Уладзімір Жылка

Тастамент

1

Няхай жыве крывіцкі люд!

Няхай квітнее край крывіцкі!

Я гэты свет убачыў тут

Дзіцём ля матчынае цыцкі

І рос, вясёлы шалапут,

З дзядоў, з прадзедаў сын мужыцкі,

На ёміне з яго палёў,

Здабытай з працы, з мазалёў.

2

Пад гэтым небам, так каханым,

Я пастушком ганяў у бор,

І тут, прыроды сын адданы,

Кунежны стаў яе сябёр.

Яна ж паглядам незраўнаным

Зірнула ў вочы мне ўсупор

І, сэрца ранячы вяскоўца,

Шапнула таямніцы слоўца.

3

Яно было пра тое, як

Прыгож бязмерна свет дзівосны,

Які жыцця зайздросны смак,

Як босы йдзеш па сцежках росных

І хлыне ў грудзі поўна так

Птушыны шчэбет шматгалосны,

Шырокі гоман гонкіх хвой

І неба сінь над галавой.

4

Якія раніцы я ведаў!

Якія ўсходы спатыкаў!..

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

І ўцяміў я (о, смех і плач!)

Паўней, чымся калі, й суцэльней,

Што я, малюсенькі таўкач, -

Быцця сусветнага удзельнік

І з'яў сусветных суглядач.

І вось і слодыч, і пякельня

Мяне палонілі ўсуцэль

І абвілі, як ліпу хмель.

6

Былі ў душы і шчасце, й млосць,

Бы лёгкі сон упаў на вейкі,

І я пабачыў прыгажосць,

Што па-над спевы салавейкі

Зачаравала маладосць.

І стаў я пець... Мае жалейкі

Звініць матыў, і кожны тон -

Сусветнай пекнаце уклон.

7

Мой край!.. Ужо малой дзяцінай

Паўнюткім радасці вядром

Адной шчасліваю гадзінай

Напіўся смагла я нагбом

Ад пекнаты яго жанчыннай,

І п'ян адвечным хараством,

І закаханы ў ім без меры, -

Там быў пачатак мае веры.

8

Яна была мне праз гады

Хлапцу і сталаму спамогай,

Хоць і губляў свае сляды

Я у завеях ветру злога,

Але сярод згрызот хады

Я ведаў, меў адну дарогу:

Яна, як промень да святла,

Да краю роднага вяла.

9

Усцяж свяціла мне нязгасна

Мая праводная звязда,

Таму ні мужнасць і ні яснасць

Не залілі слата й жуда.

Мая бясцэнная уласнасць -

Са мной мой край, яго бяда,

Са мной праз горы і каменні

Высачыня майго натхнення.

10

І мне здалося неаднойчы,

Што ў тайне радасных хвілін,

У момант паўнаты станоўчай

Ў маім узлонні быў зачын,

І зблытаў я, мой краю-войча,

Хто бацька быў, а хто быў сын,

І, поўны любасці вялікай,

Не ведаў, як яе мне клікаць.

11

І часта, бы ў дзівосным сне,

Я пачуваў пад сэрцам ношу,

Чароўны голас да мяне,

Пачуццяў матчыных раскошу,

Трывогу ў сэрцы дзесь на дне,

І быў - пагодлівы, харошы! -

Мой край мне лёсам і жыццём,

Маім распешчаным дзіцём!

12

Няма за што на лёс мне плакаць,

Знайсці шчаслівейшы мне дзе б?

Бядняк, я быў багат, аднака,

Не знаў збытэчных я патрэб,

Зацірка мне была прысмакам,

І смачны быў разовы хлеб,

Хоць соляй, а не маслам тлуста

Была прыкрашана мне луста.

13

Мне хата з нізкаю страхой

Была мілей за ўсе палацы

І над пакоямі пакой.

Я тут вучыўся не паддацца

Галечы з нэндзай і бядой,

І тут пазнаў я радасць працы,

І атрымаў сталёвы гарт,

І стаў мужык, мужчына ўпарт.

14

На гонях бацькаўскіх далёкіх

Я ўчуў пад спелы жыта шум

Дзівосных сіл жывыя токі

І спеў, што я ў сабе нашу,

Зямных глыбінь густыя сокі

І з промняў сонечных душу.

