Все права защищены. Данная электронная книга предназначена исключительно для частного использования в личных (некоммерческих) целях. Электронная книга, ее части, фрагменты и элементы, включая текст, изображения и иное, не подлежат копированию и любому другому использованию без разрешения правообладателя. В частности, запрещено такое использование, в результате которого электронная книга, ее часть, фрагмент или элемент станут доступными ограниченному или неопределенному кругу лиц, в том числе посредством сети интернет, независимо от того, будет предоставляться доступ за плату или безвозмездно.

Копирование, воспроизведение и иное использование электронной книги, ее частей, фрагментов и элементов, выходящее за пределы частного использования в личных (некоммерческих) целях, без согласия правообладателя является незаконным и влечет уголовную, административную и гражданскую ответственность.

НОВЕЛЛАЛАР

Құрылысшы

Жүзі желге тотыққан қалың қабақты ер адам қалақшасымен цемент қоймалжыңды іліп алып, бір шөкімін түсірместен қолындағы кірпішке жағып, онысын бірсарынды қимылмен түзулеп қалап жатты. Осы үздіксіз жұмыстың нәтижесінде төртбұрыш кірпіштен дөңгелек шеңбер түзіле түседі. Бір кезде дамылдап, айналасына самарқау көз салды. Қатар-қатар тізілген зәулім үйлер мен ерсілі-қарсылы жүйткіген көліктерге толып, жан-жаққа тарамдалған ұзын көшелердің үстінен бозғылт бұлттар жөңкіле көшеді, «Мәңгілік елдің» бойы қашанғыдай кептеліс, «Салтанат қақпасына» жан-дәрмен асыққан көліктер кептеліске амалсыз аялдап, жол ашылған бойда газды басып ызғыта жөнеледі. Қуатқа қаланы биіктен тамашалаған ұнайды, осы астанаға алғаш келген кезде күндізгі тірлігі ию-қию болып жататын қаланың қараңғы түскенде самсай маздаған самала жарығы біртүрлі жанын қуантып, аржағында құрылысы қызып жататын көк жабынды қоршаулардағы «Бұл — бақыттың мекені» деген жазуға көзі түскен сайын «сол үйлерде тұратын адамдар шынымен бақытты ғой, шіркін-ай, бұның өзі болмаса да, ұл-қызы осы «бақыттың мекенінен» орын тапса ғой» деп армандап кететін. Соңғы кездері қала қызықсыз көрінеді, күндізгі тынымсыз көрінісіне де бұрынғыдай көз тоқтатпайды, кеш батқанда қырық құлпырған жылтырақ шұғыласы да пәс тартқан. Кешелі-бері өзінің бұл қалаға атымен өгей екеніне анық көзі жеткендей. Өзінің осы жүрісі не жүріс? Басқа жұмыс іздеп, болмаса ауылына қайтуы керек, бірақ тиын-тебенсіз қайда барады? Қарыз алатын тағы ешкімі жоқ…

Қаңғыған ойдың салмағынан арқасы құныса түскен ер адам бірдеңе есіне түскендей ескі телефонын құлағына жақындатты. «Әке» деп басталатын аудиохабарламаны осымен бесінші рет тыңдаған шығар. Алыста жүрген әкесіне сағынышы сезілген балғын дауысын естіп, үшінші класта оқитын ұлымен көңілінде қайта қауышты. «Әке, қалайсыз? — деп қояды ұлы жігіттерше. — «Жұмысыңыз жақсы ма? Мен сізді сағындым. Айжан да сағынды. Бәріміз сағындық, қашан келесіз, әке?» — деген жеріне келгенде үп-үлкен басымен көз аясы мұнартып жүре бергендей болды.

«Менің сабағым жақсы, бұл тоқсанды да түгел беске бітірдім. Сабағыңды жақсы оқысаң, телефон әперем деп едіңіз ғой. Маған телефон алсаңыз, «Самсунг» таңдаңызшы, жарай ма? Айжанға көрсетпей ұстаймын, әйтпесе ол да таласатын шығар. Қазір мектепке анашымның телефонын апарып жүрген жоқпын, әйтпесе балалар «әлі мамаңның телефонымен жүрсің бе?» деп мазақтайды. Сосын маған кроссовка керек, былтырғым жыртылып қалды, анашыма айтып едім: «Әкең ақша жібергенде алармыз, онсыз да ауылдағы дүкенге қарызым көбейіп кетті, тамақтың бәрін қарызға алып жатырмын, әжеңнің пенсиясы жалғыз сиыр мен 5–6 қойдың шөбін алуға жұмсалып кетті», — деді. Келетін кезде ұмытпайсыз ғой, менің размерім 34. Әжемнің де құлағы дым естімейтін болды, оған Рауанның әжесінікіндей аппарат алып берейікші, ал Айжан не сұрайды дейсіз, оның сұрайтыны — қуыршақ қой, баяғы».

Ұлына жауап бергісі келген. Бірақ осы айда да жалақы кешігіп жатқанын оған қалай айтады? Көңіліне титтей қылау жұқпаған, үлбіреген балапан қалпымен көңіліндегі қалауын сұраған баласына не деп жауап берсе екен?

