автордың кітабын онлайн тегін оқу  Нілдегі өлім

Агата Кристи

Линнет Риджуэй!

— Ананы қара! — деді «Үш тәждің» қожайыны Барнэби мырза қасындағысын шынтағымен түртіп. Екеуі ауыздары аңқиып, көздері бақырайып қарап қалыпты. Пошта бөлімшесінің алдында ашық қызыл түсті үлкен «Роллс-­Ройс» тұр. Одан баскиімсіз, қарапайым ғана көйлек киген, шашы алтын түстес бикеш секіріп түсті. Оның өктем де тәкаппар бет-әлпетінен-ақ ақсүйектер әулетінен екенін аңғаруға болады. Түр-тұлғасы сымбатты мұндай бикеш Молтон-­андер-­Вудке адасып қонған аққудай еді. Бикеш аяғын нық басып пошта ғимаратына бет алды.

— Оның… — деді сыбырлай сөйлеген Барнэби мырза асыға-­аптыға. — Оның миллиондаған қаржысы бар екен. Қыруар ақша шығарып, үйді қайта салмақшы. Бассейн орнатып, биге арналған үлкен бөлмесі бар италиялық бақ та салмақшы, үйдің жартысын бұзып, қайта тұрғызбақшы…

— Қаланың тіршілігіне жан бітеді екен ғой. Мол қаржы құйылады, — деді оның қасындағысы. Серігінің түріне қарасаң, әлдебір ауруға бой алдырғандай, құр сүлдері қалған. Оның дауысынан жақ­тырмайтыны анық байқалады.

Барнэби мырза оны қоштай жөнеліп:

— Молтон-­андер-­Вудті де бір жарылқайтын болды-ау, — деді мәз-мейрам боп. — Біздің де мүлгіген ұйқыдан оянатын кезіміз бар екен ғой!

— Джордж мырзаның басшылық еткен кезеңіне жетпейді-ау, — деді екіншісі.

— Иә, оған жылқыдан басқа ештеңе керек емес. Қазір бәрі де құрдымға кетті ғой, — деді Барнэби мырза кінәмшіл кейіппен.

— Ғимараты үшін ол қанша алды екен?

— Алпыс мың деп естіп едім.

Қасындағы ысқырып жіберді.

— Ұзынқұлақтың айтуынша, бикеш тағы бір алпыс мыңды ғимаратты жөндеуге салады екен, — деп сөзін жалғастырды Барнэби мырза.

— Түсінсем бұйырмасын! Ол сылқымың сонша ақшаны қайдан алады екен?

— Естуімше, Америкадан келеді. Бикештің анасы сол жақтағы бақ-дәулеті асқан миллионердің жар дегенде жалғыз қызы екен. Тура кинодағыдай емес пе?

Бикеш поштадан шығып, көлігіне отырды. Арықтұра орнынан қозғалған машинаны көзбен ұзатып тастады.

— Өзі аттылы адам тоқтап қарағандай ажарлы екен. Дәулетті де, көрікті де бере салыпты. Бұл дұрыс емес қой, — деді ол мұрнының астынан міңгірлеп. — Үйіп-төгіп байлықты бір беріпті, ол аз дегендей, сұлулықтан құр қалдырмапты. Жаратқанның бір адамды осынша жарылқауы дұрыс емес қой. Дұрыс емес, әрине…

«Түрлі жайттар туралы жазбадан» үзінді: «Шезматант» мейрамханасында кешкі ас ішкен қонақтардың ішінде назарымды аударғаны Линнет Риджуэй бикеш болып еді. Онымен бірге аса қадірлі Джоанна Саутвуд, лорд Уиндлизем мен Тоби Брайс мырза болды. Риджуэй бикештің Анна Хатстың күйеуі Мелиша Риджуэйдің жар дегенде жалғыз қызы екені бәріне аян еді. Ол атасы Леопольд Хатстан қалған үлкен мұраға ие болды. Қазірде сүйкімді Линнет көптің назарын аударып, жақын арада сүйіктісімен сөз байласатынын жариялады. Оның таңдауы épris[1] лорд Уиндлиземге түсіп еді.

