Дайындаған: Елмұрат Ораз

«Шабыт» баспасы

Алматы, 2022

Едіге батырдың әңгімесі

Ертеде Тоқтамыс деген хан болыпты. Ханның он екі биі болыпты. Оның бірі Ебесей аталық деген екен. Екінші, ханның бір балгер сыншысы болыпты, оның аты Кеңестің ұлы Кенжанбай деген адам болыпты. Он екі биінің біреуі Баба Түкті Шашты Әзіз деген адам болыпты. Ебесей аталықтың бесінші, алтыншы аталарының кезінде, Қырымның Сәтемір ханның түп аталарына бір бас бересілі болып қашып кеткен. Күндердің бір күнінде Тоқтамыс хан өзінің құс бегісін шақырып алып, қара шұбар деген құсы бар екен: «Мына қара шұбар қартайып келеді, енді балалатып, балапанын өсірмесек, өзінен қуат кететін уақыт жетті. Сен биыл түйеге қосын артып, қара шұбарды қолыңа алып, бір өзіңе ұнамды, шұбардың дұрыс балалайтын бір орманын тауып, биыл балалатып, жаз келерсің», — деп, Ебесей аталықты аттандырды дейді. Ебесей қасына кемпірін ертіп, қосын артып, азықтық малын айдап жөнелді дейді. Сол жүруден жүре-жүре бірнеше айлар жүріп, құсқа ұялатуына үйлесімді орман таба алмай келіп, бір орманға түсті дейді. Сол орманға қара шұбар тұқым салды. Тапқаны үшеу болды. Тұқымдардың түсі қызыл екен дейді. Ол кезде шұбар тарлан бидайық секілді алғыр тұйғындардың тұқымы қызыл болады екен.

Күндердің бір күні Сәтемір хан «Тоқтамыс ханның құсбегісі, Ебесей аталық Жасқұс деген орманға келіп, Тоқтамыстың Қара шұбарын балалатып жатыр» деп естіп, қасына қырық жігітін ертіп, Ебесейді іздеп шықты дейді. Күндерде бір күн Сәтемір хан Ебесей аталықты тауып, танысып, қонақ болып, Ебесейдің қасында бірнеше күн жатады. Тап сол кезде қара шұбар үш жұмыртқа тауып жатыр еді. Бірде қонақтар аттанатын болады. Ебесей аталық қызмет сұрайды. Сонда Сәтемір хан Ебесей аталыққа:

— Қызмет айтсам, сенің түп атаңда менің атамнан ауысқан басым бар, сол басымды сұрай келдім, — дейді. Ебесей аталық бұл сөзге түсінді, не қыларын білмей састы, ақырында Сәтемірге келді:

— Өзімді алсаң да ризамын, болмаса кемпірімді алсаң да ризамын, — деді. Сонда Сәтемір хан тұрып:

— Жоқ, маған сендердің басыңды алып, тұқымдарыңды өшіріп кету, мақсат емес, менің қызметім сол, берсең, мына Қара шұбардың бір жұмыртқасын берсең болады. Және ақиреттік дос боламыз, —деді. Ебесей аталық ойлады: «Көп болса, Тоқтамыс ханға бір сапар өтірік айтармын», — деп тұқымның бірін беріп, қоя береді. Қалған екі тұқымды балапандат