Уладзiслаў Сыракомля

Гадавы кругабег дзён на Літве

Гадавы кругабег дзён на Літве

мясапуст

І

За сцяною — чуеш, браце? —

Сівер ходзіць, свет халодзіць,

I на коміне ўжо ў хаце

Бог сам вугалем выводзіць:

«Студзень сцюжны — ля парога,

І ты — бедны ці багаты —

Падлічыць павінен строга

Года ўсе прыбыткі й страты

ды прыкінуць, ці гатовы

Перабыць як час зімовы».

Кожны збожжа з пуд спяшае

Збыць для гроша. У час ранні,

Час нямы рыпяць ратая

Па дарогах снежных сані.

Выясняюцца нябёсы,

Захад золатам палае,

I вось промень сонца косы

Прабіваецца з-за гаю,

Міг — і як не падзівіцца:

Снег брыльянтамі іскрыцца!

Глянь на хвою, на яліну —

З верху самага да нізу

Нібы хто на іх накінуў

Снегавую ў перлах рызу.

Бела ўсюды — пры дарозе

Толькі зрэдку зачарнее

Крыж, што стыне на марозе,

Хатка, крытая завеяй.

Нават сонца пабялела —

Пазірае ўніз нясмела,

дзе мароз на ўсёй прасторы

ўжо царуе ў нашым краі.

да касцей ён прабірае,

Каб трымаць нас у пакоры.

Толькі ў сэрцы чалавека

Кроў гарачая віруе,

I адольвае спрадвеку

Непагоду ён любую.

Беражы ж ад лютай веі

ў сэрцы ты парой любою

Той агонь жывы, што грэе,

Што завуць усе — Любоўю.

Ён, агонь сардэчны гэты,

З сонцам снег растопяць весні,

I ўвесь край, цяплом сагрэты,

З-пад акоў зімы ўваскрэсне.

ІІ

Вечар з снежных вей збірае

ў хату ўсю сям’ю ратая.

Той — стаяў на варце ў пана,

Той — вазіў у двор калоды,

Той — сек лёд на рэчцы зрана:

Кожны — глянь — сівабароды!

Кожны ж стыў — з-за хлеба куса —

На марозе злым дзень цэлы,

I, каб скінуць іней з вуса,

Не расшчэпіць рук скалелых.

ды ён рады, што дадому

ўсё ж патрапіў да начлегу,

З кажухом скідае стому,

Атрапаўшыся ад снегу.

На агні, што грае ў печы,

Рукі грэе, як вядзецца.

А як добра, як дарэчы

Верашчакаю пагрэцца!

Потым люба на гадзінку

I на попрадкі дапасці,

дзе дзяўчаткі пры камінку

Любяць кужаль тонкі прасці.

Не звядзеш з адной ты, пэўне,

Ясны зірк свой, поўны ласкі.

Там спяваюць, баюць казкі

Аб заклятай каралеўне.

Хоць не кожны дасць ім веры,

Слухаць казкі так цікава,

Што не еў бы і вячэры:

ўсё набок, любая страва!

Расчыняецца ў іх неба,

Бачыш зоры, бляск палацаў…

Толькі ж спаць лажыцца трэба:

Заўтра зноў чакае праца.

Месяц выглянуў з-за хмараў.

Бог спускае сон на хаты,

I людзей анёл крылаты

ўжо нясе ў краіну мараў.

ІІІ

Шляхта гойсала палямі

За казулямі, зайцамі.

А цяпер, у час зімовы,

Кожны дзень у звоне чарак

Толькі й чуеш, што пра ловы,

Пра хартоў ды пра аўчарак…

— О, мой пёс цаны не мае,

Ён ёсць гонар мой і слава.

Не знайсці у цэлым краі

Вам такога ваўкадава!

Ён ля Слуцкай гуты ў мосе

ўзяў мядзведзя, што льва, пане,

Як наладзіў быў увосень

Радзівіл там паляванне…

— А ў мяне ружжо затое —

Кожны скажа — залатое!

Вераб’ю з яго здалёку

Я не раз трапляў у вока…

— Пан, хлусі, ды не без меры.

— Праўда, праўда! Стрэл мой меткі.

Вы далі б адразу веры,

Каб жылі мае два сведкі…

IV

Гэтак студзень дні праводзіць —

Звычным торам, з даўняй верай.

Шляхта — глянеш — з стрэльбай ходзіць,

Люд — хто з цэпам, хто з сякерай.

Хоць мароз, ды сонца свеціць —

Ясната перад вачыма!

Толькі неба чорным меціць

Хмара броварнага дыму.

Ён штодня з сядзібаў панскіх

Будзе бухаць, як і бухаў.

У катлах часоў паганскіх

Вараць трунак злога духа.

Плён зямлі ў атрутным дыме

Валяць з іх — за грудай груду,

Каб зрабіць паўсюль пустымі

Мыслі люду, сэрцы люду.

Ад гарэльняў гэтых вочы

Лепш адводзь да ясных высяў,

Каб іх дым той не азмрочыў

I слязу з-пад век не высек.

Апусці свабодна лейцы —

Хай ляцяць, як хочуць, коні,

Хай цябе нясуць улегцы

Праз заснежаныя гоні!

V

«На Грамніцы — паўзіміцы,

На Мацея ж, на Мацея —

Знай — ужо зіма пацее,

Хоць пад лёдам шчэ крыніцы.

Час забаў, час карнавалаў!

Па снягах паны й падпанкі ў места,

ў места на гулянкі

З ціхіх вёсак валяць валам!

А ў цябе, васпан зухвалы,

Мо ратай сядзіць без хлеба?

дык табе на карнавалы

Ехаць, дружа мой, ці ж трэба?» —

Вось такія выстаўляе

Каляндар усім парады.

Толькі хто на іх зважае?

Кажа пан: «Я ж быць там рады.

Лепш мне слухаць арфы гранне

У тракціры ці ў цукерні,

Чымся стогны хлопскай чэрні:

«Хлеба, пане, солі, пане!»…

1857–1858, Вільня