Ұлы үй ішінің фотосын жіберіпті. Бұл өзі келіншегімен күнара сөйлесіп отырса да, бала-шағасын суреттен көргенге көңілі көтеріліп, қызықтай қарады, балаларына қараған сайын алапат сағыныш ырқын билеп, елжірей түседі. Ұлдың бойы былтырғыдан біраз өсіпті, биыл беске толатын қызы да өзінше өзгеріп, шашын екі жағына селтитіп резеңкемен буып қойыпты, атам заманғы кереуетте тізесіне алабажақ жамылғы жауып отырған шешесі бұрынғысынан да қартайып кеткендей, әйелінің де жағы сопайып, қос жанары қазылыңқырап тереңнен көрінетіндей. Жүдемей қайтсін… күйеуі далада жүр, бала да, қорадағы азғантай жандық та, соңғы жылдары сал болған кәрі шешесінің күтімі де соның мойнында. Жалақысын тезірек берсе екен, ауылына барып, шешесімен көрісіп, балаларын сүйіп мауқын басар еді… Осыдан ауылға барғасын шешесінің алыстағы жалғыз інісін қонаққа шақырып, үлкен кісіні қуантсам дегенді ойлады, ұлына кроссовкидің екеуін бір-ақ апарғаны дұрыс-ау, біреуін мектепке, біреуін ойнауға кисінші. Ол кірпіш қалап жүріп те өзінен айнымайтын ерке қызын тізесіне отырғызып еркелеткенін, келіншегімен оңашада қымсына қауышып, қомағай құштарлыққа билетер шағын қиялымен жақындатқан.

Бір кезде төменнен әлдекім: «Қуат, Қуат!» — деп атын атап дауыстағандай болды.

— Қуат деймін, әлі қалап жатсың ба? Әкеңнің үйін салып жатқандай жабысып алып айырылмайды екенсің өзің?! Түссейші бері. Бригадир келді! Жалақының қашан болатынын айтатын шығар. Түс, тез!

Қараң-құраңды енді байқады. Қалақшадағы қоймалжыңның қалдығын қырып түсіріп, бұл да жиналған топқа асықты.

— Бұл айда да айлық болмайтын болды, жігіттер, — деді бригадир. Бастықтар мәселені жақында шешеміз, жігіттер жұмыстарын істесін деп сәлем айтты. Сондықтан ештеңеге алаңдамай жұмыстарыңды істеңдер.

— Істемейміз, — деді еңгезердей Ералы шырт түкіріп, әлденеге бекінгендей тас-түйін болып. — Жұмысқа ешқандай желания жоқ. Шешеміз, шешеміз дегелі неше ай өтті? Біздің бригададан он бес жігіт жұмыстан бас тартамыз, қашан талабымызды орындағанша осы жерде боламыз, басқа бригаданың жігіттері де қосылатыны анық.

— Е, қойыңдар, жігіттер! Оларың не? Үш-төрт ай деген… ондай көп те емес қой. Басқалар 7–8 ай күтеді, білесіңдер ме? Давай, жұмысты тоқтатуға болмайды, срок қысып бара жатыр, айттық қой, ақшаларыңды аласыңдар. Тендердің шаруасы шешілмей жатыр екен, ештеңеге алаңдамай, түсіністікпен қарап… тараңдар. Айтпақшы, алажақтарың қанша екені мында жазылған. Өздеріңде болсын. Бригадир бұлардың әрқайсысына бір-бір парақ ұстатты. Өзі бұл жерден тезірек кеткенше асығып тұр.

— Бұл қағазбен дүкенге бара алмайсың! Осындай айлығым бар еді, бірақ қашан алатынымды білмеймін деймін бе? — Жасы елуден асқан қара кісі ашуланған күйі қолындағы қағазды дар еткізіп жыртып тастады. Аузынан боғауызы да абайсыз шығып кетті.

Қуаттың да қаны басына шауып, ызасы омырауын күйдіргендей болды. Неше күннен бері бір жауап күтіп жүргенде… алаңдама дей ме? Ойбай ау, бесінші айға қарады, қашанғы алаңдамайды? Бүгін-ертең жалақы алып, бала-шағасына ақша салам деген үміті тағы адыра қала ма? Ана жылы газ өткізем деп алған несиесі мен әйелі екеуіне телефон алған несиесі бар еді, ол да тұр. Бригадир жайбарақат тұр. Қап, мынаны-ай, а? Бұлардың жағдайын сезінбек түгілі, өмірде бүкіл дегені болған тоқмейіл кісінің түрімен «жігіттер, тараңдар» деп жайдан-жай айта салғаны қалай?

— Шыда дей ме? Тендер ұтқанда бәледей! Өзі неге келмейді жауап беруге? Болды, еңбек инспекциясына барамыз! Өткенде барамыз дегенде тоқтатып тастадыңдар, енді… Ең болмаса аванс бермейсіңдер ме? — Манағы қара кісінің жүзі түтігіп тұр.

— Жоқ, еңбек инспекциясын қой, прокуратураға бару керек!

— Жігіттер, бұлай болмайды, — деді қоңқақ мұрын Болат бұлардың әрқайсысына көзін тоқтатып. — Бұлар бізді басынған екен, шыдамдары жеткенше күтсін, әйтпесе кете берсін дейтін шығар? Бәріміздің де бала-шағамыз бар. Осылай сүмірейіп кете береміз бе?