І люб мне чалавек бясконца,

Высокі плод зямлі і сонца.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

Цяпер жа сілы сталі дрэнь,

Сівая ймгла мне засціць вочы,

І кліча ноч на свой пругмень,

І дні жыцця прыйшлі да ночы,

І хоць змагарна жыў я дзень,

І хоць яшчэ я светам крочу, -

Тугой выгнання збіты ўшчэнт,

Пішу я гэты тастамент.

16

З прыродай зліцца я гатоў,

Хай прыме дол худое цела,

Але прашу яе вятроў

Мой запавет, як плод даспелы,

Да родных данясці палёў,

І любасці, і боль знямелы

Хай рыне там у будні скрух

І жыватворны ўздыме дух.

17

Ўсім найдарожшым прысягаю -

Сваіх грахоў не утаю,

І любасць гэтую да краю,

І гнеў, і ненавісць сваю,

І што набыў, усё, што маю,

Што долю цешыла маю, -

Ўсе скарбы, ўсе свае багацці

І песні ўсе - крывіцкай хаце.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

Даруйце мне, людцы, цяжкія

А мімавольныя грахі,

Часы бяспутныя, ліхія

Не раз садзілі на штыхі.

Хто плыў ў раз'юшанай стыхіі,

Калі бушуе шквал ліхі, -

Той ведае, як хібы блізкі,

Як залівае човен хісткі!

19

І хто сягаў выходзіць з дому

За будны круг штодзённых праг,

Каму, няўтомнаму, вядомы

І чорнага прадоння жах,

І верхавіны гораў стромых,

Той, пэўна, скажа: - Цяжкі шлях

Яшчэ не ёсць яго памылка,

Ён нёс і жарсць і дух асілка!..

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

Спявай, зямля, упіся сонцам,

Абмыйся чэрвеньскім дажджом,

Расці, пладзі, буяй бясконца,

Пладоў, зярнят насып каўшом.

Уцехай будзь маёй старонцы,

Дары красой, дары дабром!

Вітай! - Цябе у сіле поўнай

Я аддаю сям'і працоўнай!

21

У вольнай працы рупных пчол

Яны пальюць шчаслівым потам,

Абсемяняць прастор наўкол,

Канца не будзе іх клапотам,

Садамі высадзяць твой дол,

Як жонку, будуць песціць потым,

І будзеш ім святою ты,

І кожны плод твой - ім святы.

22

Ў цудоўнай сіле ўроды й моцы

Прадбачу я твае палі;

Праз забабоны, гніль, суроцы,

Праз звады зла ўсе караблі

Маіх надзей і дум к затоцы

Вялікай прышласці плылі,

Дзе будзе смех звінець вясёлы

І радасцю квітнецьмуць сёлы.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23

Ў імя людства, людскога шчасця

І духу творчага зямлі -

Пракляцце шэршню ўсякай масці

І панству - ўласніку раллі!

На новы лад мы свет аснасцім,

Перааром без меж палі,

І будзе ўсё дабро агульна,

І ўсім ў краі маім утульна.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24

А каб ні злодзей, ні тыран,

Ні чалавек ліхі, пракляты

Не скралі вольнасці і ў зман

Не завялі сляпыя хаты, -

На варце стаўлю гнеў зацяты

Тваіх рабочых і сялян.

Калі між імі будзе еднасць -

Ліхое згіне у бясследнасць.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25

Я пакідаю з дзіўным сумам

Маю дабродзейку зямлю.

Я голад знаў, душыўся глумам,

Ды імі сэрца не кармлю.

Яна ўсяго, як толькі ўздумаць,

Дала, й такой яе люблю:

З бядою, з ліхам, з посным квасам

І з радасцю кароткай часам.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

Бывай, надзей сардэчны ўздым!

Бывайце, сны і слодыч веснаў!

І вы, снягі, завеі зім!

На зломе дзвюх эпох злавесным,

У неспрыяльным ветры злым

Сваё жыццё прайшоў я чэсна:

Пясняр, змагар, бядняк праз век -

Быў перш за ўсё я чалавек!

27

Бывай, мой ранак срэбраросы!

Бывай, мой дзень клапот, пакут!

Прайшоўшы свет раздзетым, босым,

Пара падумаць і пра кут:

На могілках зацішных Росы

Хачу спачыць ад каламут.

Сачыцьмуць мой спакой найпільней

Муры старой, каханай Вільні.

1932-1933