасыз да әлемді саяхаттауға болады. Барған жеріңізде ағылшын тілінен ұстаз боп немесе өз мамандығыңыздан бірнәрсе үйретіп, жол мен азық, қонақүйге ақша табуға болады.

Италия мен Испанияның барлық қалаларында оқу мақсатымен жүргенде байқағаным – барлық қонақүй, вокзал, полиция, кафе, дүкен, банк, фирманың қызметкері ағылшын тілінде қызмет көрсетеді.

4. Интернеттің тілі – ағылшын

Біз қазақ тілі мен орыс тілінің аквариумында жүрміз. Алайда оның сыртындағы мұхит тек ағылшын тілінен тұрады. Ірі порталдар, жаңалық сайттары, күллі интернет ордасы ағылшын тілінде. Сіз басқа тілде таппаған материалды ағылшын тілінен табатыныңыз анық. Өмірдің кез келген саласына қатысты ақпаратты таба аласыз. Үй салсаңыз, тамақ пісірсеңіз, бала тәрбиелесеңіз, киім тіксеңіз, көлік айдасаңыз, оған қатысты кеңестер ағылшын тілінде бірінші шығып тұрады.

5. Өміріңіз қызыққа толы болады

Бүкіл ойын индустриясы, блог, видеоблог, форум ағылшын тілінде хат алмасады, сөйлеседі. Тікелей эфир, ток-шоу, Оскар номинациясы ағылшын тілінде өтеді. Бұлардың бәрі өміріңізге жаңа бір бояу қосады. Қызықтылық деңгейі жаңа сатыға көтеріледі. Соның бәрі ағылшын тілін білумен басталады.

6. Жаңа тіл үйрену – мидың қуатын арттырады

Ми деген – сансыз клеткалардан тұратын орган. Олардың бәрі жұмыс істемейді. Сіздің бұйрығыңызды күтіп тұрады. Ән айтсаңыз, соған қатысты клеткалар оянып, жұмыс істейді. Билесеңіз де сондай. Ал бір клеткалар ұзақ ұйқыда жатады. Бірақ олар өте маңызды клеткалар, себебі сіздің өміріңіздің сапалы болуына жауап береді. Өкініштісі, біз оларды өзіміз оятпаймыз. Ал олар жаңа нәрсе үйренгенде ғана оянып, жұмыс істейді. Олардың ояу болуы өзге барлық клеткаға әсер етеді. Жаңадан тіл үйренсеңіз, жүйке талшықтарының арасында байланыс орнайды. Ми жанданып, жаңарады. Жаңа клеткалар жасайды. Нәтижесінде, миыңыз сауығып, жасарасыз. Алжу, ұмыту, шаршау деген кеселдерден айығасыз. Бұл салада жасалған зерттеулер өте көп. Бәрінің айтатыны бір – жаңа тіл үйреніңіз, миыңыз шынығады.

7. Ағылшын тілін білу – үлкен сенімділік береді

Қалтасында ақшасы жоқ адам қымбат дүкенге кірмейді. Кірсе де өзіне сенімсіз болып тұрады. Сатушы «қандай көмегім қажет?» деп жетіп келсе, өзінен-өзі қуыстанады. Ал айлық алып, қалтасы томпайған күні бүкіл әлемді сатып алардай сенімді жүреді. Кеудесі тік, басы шалқайып, көңілді жүреді. Әңгімесі де шаттыққа толы. Ештеңе алмаса да қымбат дүкенге кіріп, ананы бір, мынаны бір сұрап, қызықтайды. Себебі қалтадағы ақша қуат беріп тұр. Тура сол секілді ағылшын тілін сұмдық мықты білсеңіз, үлкееен сенімділік оянады. «Менің қолымнан әлемдік тілді үйрену келді, демек қолымнан бәрі келеді. Қалғанының не қиындығы бар дейсің мұның қасында? Пішту!» деп мұрныңызды шүйіріп жүресіз. Жұмыс берушінің алдына барғанда айлығыңызға +500 доллар қосуды сұрауға қорықпайсыз.

8. Әлем кітапханасы қолыңызда болады

Қазір барлық кітапхананың онлайн сайттары бар. Тіркелесіз де, қалаған кітапты оқи бересіз. Сонау Сократ, Да Винчиден бастап, бүгін шыққан кітаптарға дейін қолыңызда тұрады. Бүкіл әлем алдыңызда жайылған кітап бетіндей болады. Себебі олардың бәрі ағылшын тілінде жазылға. Басқа тілде шыққан кітап та ағылшын тіліне аударылады. Ендеше, не тұрыс? Тіркеліңіз де, оқыңыз.