— Енді маған неғыл дейсіңдер? — бригадирлері шарасыз қолын жайды:

— Қайталап айтам, үлкен бастық «ақша жоқ, бірақ шыдаңдар, шешеміз» деп тұр. Шешеді ғой, уайымдамаңдар, бәрі «о кей» болады, жігіттер. — Көзі ойнақшыған күйі ол шетте тұрған Қуаттың арқасынан қақты. Жүзі мүләйім көрінді. — Өздерің ойлаңдаршы, кеткенде қайда барасыңдар? Бүкіл жерде қысқарту, жетісіп жүрген ешкім жоқ. Одан да ақырын күтіп, жұмыстарыңды істеп жүре бермейсіңдер ме? Түбі аласыңдар ғой. Солай емес пе, Қуат? — Оның күлгені бұған мысқылдағандай болып көрінді.

Анада қасындағы жігіттер осы Айдар туралы «ішінің екі-үш қабат қалтарысы бар адам» дегенде мән бермеген. Осы жолы өтірік монтансыған түрін танығандай. Қақсал өңіне қараса, талайды көргені анық. Қуат оның бір уыс сұйқылтым сақалынан алып, қақ суындай лайланып тұратын көзінен дәлдеп тұрып жарқ еткізіп, отын шығарып бір ұрмақшы еді… Болат ұстап қалды.

— Қойыңдар, жігіттер, сабыр, адал еңбегімізді аламыз деп жүргенде біреудің бетін бұздың деп текке қамалып жүрерміз. Енді жетпегені сол еді.

Қуаттың көкірегінде бір шала тұтанып, сөнбеген күйі бықсып қалды.

Айдар бастығы «алаңдамаңдар» десе де, айналымға келмейтін тар әрі лас жатақханаға келгесін де ойы бір жерге қонақтамады. Жыл жарым уақыт бұрын жұмыс бар дегесін, қол үйренген жұмыс қой деп ойланып жатпай осы фирмаға тап болған. Басында жалақысын уақытында алып жүрді, тек соңғы кездері… Ешкімді алдамай, ешкімнің ақысын жемей, адал еңбекпен жүретін адамдардың неге көбіне есесі кетіп, дәл соларға келгенде әділдіктің керенау тартатыны несі екен?

Қасындағы қоңқақ мұрын Болаттың дауысы ғана күңгірлеп, тар жерді толтырып тұр.

— Осылай ақыңды төлемей кететіндерден әкесін танытып тұрып өш алу керек.

Осыны айтқанда өзі қоңқақ мұрынның екі шеті делдие түсті. Оның да шекесі шылқып жүргені шамалы, қызын ұзатып той жасаған жылы ұлы асығыс-үсігіс үйленіп, несие үстіне несие жамап, соның қарызынан малтығып шыға алмай жүрген біреу. Бірнеше рет банктің қызметкерлерімен жауаптасып жатқанына мұның өзі де куә болған.

— Көрсін сосын, біреудің ақысын жегеннің қандай болатынын! Құрылысшылар да ашуланса жаман, қарап қалмайды, көзіммен көргем. Саған айттым ба, мен ол кезде осы Астанадағы депутаттар қалашығындағы бір коттедждің цоколь қабатын гранитпен қаптап жатқан едім, жеке үйдің ішіне лифт орнататынын да сонда көргем. Во-от, шіріген байлар! Бір жігіттер үйдің желдеткіш жүйесін жасап жатты, ал ақысын төлейтін кезде коттедждің қожайыны «жігіттер, бұл жолы төлей алмаймын, келесі жолы болмаса» деп қара-а-ап тұр. Жігіттер кетіп қалды, ал ертеңінде таңертең қожайыны бар, басқасы бар, аула у-шу болып кетті, сөйтсе кешегі ақысын ала алмаған жігіттер өздері істеген желдеткіш жүйесін цемент құйып бітеп кетіпті, ха-ха-ха! Сөйтіп сараң бай екі шығынданды, өзіне де сол керек! — Болат тап өзінің жеке өші қайтқандай рахаттана күлді.

— Маған да ақымды төлемеді, ал мен не істедім деші (әңгімесін айтқан сайын Болаттың қабағы жазыла түскен), граниттің астына бір шетін инемен тесіп жұмыртқа тығып кеттім, отырсын шірік сасып. Тіпті сол граниттің арасына бір пәшке қантты апарып тығып кетсең де, құмырсқа үймелеп, берекесін алар еді. Ал мыналарға не істейсің? Сотқа беру керек, басқа амал жоқ. Ертең жігіттермен ақылдасайық, аяғына дейін тұру керек. Ол бір жөнді жауап күткендей Қуатқа қарады.

Қуат үндемеді. Өзі о бастан отырған жерінде ішін ашып, құса тарқата жөнелетін сырдесте адам емес, әрнені ойлағаннан күндізгі ашуы да жидіп, үйтіліп, оның орнына кеудесіне қалтарыста бұғып жататын әлдебір мұңы шып-шып толып қалғандай. Басы ауырлап отырғанын сезді, кейде суық ұстай ма, жұмыстан келгенде сүйек-сүйегі қақырап түскендей болатыны бар. Оның үстіне Болат айтып отырған жағдай бұған да таңсық емес, айлар бойғы еңбегін алмаған кейбір жігіттердің ішіп кеткенін де көзімен көрген. Өзінің де басынан өтті, бірде келісілген соманың жартысын ала алмағанда қатты ыза болған.

