автордың кітабын онлайн тегін оқу Моцарт: мусиқа даҳоси
Birinchi parda
DAHO
YETISHTIRGAN
OTA
Yana koʻp mehnat qilishimga toʻgʻri kelmasligi uchun ham koʻp mehnat qildim.
XVIII asrning oʻrtalarida kompyuter hali ixtiro qilinmagandi. Smartfonlar ham, internet ham yoʻq edi. Musiqa pleyeri yoʻq edi, radio yoki magnitofon ham.
U zamonlarda musiqa tinglashning yagona yoʻli musiqachini chaqirib, undan maʼlum bir kompozitsiyani [1] ijro etishni soʻrash edi. Yangi musiqiy asarni uzoqdagi doʻstingizga tinglatishning birdan bir yoʻli esa notalarni maktub orqali yuborish sanalib, u ham buni ijro eta oladigan odam topishi kerak boʻlardi.
Musiqa noyob va qimmatli narsa hisoblanardi. Balki shuning uchun ham musiqani barcha telbalarcha sevardi. Musiqaning qadrlanishi shu darajaga yetdiki, zodagonlar oshpaz va xizmatkorlardan tashqari isteʼdodli sozandalarni ham ishga yollay boshlashdi.
Leopold Motsart [2] zodagonlar xonadonida xizmat qiladigan ijodkorlardan biri edi. U skripkachi va mohir bastakor sifatida tanilgan boʻlib, Avstriyadagi Zalsburg [3] shahzodasi va arxiyepiskopining [4] saroyida ishlardi.
Leopold va rafiqasi Anna [5] farzandli boʻlishni juda xohlashar, ammo uzoq vaqt davomida ularning bu orzulari amalga oshmay kelayotgandi. Nihoyat, Anna chip-chiroyli qiz tugʻdi. Ular qizaloqqa Mariya Anna deb nom berishdi. Besh yil oʻtib, 1756-yil 27-yanvarda oʻgʻil koʻrishdi. Bolaga ajoyib va uzundan-uzun ism qoʻyishdi: Yohann Xrizostom Volfgang Teofil Motsart. Ehtimol, buncha zalvorli ismni koʻtarib yurish ogʻirlik qilganidanmi, kichkintoy Volfgang kasalmand va zaif edi. Ota-onasi uning hayotidan xavotirda edilar.
— Qarangin, u qanchalik kichkina, qoʻllari bunchalar nozik boʻlmasa, — deb gʻoʻldirardi Leopold. — Qishdan omon chiqarmikan?
Ammo Volfgang otasini qayta-qayta ajablantirardi. Qisqa vaqt ichida u ziyrak va chaqqon, har on boshini muammoga suqishga hozir toʻpolonchiga aylandi. Tabiatan quvnoq bolakay hamma narsadan zavqlanardi: hayvonlar bilan oʻynashni yaxshi koʻrardi, mushuklar, itlar va qushlarni erkalardi. Ayniqsa, kanareykalarning sayrashidan quvonib ketardi.
Bir kuni xonasida jimgina oʻynab yurganida, uch yoshli Volfgangning qulogʻiga bir nima chalindi… Qandaydir ovoz… Toʻgʻrirogʻi, bir emas, bir necha ovoz qorishib, allaqanday ketma-ketlikda yangrayotgandi. Bu ovozlar birlashib, bolakay ilgari eshitmagan ohangga aylanib borardi. Hali nimaligini bilmasa ham, ovozlar yigʻindisi uni maftun etdi.
Mehmonxonaga bildirmasdan kirib, u yerda otasi va opasini koʻrdi: yogʻochdan ishlangan gʻalati bir jihoz qarshisidagi kursida oʻtirishgandi. Bu jihozda oq va qora tugmalar boʻlib; oq tugmalar kamroq va kichikroq edi.
Musiqa sasi oʻsha yerdan kelayotgan ekan. Bu gʻalati jihoz sehrliga oʻxshaydi!
— Bu nima? — deb soʻradi kichkina Motsart.
Leopold bir zum tugmalarni bosishni toʻxtatdi va tushuntirdi:
— Bu musiqa asbobi. Klavesin [6] deb ataladi!
— Nannerl [7] nima qilyapti? — deb soʻradi kichkintoy opasini koʻrsatib.
— Nannerl yetti yoshga kirdi, — deb tushuntirdi Leopold. — Shuning uchun birinchi musiqa darsini beryapman.
— Ha, — dedi kichkina Volfgang va bir zum oʻylanib qoldi. — Menga ham oʻrgatasizmi?
— Sen bunga juda yoshlik qilasan!
Shu vaj bilan Volfgang darsga qoʻyilmadi. Ammo Nannerl xonasiga qaytgach, kichkintoy qahramonimiz klavesinga yaqinlashib, tugmalarni bosa boshladi. Avvaliga u koʻziga chiroyli koʻringanini bosdi, keyin maʼlum bir tugmani bosganda, tovushlarning farqini oʻzi uchun kashf etdi.
Bu uning koʻziga gʻayrioddiy hodisa boʻlib koʻrinar va musiqa darhol uning koʻnglini zabt etgandi.
Kichkina Volfgang butun boʻsh vaqtini sehrli tugmalarning ustida oʻtkaza boshladi. Opasi Nannerl ham unga kitobdagi mashqlarni va qanday chalishni koʻrsatib berardi.
Tabiatdan chaqqon barmoqlari mahoratini muttasil mashqlar orqali yanada rivojlantirib, murakkab asarlarni ijro eta boshladi. Ota-onasi uni shugʻullanishiga majburlashlarining hojati yoʻq edi. Aksincha, ular uni charchab qolmasligi uchun mashgʻulotni toʻxtatishga koʻndirmoqchi boʻlardilar.
Volfgang toʻrt yoshga toʻlganida, otasi Leopold usti chizilgan va siyoh dogʻlari bilan qoplangan bir nechta nota [8] yozuvlarni topib oldi.