Аса қадірлі Джоанна Саутвуд:

— Қымбаттым, менің ойымша, бәрі де мінсіз, керемет болады, — деді.

Бұл кезде олар Вуд-­Холлдағы Линнет Риджуэйдің жатын бөлмесінде отырған еді. Ол көзімен саябақты шолып өтіп, орманның көкжиекке ұласатын сонау шетіне қадала қарады.

— Қалай екен? Керемет емес пе? — деді Линнет.

Ол терезе жақтауына шынтағын тіреп түрегеліп тұр. Жүзі бал-бұл жайнап, жігері тасып, бойын шаттық кернеп тұрғандай. Бикештің жанында ұзын бойлы, арықша келген, жасы шамамен жиырмалардағы Джоанна Саутвуд тұр. Қасы қиғашталып, әдеміленген, сопақтау келген бет-әлпетіне қарасаң, ойлы адамға ұқсайды. Десе де қасындағы бикештің сұлулығының жанында тасада қалғандай.

— Көп нәрсе жасап үлгеріпсің ғой! Архитекторларың көп пе, әлде тағы да біреулер бар ма?

— Үшеуі бар.

— Архитектор деген өзі қандай болады екен? Олармен жұмыс жасамақ түгіл, ешқашан жолықпаған да екенмін.

— Өздері бір қызық адамдар екен. Кейде тіпті ұқыпсыздау десе болады.

— Бірақ сен оларды оп-оңай тезге сала аласың. Қымбаттым, сен өзі сондай үнемшіл жансың ғой. — Джоанна кішкентай орындықтың үстінде жатқан інжу алқаны қолына алды. — Мынау шынымен де інжу ме?

— Әрине.

— Сен үшін «әрине» ғой, көзқуанышым менің, бірақ көп адам мұны мінсіз жасалған жасанды інжу деп не болмаса арзанқол «Вулвортс­тің»[2] бірі деп ойлауы мүмкін. Қымбаттым, бұл жақсы таңдалған, керемет інжу екен. Мұндай алқаның бағасы тым қымбат болуы керек.

— Бұл, сеніңше, тым тұрпайы ма?

— Олай демес едім! Тіл жетпес сұлулық қой. Бұл қанша тұрады?

— Шамамен он бес мың.

— О-о, қомақты сома екен! Сен бұл інжуің қолды болуы мүмкін деп қорықпайсың ба?

— Жоқ, мен мұны үнемі тағып жүремін, оның үстіне сақтандырылған.

— Түске дейін таға тұруыма бола ма? Мен түсіме де енбейтін інжуді тағып, өзімді ханшадай сезініп қалайын.

Линнет күліп жіберді:

— Қалауың болсын, таға қой.

— Мен саған қатты қызығамын, Линнет! Құдайдың назары түскен ерекше жансың ғой. Жиырма жаста өзіңе өзің қожа, тәуелсізсің, ақшаның санын білмейсің, сұлулықты бір басыңа үйіп бере салған, денсаулығыңа еш шағымың жоқ. Ақылың да мол. Айтпақшы, жиырма бірге қашан толасың?

— Келер жылдың маусымында. Кәмелетке толуыма орай Лондонда үлкен кеш өткізбекпін.

— Айтпақшы, сен Чарлз Уиндлиземге тұрмысқа шығасың ба? Ұзынқұлақтан жеткен сөзге сенсек, еріккен елдің ермегі сендер болыпсыңдар, бар уайымдары — екеуіңді қосып, некелеріңді қию. Жігітіміздің де есіл-дерті сен боп тұрсың. Линнет иығын қиқаң еткізіп:

— Білмеймін. Әзірше тұрмысқа шыққым келмейді, — деп жауап берді.

— Соның дұрыс, қымбаттым! Алда не күтіп тұрғаны бір құдайға ғана аян.

Осы кезде телефон безек қаға жөнелді. Линнет жүгіріп барып тұтқаны көтере қойды.