Ертеңінде оянған бойда басқа бір ойға бекініп, Астананың тасбауыр селқостық билеген көшесінде жанбағыстың далбасасымен асыға басып бара жатты. Телефонына хабарлама келгендей болған, ұлы екен: «Әке, кеше неге жауап бермедіңіз, қолыңыз тимеді ме?» депті.

Қуат телефонның аудиохабарлама белгісін басты:

«Ұлым, жақында үйге барамын, саған телефон алып барамын. «Самсунг» дедің бе, болды, айтқаның болады. Сен үлкен жігітсің ғой, әжең мен қарындасыңа қара, мамаңа көмектес. Телефон да, кроссовки де апарамын». Хабарламаны жіберген бойда бір жеңілдеп қалғандай болды.

«Жоқ, бұл қала тасбауыр емес, ол мыңдаған кварталдардан тұратын үлкен омарта, адам-аралар ертемен омарталарынан өріп мақсатына талпынады, кез келгені өзі іздеген шуағын табары анық». Осылай ойлағаны сол еді, тұнық ауада ұйып қалған бір мың елу сәуле жан-жаққа жамырап, содан әлдебір үмітке толы қуаныш бұның бойына тарағандай болды. Үміт өлтірмейді.

«Парапсихолог» Пәтіркүл

Несін айтасың, осыгүні танитын-танымайтындар түгел Пәтіркүлді әңгіме қылатын болыпты. Біреулер жерлесі үшін қуанып, «содан бірдеңе шығатынын баяғыда сезгем» деп, ал іші күйгендері «бақ дегеннің көзінің кінәраты бары рас-ау» десті. Таныстарының арасынан: «Зып-зып етіп, адамның іші-бауырына кіретін жәдігөйлігі пайдаға асқан екен», — деп күңкілдегендер де табылды. Елдің бәріне жағасың ба? Не десе, о десін, бүгінде Пәтіркүлді бәрі таниды.

Пәтіркүл жас кезінде картамен пал ашатын. Өрістен келмей қалған лағын іздеген кемпірлер мен жігіті туралы білгісі келген қыздар соғып тұратын. Айтқанының біреуі қисынға соғып, үшеуі айдалаға лағып кетіп жатса да, өзі картасына сенетін. Өзің айналысып жүрген ісің нәтиже беруі үшін алдымен оған өзің сенуің керек. Әлдебір тылсымға сенетін қасиет Пәтіркүлге шешесінен дарыған. Шешесі тоқсаныншы жылдары шыжыған шілдеде үш литрлік банкіге су құйып әкеліп, стадиондағы мыңдаған халықпен бірге атышулы Қызыл әулиенің емін алып, өзі білетін-білмейтін ауруларынан жазылып кеткен. Ауылға келгесін сонысын қанша күн аңыз қылған. Ол үшін Қызыл әулие ғасырдың құбылысындай еді. Енді ше! Банка толы суға емші алақанын жайса болды, көзге көрінбейтін зарядтар сол бойда дариды. Дәрі дайын. Іш те, ауруыңнан жазыла бер. Ол жылдары халық кісі қарайтындардан аяқ алып жүре алмайтын, тіпті бір көшенің бойынан он шақты емші табылып, олардың биоөрістері бір-бірімен әрекетке түсіп шарпысып қала ма, жел күндері жарық «жалп» етіп өшіп, жаңбыр жауған күні сол көшемен өтіп бара жатқан көліктер қақ ортадағы ұйма батпаққа батып қалатын. Сол «аңыздарды» кішкентайынан естіп өскен Пәтіркүл өсе келе астрологияға, хиромантияға бейім болды. Мектепте қасындағы қыздардың алақанына үңіліп, студент кезде дұға сөздер, мың түрлі сиқыры мен сыры бар энергиялар туралы айтқанда, бөлмелестерін ұйытып тастайтын.

Алдыңнан бір есік ашылар кезде бір есіктің жабылатыны рас екен, бір күні «ақша пирамидасына тартты» деп шағымданған ата-ананың арызынан кейін Пәтіркүлді балабақшадағы жұмысынан шығарып жіберді. Бір мекемеге іс қағаздарын жүргізуші болып кіргенімен, айлығы мардымсыз, жұмысы бірсарынды болса, адам жұмыстан да, күнде автобуста сығылысып бір аяғымен тұрған күйі армандаудан да жалығады екен. Шығып кетті. Қолы бос адам әрқилы ой кешеді. «Өзіне қызық, жанына рахат сыйлайтын, еңкейіп белі ауырмайтын, ақшасы тамшылап емес, түйдек-түйдек толқын тәрізді бірін-бірі қуалап келіп жататын қандай жұмыс бар?» дегенге ұзақ ойланды. Инстаграмға кірген сайын күрсінеді. Әртіс болып дүниеге келіп, ән салып, елдің қошеметіне бөленіп ақша тапқаннан бөлек, психологиядан сабақ өткізіп, елдің есін кетіріп лоторея ойнатып, электронды шоттағы ақшаңды санап отырмағасын өмір сүрдім дегеннің өзі бекер емес пе? Осы ой Пәтіркүлдің миынан шықпайды.