9. Музыкадан рахат аласыз

Бұған дейін әлемдік хит әуендердің даусына билеп жүрсеңіз, енді олардың не айтып жатқанын түсінесіз. Сіз секіріп билеп жүрген әуен біреудің қара жамылып айтқан жоқтауы болуы да мүмкін. Енді бірі сізді жеті атаңнан бастап сықпыртып боқтап жатуы мүмкін. Соның бәрі карта құсап алдыңызға ашылады. Бұрын тыңдап, кейбір сөздеріне қосылып жүрген әндерді қайта тыңдауға ұялатын кездеріңіз пайда болады. Ал, көптеген әндердің мағынасын түсініп, рахаттанып тыңдайтын боласыз. «Музарттың» «Жайлаукөл кештерін» тыңдағанда қалайша жайлауда жүргендей сезімде болсаңыз, сондай сезімдерді бастан кешіруге дайын болыңыз.

10. Киноны басқаша көре бастайсыз

Кез келген киноның оригиналы әрқашан мықты. Оны басқа тілге шеберлікпен дәлме-дәл аудара алмайсың. Әр тілдің өзіндік логикасы бар, басқа тілдің логикасына жұқпайды. Киноны түпнұсқада көргенде солай рахаттанасыз.

1-БӨЛІМ

Ағылшын тіліндегі ең қажетті 52 ереже

Бәріміз ағылшын тілін мектепте оқыдық. Сондықтан көбіміз жалпы білетін нәрселерге арнайы сабақ ретінде тоқталмаймыз. Бірден тіл үйренуге көшеміз. Жалпы нәрселерді сабақ арасында қосымша енгізіп отырамыз.

Сабақтардың қаңқасы мынадай:

Бірінші, ереже беріледі. Сабырмен үйренсең, ереже – тіл үйренудің ең жылдам тәсілі. Жаттап ал!

Екінші, мәтін беріледі. Оны қазақшаға аударуың керек. Қалай аударасың, өзің білесің. Ең жақсысы, Google аудармашы. Жаңа сөздерді тіркесімен бірге жаттау парағына жаза бер.

Үшінші, жаттығу беріледі. Бұл ең маңыздысы. Ағылшыншасы жазылған бағанды бір қағазбен жаба тұр. Қазақшасын өз күшіңмен, ойыңмен ағылшыншаға аудар. Тырыс. Қате бола берсін, бастысы қағазға бірдеңе түсір. Артынан ағылшыншамен тексер. Қатемен жұмыс істе.

Көпшіліктің сұрайтын сұрағы: сөздерді қалай дұрыс оқимын? Оған мүмкіндік көп. Осы кітаптың екінші бөлімінде ең жиі қолданылатын ағылшынша 1000 сөз бар. Оның дұрыс оқылуы, аудармасы берілген. Соны жаттап алуыңа болады.

Ең қолжетімдісі - Google аудармашы. Қалаған сөзді жазып, жанында тұрған қоңырауды бассаңыз, оқып береді. Оған қоса, балаларға арналған, тілі жеңіл мультфильмдерді көру керек. Сөздердің дұрыс оқылуы санаға табиғи түрде сіңеді.

1-сабақ: am, is, are

Ереже:

Бұл жерде есімдікті айту үшін қолданамыз. Ағылшын тілінде мұны to be етістігі дейді. Мысалы, мен мұғаліммін; сен жұмысшысың; оның қарны аш; біздің ұнататын спортымыз футбол, т.б.

Болымды сөйлем құрау үшін:

I + am

He / she / it + is

We / you / they + are

Болымсыз сөйлем құрау үшін:

I am not

He / she / it is not

We / you / they are not

Сұрақ қою үшін:

Am I?

Is he / she / it?

Are we / you / they?

Тапсырма: (Мәтінді оқып, қазақшаға аудар)

– Hi!

– Hello!

– What’s your name?

– My name is Miras.

– How old are you?

– I’m 19.

– Are you Japanese?

– No, I’m not. I’m Kazakh.

– Where are you from?

– I’m from Almaty.

– Are you a teacher?

– No, I’m not. I’m a student.

– What do your parents do?

– My father is an engineer and my mother is a doctor.

– What’s your favourite colour?

– My favourite colour is green.

– What are your favourite sports?

– My favourite sports are skiing and running.

– Are you interested in art?

– No, I’m not interested in art. I’m interested in tech.

Жаттығу: (сол жақ бағананы қағазбен жап. Оң жақтағы сөйлемді ағылшынша аудар. Сосын сол жақтағы аудармасымен тексер)

№	Ағылшынша аудармасы	Қазақша аудармасы
1	I’m a teacher.	Мен мұғаліммін.
2	My favourite books are “Abai joly” and “Akhan seri”.	Менің сүйікті кітаптарым: «Абай жолы» және «Ақан сері».
3	Your shoes are nice. Are they new?	Аяқ киімің әдемі екен. Олар жаңа ма?
4	My brother is a programmer.	Менің бауырым – программист.
5	Is your mother at home?	Анаң үйде ме?
6	It’s ten o’clock. You’re late again.	Сағат он болды. Сен тағы да кешіктің.
7	I’m tired, but I’m not hungry.	Мен шаршап тұрмын, бірақ аш емеспін.
8	Here’s your key.