— Алло, алло?

Үй шаруашылығы меңгерушісінің дауысы естілді.

— Қоңырау шалып тұрған — Бельфорт бикеш. Қосайын ба?

— Бельфорт? Әрине, қосыңыз.

Телефон тұтқасынан асығып-­аптыға сөйлеген, бірақ құлаққа сондай жағымды дауыс естілді.

— Алло, бұл Риджуэй бикеш пе? Линнет!

— Джеки, қымбаттым! Екеуміз сөйлеспегелі бір ғасыр бопты-ау!

— Иә, білемін. Сұмдық екен. Мен сені сондай сағындым, Линнет.

— Олай болса, неге мұнда келмеске? Менің жаңа ермегім бар. Соны саған көрсетейін дегем.

— Менің де саған барғым кеп тұрғаны.

— Ендеше, тездетіп пойызға мін, не көлікпен келсеңші.

— Менің екі кісілік, әбден діңкесі құрыған, ескі көлігім бар. Оны он бес фунтқа сатып алып едім. Ескі болса да, тым жақсы жүріп қояды, кей-кейде мінезін көрсетіп қалатыны да бар. Егер шайға үлгермей жатсам, көлігі қыңырайып жүрмей қалды дей бер. Жақсы, ендеше, көріскенше, жаным.

Линнет тұтқаны қойып, Джоаннаның қасына оралды.

— Бұл менің баяғыдан бірге келе жатқан құрбым — Жаклин де Бельфорт. Екеуміз де париждік монастырьдің тәрбиеленушісіміз. Ол бала жастан көп сынақ көріп, ерте есейді. Әкесі француз графы да, анасы оңтүстік штаттардың бірінен келген америкалық еді. Әкесі басқа бір әйелге кетіп қалып, анасы Уолл-стриттегі[3] кезекті тоқыраудың бірінде бар ақшасынан айырылып қалды. Джеки соқыр тиынсыз қалып еді. Оның сол екі жылда қалай өмір сүргеніне әлі күнге дейін миым жетер емес.

Джоанна құрбысының құралымен қанқызыл түсті тырнағын егеп, басын кегжитіп, егелген тырнақтарын бір қарап өтті.

— Қымбаттым, мұндай жағдайлар саған салмақ түсірмей ме? — деп сөзін жалғады. — Егер менің достарым осындай қиындыққа тап болса, мен бірден қарым-­қатынасымды үземін. Мұным қатыгездік боп көрінер, бірақ ешкімнің алдында қиындығын бөлісіп, қамқорлық жасауға міндетті емеспін. Уақыт өте келе қарызға ақша сұрап мазаңды алады. Ондай адамдар үстіндегі көйлегіңді сұрап киюден де тартынбайды ғой. Бәлесінен аулақ болғаның дұрыс.

— Жаман айтпай, жақсы жоқ, күндердің күнінде мен де барымнан айырылып қалсам, менімен де ат құйрығын кесісесің бе?

— О да мүмкін, қымбаттым. Мені екіжүзді деп кінәлай алмассың. Мен тек жолы болғыш жандардың ортасында болғанды қалаймын. Уақыт өте өзіңнің де көзің жетер. Мен ғана осындай емеспін, көп адам пиғылының осындай екенін мойындауға қорқады. Олар Мэри, Эмили немесе Памеланың мінезіне шыдау мүмкін емесін айтады, ал ол байғұстар бастарына түскен қиындықтан қатты өзгерген, бір кездегі айнымас достарының өзі алты шақырымнан айналып өтеді.

— Джоанна, сен соншалықты қатыгез бе едің!

— Мен не нәрсеге де салқынқанды, еш әсірелеусіз қарайтын адаммын.

— Ал мен олай желдің ыңғайына қарай ығыса салмайды екенмін.

— Түсінікті жайт қой. Әр тоқсан сайын орта жастағы сүйкімді америкалық қамқоршыларың қомақты қаржы аударып отырса, бас тартасың ба?