Бір күні Пәтіркүл балабақшаға психолог болып тұрмас бұрын базарда киім сатқан кезінде екі контейнер әрірек тұрған құрбысы Қарғашқа ілесіп семинарға барды. Семинардан қабағы жазылып, ыңылдап әндетіп шықты. Бір өзгеріс болғаны анық. Әйтпесе бұған дейін бәрінен жалығып, ештеңеге көңілі толмай жүрген Пәтіркүл еді.

Соңғы трендтерден хабары бар алымды келіншек пысықтардың психология саласына «инемен құдық қазып» ғұмырын арнамай-ақ, тренинг өткізуді күнделікті киімін киіп-шешкендей-ақ дағдылы іске айналдырып, иланымшыл құлақтардан ағыл-тегіл пайда тауып жатқанына қарап тұрып, шындаса өзінің де саусағын қимылдатпай, тек тілі мен жағына сүйеніп, интернет кеңістігінде еркін қалқыған ағыл-тегіл ақылды сатып, ақша таба алатынын ұқты. Обалы не керек, мектепте өзінің алдында сабақ айтып кеткен оқушының айтқанын тыңдап алып та шатып-бұтып сабақ айтып, қиналмай өте беретін Пәтіркүл ғой, тренинг, вебинар дегендердің майын ішіп, қазақтың ашықауыз әйелдерін гипнозсыз ұйықтатып-тұрғызып жүргендердің сабақтарынан біраз ілім үйренді, өзі де ізденді, энергоақпараттық коуч, рухани практик, энергиялармен жұмыс істеу дегеннің не екенін түсініп алды (кейін қалай еңбектенгенін «мен өзімді көп іздедім» деп сұхбат бергенде айтқан). Инстаграмнан шықпай омалып отырсаң да біраз білім жинайды екенсің, енді алақанын ысқылап жіберіп, өзінің парақшасын ашып, бастап кетті. Екі сөзінің бірі рух, жан деп келеді.

Тек қана өзіңді ойлауға болмайды, басқаларды да ойлау керек, жағымды энергияны бөліссең, сол күйі қайтады. Ықылас болып. Ақша болып. Пәтіркүлге керегі — екіншісі. Сөйтіп, Пәтіркүл сандар әлемі мен астрологияны меңгеріп, сол арқылы жұрттың өмірін жақсартуға, өзі межелеген биікке дейін жетілмегендерді жетілдіруге ынта-шынтасымен кірісіп кетті. Парақшасына ешкім жазылмай қоя ма деген күмәні бірден сейілді. Елдің бәрінің астрология, натальды карта, матрица дей ме, бірдеңе-бірдеңе дегендерге сенетін болғаны қандай жақсы! Бұның да жазылушылары көбейе бастады.

Сөйтіп, ол әуелі ондаған, жүздеген, сосын мыңдаған әйелге «бақытты қолыңа әкеліп ұстатам» деп уәде беруші коучқа айналды. Бұрын инстаграмдағы әрбір тоғызыншы адамның ретроградты Меркурий туралы жазатынына таңғалатын болса, енді ретроградты Меркурийдің ықпалы басым болып тұрған кезде адам өзін қалай ұстау керектігі жайында өзі де сайрай жөнеледі.

— Жұма күні ай толады, Уран күшіне еніп, адамдардың шыдамын тексереді. Сондықтан Сарышаяндар мен Торпақтар қарым-қатынаста ойламай іс қылудан сақ болыңдар, әсіресе жылжымайтын мүлікке ақша салам деп жүргендер мұқият болсын.

Ондайда Астанадағы алаяқ компаниялар туралы көп естігендер «сақтықта қорлық жоқ» деп астролог-нумерологтан сыр тартып қояды.

— Мына бизнесті сатып алсам қалай болады, өзін ақтай ма, жоқ па, — деп те ақылдасады.

— Сіз бұл бизнесті қойыңыз, сіздің туған күн саныңызға басқа бизнес сәйкес келеді, — дейді оған.

Осылайша оның жазылушылары бір қауым ел болды. Сөз деген — ауаның әрекеттесуі арқылы шығатын дыбыс, ал ауа біздің елде тегін. Әзірге тегін. Пәтіркүл де тегін нәрсені пайдаланды. Ол адамдардың бақыт пен сәттіліктен үміттеніп күн кешіп жүргенін түсінген бойда сол үміттермен ойнауды бастап кетті. Ешқандай кедергіге қарамайтын жалынды энергетикасымен байыпты адамның ой-санасына әсер етіп сөйлейді. Әрқайсысына естігісі келіп отырған сөзін айта жүріп әдіс алды. Бір топ адамның ортасына тап болса да, қонаққа барған кезде де айналасын үйіріп, жарқылдап көзге түсіп, дауысы саңқылдап, нені болсын жанын сала түсіндіретін келіншекке елдің бәрі аузын ашты. «Өзіңе өзгерудің қажеті жоқ, егер бірдеңе дұрыс болмаса, жұлдызыңның сәйкес келмегенінен». Бұндай жауап адамға жеңілдік береді, әсіресе өзгергісі келмейтіндерге. Ақшадан қиналып немесе жұбымен дұрыс болмай жүргендер өзін ақтайтын жауап іздеп жүргенде, Пәтіркүл оған бәрін білетін ақылды шешесі секілденіп, қайткенде ненің дұрыс, әлде бұрыс болатынын түсіндіре қояды. Қабағы жазыңқы, жүзі күлмең, тілі майда, сөйлеп кеткенде қатайып отырған адамның өзінің жан-жүйесін қозғап, елжіретіп, тіпті жылата жаздайды. «Реинкарнация бойынша айтсақ, бұрынғы өміріңде ағылшын лордының әйелі болған екенсің» деген сөздің өзі кейбір еңсесі түсіп жүрген әйелдердің рухын көтеріп тастайтынын талай байқаған. Әңгіме сендіре білуде. Осыгүні біреулер қарамағындағы қызметкерді де астрология бойынша жұмысқа алатын жағдайға жетіпті, бұған Пәтіркүл қуанбаса, ренжімейді, каспий голдына «тыңқ-тыңқ» деп ақша түскен сайын арқасы ұстап, сендіре түседі.