— Жаклинге қатысты қатты қателесесің, — деді Линнет. — Ол жыртығына жамау сұрайтын сұрамшақ емес. Мен оған көмектескім келді, бірақ ол алмай қойды. Өзі сондай тәкаппар адам.

— Онда неге сені көруге алып-ұшып отыр екен? Сенің сұлу жүзіңді көруге қайбір құштар боп отыр дейсің? Көр де тұр, оған сенің көмегің керек.

— Оның дауысынан қатты толқып тұрғаны байқалады, — деді Линнет. — Джекидің қызбалыққа салып, бас-көз жоқ қойып кететіні бар еді. Тіпті бірде пышақпен тап беріп еді.

— О, құдайым-ай! Қорқынышты екен.

— Бірде бір бала итті азаптап жатты. Джеки оны ақылға шақыр­мақшы болды. Бірақ анау тыңдамады. Сөзі өтпеген Джеки оған жармаса кетті. Бала оған қарағанда әлдеқайда қуатты екен. Сонда ол пышақты әлгі балаға сұғып алып, соңы үлкен айқайға ұласып еді.

— Мұндайды елестете де алмайды екенмін.

Бөлмеге Линнеттің үй қызметкері кірді. Кешірім сұрап кірді де, шкафтан көйлекті алып, шығып кетті.

— Мэриге не болған? — деп сұрады Джоанна. — Маған оның көзі ісіңкі көрінді, жылап жүрген сияқты ғой.

— Оның жағдайы сондай аянышты. Есіңде ме, оның Мысырда жұмыс жасайтын бір жігітке тұрмысқа шықпақшы екенін айтып едім ғой. Оны өзі де жарытып танымайтын сияқты боп көрінді. «Ол жігіттің қандай адам екенін анықтау керек екен» деп ойлап, анықтама жинақтадым. Сөйтсек, ол үйлі-баранды адам екен, бір емес, үш бірдей баласы бар.

— Мұндай әрекетіңмен өзіңе дұшпан жинап жүргеніңді білесің бе, Линнет!

— Дұшпан дейсің бе? — деді Линнет таңғалып.

Джоанна басын изеп, темекіге қолын созды.

— Тап солай, қымбаттым. Өзіңе керек шаруаға да, керек емес шаруаға да араласасың, бәрін өзіңше дұрыс жасағың келеді. Мұныңмен көпке жақпайсың. Жауды қолдан жасайсың.

Линнет күліп жіберді:

— Мына жарық дүниеде маған қас адам жоқ!

Лорд Уиндлизем балқарағайдың астында отыр. Вуд-­Холлдың күзгі күннің шуағына бөленген әдемі көрінісі көз қуантады. Оның көнеден бұзылмай келе жатқан көрікті келбетіне нұқсан келтіріп тұрған ештеңе жоқ. Жаңа құрылыс пен қосалқы ғимарат үйдің тасасында қалыпты. Вуд-­Холл емес, Чарлз Уиндлиземнің ойындағы Елизавета патшайымның сарайындай саябақпен жалғасқан анағұрлым еңселі сарай ыстық көрінді. Бұл оның туған ұясы еді, үй алдында тұрған шашы алтын түстес Чарлтонбери батыл да сенімді көрінеді…

Ол сондай үмітті еді. Бастысы, бикеш үзілді-­кесілді бас тартып отырған жоқ қой. Бар болғаны оның өтінішін кейінге қалдырды. Несі бар… күте тұрар.

Сәтін салса, бәрі оңынан шешілгелі тұр. Әрине, қалыңдығының дәулетті отбасынан шыққанын кім қаламайды дейсің, бірақ тап қазір сезімсіз, соқыр есеппен бай-бағланның қызы екен деп үйлене қоятындай жағдайда емес. Оның үстіне Линнетті сүйеді. Линнет Англияның бақуатты қалыңдықтарының бірі болмай, жасауына жаялық сала алмайтын, жарымай отырған отбасынан шықса да жүрегін ұсынып, өлердегі сөзін айтып, қолын сұрар еді. Бақытына орай, сүйіктісі дәулетті отбасынан.

Алдағы алаңсыз күндеріне жоспар құрып ойға батып кетті. Сарайдың батыс жақ кіреберісін қалпына келтіріп, Роксдейлге басшылық етер ме екен… Бір білері, енді еш қысылмастан Шотландияға аңшылыққа аттанады…[4]

Күншуақтап отырған Чарлз Уиндлизем қиялға беріліп, қалғып кеткенін аңғармады.

Сағат төрттерде екі кісілік, кішігірім автокөлік қиыршық тасты жолмен ызғыта келіп тоқтай қалды. Көлік тоқтасымен қою түсті шашы бұрқыраған, жадау келген бикеш секіріп түсіп, жүгіре басып баспалдақпен көтерілді. Есіктің қоңырауын басқаны сол еді, түрі епископқа ұқсайтын тұнжыраңқы үй қызметшісі бикешті бастап үйге кіргізді.

— Жаклин бикеш!

— Линнет!

— Джеки!

Лорд Уиндлизем Линнетке құшағын жая жүгірген қонаққа қарап қалыпты.

— Лорд Уиндлизем, танысып қойыңыз, менің жақын құрбым.

«Аса сұлу болмаса да, сүйкімді екен, әсіресе қою түсті шашы мен үлкен мөлдір көзі әдемі екен» деп ойлады лорд. Әдептілік танытып, ол екі құрбыны оңаша тастап сыртқа шығып кетті.

Жаклин соны күтіп отырғандай бала кездегі сабырсыздығына салып, құрбысын сұрақтың астына алды.

— Уиндлизем бе? Газет біткеннің бәрі сенің болашақ жұбайың деп жарысып жазып жатыр ғой. Линнет, шынымен де осы жігітке тұрмысқа шықпақсың ба?

— Мүмкін, — деді Линнет.

— Қымбаттым, сен үшін қуаныштымын! Өзі тым жақсы жігіт сияқты ғой.

— Артық ештеңе айтпай-ақ қой, мен түбегейлі шешім қабылдаған жоқпын.

— Әрине! Ханшайымдар жігітті жүзіктің көзінен өткізіп таңдап алуға құқылы ғой.

— Джеки, күлкімді келтірмеші.

— Сен шынымен де ханшайымсың ғой. Линнет, солай болған, солай болады да! Sa Majesté, la reine Linitte. Linitte la blonde![5] Ал мен ханшайымның оң қолымын. Ерекше құрметке ие қызметшісімін.

— Не айтып кеттің, Джеки? Сен өзі осы кезге дейін қайда жүрсің? Құмға сіңген судай хабар-­ошарсыз кеттің ғой.

— Хат жазғанды жек көремін, жаза да алмаймын. Қайда жоғалып кеттім? Көпіршік үрледім десем болады. Жұмысым сондай болды. Митың тірлік, мылжың адамдар…

— Қымбаттым, мен сенің…

— Корольдің жәрдемақысын алғанымды қалайсың ба?[6] Шынымды айтсам, сол үшін келдім. Жоқ, жоға, ақша үшін келген жоқпын. Әзірше ондай жағдайда емеспін. Мен саған шаруамен келіп тұрмын. Шаруам өте-мөте маңызды.

— Айта бер.

— Егер сен ана Уиндлиземге тұрмысқа шыққалы жатсаң, онда менің не айтпағымды түсінерсің.

Бастапқыда құрбысының тұспалын түсінбей дал болған Линнет біртіндеп барып әңгіменің байыбына жеткендей.

— Демек, сен…

— Дөп түсіндің, қымбаттым! Мені айттырып қойды.

— Бәсе, бәсе! Бүгін ерекше көңілдісің.

— Ендеше!

— Күйеу жігіт туралы айтсаңшы.