Кейде осы кезеңді түсінбейсің, санаға келмесе де, ғаламға бір өзгеріс келді ме, мемлекеттер өзара соғысып, идеалдар құлап, сенімдер күйреп, адамдар сүрініп… сол кезде адам байғұс жанталасып әрнеге бір жармаса ма дейсің. «Біреуге жүгінем, ол жұлдыз кітабын ашып жіберіп, не істеу керегін айтады, соның айтқанын жасап, алда болатын сәтсіздіктен қашып құтылам» деген идеяның өзі кейбіреуге сенім беріп, алда болар бір қиындықтан құтқаратындай. Атышулы …ологтар қызметін қомақты ақшаға бағалап, адамдар сол курстарды бірінен соң бірін сатып алып, кеңірдегінен келсе де «болдым, тойдым» деместен, коучтан коуч қоймай жазылып, өздерін терең зерттеуге кірісіп кеткен. Ақшасы барлар әр айына, аптасына, бизнесіне болжам жасататын болды. Олар үшін астролог болжамы өмірлік бағытын көрсететін компас секілді.Қыздар жігіттің өзін көрмес бұрын қай шоқжұлдыз белгісінде туғанын сұрайды, жас аналар балаларын қалай елдің баласынан ерек қылып өсіруге болады деп ұйқысы қашып, күйеуін жаңа даму сатысынан көргісі келетіндер Пәтіркүлге жүгінеді. Егер адам несиесін жаба алмай жүрсе, ол үшін өмірдің мәні — ақша, егер ауырып-сырқай берсе, оған керегі — денсаулық. Ал ақшасы да, денсаулығы да барларға өмірі махаббат керегіп жүретінін Пәтіркүл біледі.

Адамдар әртүрлі ғой, кейде бұдан «арнайы сертификатыңыз бар ма, қайдан оқыдыңыз?» деп сұраушылар да табылады. «Түсіме ақ сақалды ата кіріп, аузыма бірдеңе салып, таңертең осындай болып ояндым» дейтінге иланатын бүгінгі адам ба… Пәтіркүлдің Құдай берген екі көзден бөлек маңдайындағы «көзді» қосқанда үш көзі барын, клиенттің ақшасы бар ма, жоқ па, оны көзден таса қылмай, неше айға дейін сүйреуге болатынын сезетін түйсігін дәлелдейтін сертификаты жоқ еді. Педколледждің психология бөлімін бітірдім дегеніңе таңғалатын жұрт аз. Ендеше, астролог-нумерологтық қасиетіне еш күмән келтірмейтіндей бір сертификат керек! Пәтіркүл оны қайдан тапсам екен деп жүргенде Тірі әулие туралы естіді. Ол Тірі әулиенің болмаған жері, оқымаған оқуы, алмаған сертификаты жоқ екен, атақ-дәрежелерін жазып бастасаң, он екі беттік дәптер лезде толады. Өзі жай адам сияқты бағзыда топырақтан, беріде ет пен сүйектен емес, оттан жаралыпты, жүрегі де от, жарнамасы да лап-лап! Әгәрәки, сол Тірі әулиенің жарнамасындағы суретіне ұзақ қарап тұрса, сол адамның бойы бір ысып, бір суып, энергиясы көбейіп, өзі білмейтін бір қасиеті сол бойда ашылады екен! Ал егер қабылдауына барсаң, ойпырм-мо-ой, тіпті ғаламат көрінеді! Таңғажайып адамның емі де ерекше! Оны көрген де, естіген де басын шайқайды. Науқасты екі аяғының ортасынан өткізіп емдеп, сол жері арқылы ғарышпен байланыса алатын адам туралы дақпыртты естіп, «мен» деген блогерлердің өзі одан сұхбат алуға таласып жатқанын естігенде Пәтіркүлдің қайдан есі кетпесін! Көргенше тағат таппады. Адамның сенімі түсініксіз нәрсе, қауашағындағы миын шайып жіберсе, кез келген өтірікке сенуге дайын. Ол үлкен өтірік пе, кіші ме… неше дипломы болса да сенгісі келіп тұрады. Өйткені эзотерика елді эпидемия сияқты жайлап алған. Тіпті біреулер Тірі әулиенің сиқырлы таяғын бір ұстап көрем деп жанталасып өңмеңдей жүгіргенде, ебедейсіз, қолапайсыздары жолда сүріне құлап, басқалары үстінен таптап кете жаздап… сондай болыпты.