— Оның аты — Саймон Дойл. Ол екі иығына екі жігіт мінгендей еңгезердей жігіт, бірақ сәби сияқты аңғал, мейірімді. Бірақ кедей, тіпті бақыр тиыны жоқ, тақыр кедей деуге болады. Саймон негізінен ақсүйектер әулетінен, бір жағдайларға байланысты бар дәулетінен айырылып қалған. Оның үстіне қара шаңыраққа ие боп қалатын әулеттің кенже ұлы. Олар — Девонширдің тумасы. Саймон ауылды, мал шаруашылығы, егін шаруашылығымен шұғылданғанды ұнатады. Соңғы бес жылда қалада төрт қабырғаға қамалып кеңседе отыр еді. Қас қылғанда ол жұмысынан да қысқартуға ұшырап қалды. Қысқасы, екі қолға бір жұмыс таба алмай, жұмыссыз отыр. Линнет, оған тұрмысқа шықпасам, өлемін. Онсыз өмір жоқ!..

— Джеки, ақымақтың сөзін айтпашы.

— Шын айтамын: онсыз өлемін! Саймонсыз өмірдің мәні жоқ. Ол да менсіз өмір сүре алмайды. Бір-бірімізсіз өмір сүре алмаймыз.

— Қымбаттым, сен тым әсірелеп тұрған сияқтысың.

— Өз жайым өзіме аян. Ғашық болғанда басыңды жоғалтады екенсің, ақылың әдірем қалады.

Ол үндемей қалды. Үлкен қою қоңыр көзі жасқа шыланып үлгеріпті. Нәп-нәзік денесі діріл қағып кетті.

— Кейде болашағымның бұлыңғырлығынан қорқамын. Біз Саймон екеуміз бір-біріміз үшін жаралғанбыз. Одан басқа ешкімнің керегі жоқ. Линнет, маған сенің көмегің керек. Мына қонысты сатып алғаныңды естідім. Жаңа қонысыңда үй шаруашылығын басқарушы қажет шығар. Тіпті біреу емес, екеуін қатар алсаң да артық етпес. Сол қызметке Саймонды алшы.

— Қалай сонда? — деді Линнет таңғалып.

— Ол осы қызмет үшін жаралғандай. Саймон сарай ісін бес саусағындай жақсы біледі, өзі де осындай сарайда өскен. Оның үстіне бітірген арнайы оқуы да бар. Линнет, жарқыным, мен үшін оған бір мүмкіндік берші. Оның қолынан келеді. Саған жақын бір кішігірім үй тауып, сонда тұрармыз, екеуміз жиі кездесетін боламыз. Көр де тұр, Саймон сенің саябағыңды да, гүлзарыңды да жайнатып қояды, — деді Жаклин бастырмалата сөйлеп.

Ол орнынан тұрып:

— Оны жұмысқа аламын деші, Линнет! Жаным, жан құрбым менің! Саймонды қызметке аламын деші! Өтінемін! — деді.

— Джеки…

— Қызметке аласың ба?..

Линнет күліп:

— Джеки, сен сондай күлкілісің! Ханзадаңды ертіп кел, көрелік, сосын айтамыз ғой.

Джеки оны құшақтап шыр айналды, шылп-шылп бетінен де сүйіп жатыр.

— Қымбаттым менің, сен нағыз доссың! Меселімді қайтармайтыныңды білдім ғой! Сен сондай ғажап жансың! Көріскенше!

— Жоқ, қалсаңшы, Джеки.

— Қала алмаймын. Мен Лондонға барып, ертең Саймонды ертіп келуім керек. Бұл істі кейінге қалдыруға болмайды. Ол саған да ұнайды. Ол сондай керемет адам.

— Сонда сен шайға да қарамайын деп тұрсың ба?

— Қала алмаймын, Линнет. Шаруам шаш-етектен. Лондонға кері барып, Саймонға айтуым керек. Жынды екенімді білемін, бұған енді ештеңе істей алмайсың. Құдай бұйыртса, тұрмысқа шықсам, есімді жинайтын шығармын. Отбасы деген талай адамды ақылға келтіретін сияқты ғой.

Ол есікке қарай бет алды да, кілт бұрылып, жүгіріп келіп құрбысын құшақтады.

— Линнет, мына жалған дүниеде сен сияқты жан саусақпен санарлық!