Пәтіркүл ақыры Тірі әуленің қабылдауына барды. От-адамның бір сеансының өзі әжептәуір ақша екен, жиған-тергенін салып, жетпегенін құрбысы Қарғаштан алып, мақсатына жетті-ау. Ал көргені… Сахнаға жасы нешеде екенін адам айырып болмайтын кісі шыққанда, бәрі орындарынан тұрып, жарты сағат бойы қол шапалақтады. Тіпті ысқырып, қышқырып, орындарына отырмай қойды. Қараса, жиналғандар кілең қазақ, қазақтың мінезі сондай ғой, барлық нәрседе шексіздікті жақсы көреді, сөз болса — ағыл-тегіл, мақтау болса — көл-көсір, біреуге сену керек пе — сәби сияқты аузын ашып тұрып сенеді. Әулие шынымен ерекше екен, кәрі дейін десе, сөйлеген сөзі әрнені айтып қылжақтаған жас жігіттікіндей, жас дейін десе, қарны шығып, төбе шашы сирепті. Оның өзіне-өзі тоқмейіл кейпіндегі «арсыздықтың бір пайдасы — айналаңдағы адамдардың қызығушылығын өз пайдаңа жаратасың» деген жазуды Пәтіркүл қапысыз оқыды. Бірақ еліріп есі кеткен жұртқа қараса, оның әр айтқан сөзін алтын сияқты қабылдап, күлсе, күміс шашқандай қуана түседі. «Жоқ, бұл адам кәрі емес екен» деді Пәтіркүл оған қарап тұрып. «Осынша жұртты табындырған талант, бір сеансы миллион тұратын бай адам кәрі болмайды». Оған шәкірт болып сертификатын алса, Пәтіркүлден асатын кім бар? Қымбат әтірінің иісі бұрқыраған Пәтіркүл өзге жуас жұрт секілді қабылдаудан соң кете салмай, ебін тауып тірі әулиемен оңаша жолықты. Екеуі бірден тіл табысып кетті, сірә, ол да мұның қасиетін таныған болуы керек, әйтеуір, көп ұзамай мұны шәкіртім деп танып, онысын жалпақ жұртқа жариялады. Сертификаттың да Қытайдан, Тибеттен алғаны керек пе, бірнешеуін бірден иеленіп шыға келді Пәтіркүл. Адаммен жақсы болғың келсе, оның өтірігіне кедергі болма. Олар бір-біріне кедергі жасамады. Шәкірті ерекше жаратылыс иесі — Ұстазына ризашылығын білдіріп, оған аты тарихта қалған батырдың энергиясын жеткізді. Оны ұшақпен әкелді ме, пойызға тиеді ме, қалай жеткізгені жұмбақ, бірақ табынғандар мен қағынғандар үшін бұл мыңжылдықтар тоғысында да бола бермейтін таңғажайып жаңалық ретінде қабылданды. Ұстазы да жолдан жығылмады, сол аруақты Пәтіркүлдің өз бойына қондырып беріп, одан сайын айран-асыр таңғалдырды. Үлкен залда жаңғырған «Тірі әулиенің құдіретінде шек жоқ екен ғой!» деген гуілден құлақ тұнды. Аруақ деген нәрсе қондырам десе, икемге көнгіш пе, әлде жұмсақ топыраққа қадай салатын тал сияқты болғаны ма, кім білсін, содан бері сол аруақ өзінің о бастағы иесін тастап, енді Пәтіркүлдің бойына тұрақтапты-мыс. Осыны өтірік десеңіз өзіңіз біліңіз, бірақ өтірік деген түп-түгел жалған деген сөз емес қой, ол деген басқа шындық. Пәтіркүлдің шындығы. Бәлкім, Тірі әулиенің шындығы да сол шығар…

Өзі о бастан қасиеті бар адамға аруақты қолдан «қондырса», не болуы мүмкін, не болса да бір әлемет болып, Қазақстан шынымен де жаңаша дамып, экономикасы көтерілетін шығар? Жоқ, әзірге ондай ештеңе байқалмады. Тек Пәтіркүл бұрынғыдан да танымал бола түсті. Клиенті көбейді. Туған күнінің сандарын бір-біріне қосып есептеп, шоқжұлдызына қарап, «сенің жаратылысың бөлек екен, өзіңнің қабілетіңді ашып, дүниені өзгертіп, мақсатыңа жете аласың» деген сөзге иланбайтындар сирек. Жұмысын жеңіл дей алмайсың, кейде бір клиентке екі сағатын арнайды.

— Маған пәтер мен көлік керек, соған қалай қол жеткізуге болады?

— Осы 2023 жылы арманыңыз орындалсын десеңіз, 23 беттен тұратын дәптер тауып, соған 23 күн бойына 23 рет арманыңызды жазасыз. 23 саны — магиялық сан. Сол кезде осы сөз сіздің тілегіңізбен тоғысып, түпсанаңыз соған жету жолдарын іздей бастайды.

— Сонда қалай, мен екі бөлмелі пәтер қалаймын дегенді 23 рет жазуым керек пе?

— Алдымен «Мен қалаймын» деген сөзден қашу керек. Одан да «мен пәтер алдым, менде көлік бар» деп сөйлеу керек.

Пәтіркүл өзі осыған сеніп отырып айтады. Өйткені күні кешеге дейін әлдекімнің 16 шаршы метрлік жатақханасын 70 мың теңгеге жалдап жүрген еді, бүгінде Астанадан Хан шатырдың қасынан үш бөлмелі пәтер сатып алған. Өзінің аппақ «Мерседестің» иесі екенін ойлаған сайын дауысы нық шығады.

Клиенттер көбіне интернет, әлеуметтік желі арқылы сөйлеседі, кейде бетпе-бет жолыққысы келетіндер бар.

— Сіз туғаннан интуициясыз туған екенсіз, — деді скайппен қосылған ажарлы әйелге. Анау аузын ашты.

— Соның кесірінен әркімге алданып қаласыз, адам танымайсыз, бәрі сізді пайдаланғысы келеді.

— Рас, рас, — деп басын шұлғыды ана әйел.

— Тіпті жақындарыңыз да сіздің жұмсақ әрі сенгіштігіңізді пайдаланады. Сосын сізге біреу дуа салған, қасыңызда жүрген адам…

— Дәл айтып тұрсыз, — деп жанары жасаурады келіншектің. — Бір сіңліме несие әпергем, ақыры өзім төледім, ал құрбым деп жүрген әйел күйеуімді алып кетті.

— Интуицияны қалыпқа келтіруге болады, оның жолдары бар, — деп үміттендірді Пәтіркүл.

— Сөйтсеңіз жақсы болар еді. Жақсылығыңызды ұмытпаймын. Не істеуім керек, маған көмектесіңізші. Жолым ашылса екен. — Әйел жылап жіберді.

Сол келіншек екі жыл болды, Пәтіркүлге әлі келіп жүр.

Өзіне риза болғандардың жағымды пікірін жазып алу Пәтіркүлге шабыт береді. «Мен бұған дейінгі өмірімді күңгірт жерде өткізгендеймін, неге бұлай болғанын түсінбей келіппін. Пәтіркүл әпкенің есептеуінен кейін бәрі өз орнына келді, біз адамдар өз ақымақтығымыздан мына өмірде бәрі бір-бірімен байланысты екенін түсінбей, ақымақтықтар жасаймыз», — депті бір қиялилығы асқынған клиенті. Енді бірі: «Бұл нумеролог емес, өмір бойы қасымда жүрген адам сияқты, мен енді жеке мәселелерімді шешіп қана қоймай, өзімді дамытудың жаңа сатысына шықтым», — деп леп белгісін қойған. Оның бәрін Пәтіркүл парақшасына салады. Бұл басқа клиенттердің аяқ жолына жарық түсіріп тұратын шам секілді бұған қарай бастап әкелмек. Тірі әулиемен кездескеннен кейін орталық ашып, баяғыда фермада мал доғдыры болып, кейін молда болып кеткен нағашысын жұмысқа алды, алдына алжапқыш байлаған молданың орталыққа келген науқасқа ингаляция қойып, ине шаншып жатқанына сүйсінгендер қаншама! Бұл молдалардың алға дамып кеткенінің дәлелі ме, әлде медицинаның қадірі кеткенінің белгісі ме, ол жағын кім ойлап жатыр дейсіз, Пәтіркүлге шаруасы жүрсе болды. Өзі басқа өңірлерге барып өмірлік бағытын таппай жүргендерге арнап семинарлар өткізіп тұрады. Бұны көргенде бәрі қол шапалақтап қарсы алып, қаумалап, қолпаштайды. Өзіңе риясыз сенген жұрттың назарында болу кәдімгідей масайтады екен. Пәтіркүлге сенгендері сондай, кейбір келіншектер «күйеуіңізбен тағдыр сандарыңыз сәйкес келмейді екен, алда ажырасу күтіп тұр, осынша уақыттан кейін басқа бір жақсы адам кездеседі, оның шоқжұлдызы осындай, ол сізді аялап ұстайтын болады» дегеннен кейін күнде қасында жатып жүрген күйеуіне күмәнмен қарай бастады. Енді біреулері Пәтіркүлдің айтуымен әмияндарын, банк карталарын айдың жарығы түсіп тұрсын деп терезе алдына қоятын болды. Айдың сәулесімен суарылған әмияннан ақша үзілмейді-мыс. Ал Пәтіркүлдің өзі өйтпейді, ұйқыға жатарда ақшасын қайта-қайта санап, қомақтысын сейфке салып, осы тірлігіне көңілі толып, өзіне және Тірі әулиесіне риза болып, келер апта бұдан да табысты болса екен деп «аффирмацияланып» жатады. Ал оянған бойда: «Маған келсеңіз, энергофоныңызды психоэмоционалдық жағынан кедергі болып жүрген қажетсіз түсініктерден тазартып берем, маған келсеңіз, жаңадан күш қосылып, жасарып, байлыққа кенелесіз» деп жарнама жасайды. Ал бүгінгінің адамына жастық, денсаулық, байлықтан басқаның керегі де жоқ. Парақшасына қосылып жатқан адамның санынан өзі шатысты. Дегенмен танымалдық артқан сайын дұшпан да көбейеді екен, өткен жолы баяғыда бірге оқыған құрбысымен келісіп, мектепке барып жас балаларға нумерологияның қыр-сырын түсіндірген. Әлгі балалар оны да білеміз, мұны да білеміз деп дұрыс тыңдамай қойды. Сөйтсе, мұның алдында ғана әулетімен бермен қарай жәдігөйлікпен айналысып келе жатқан үшінші дәрежелі сиқыршы келіп, балаларға қара күштен қорғанудың тәсілін үйретем деп мұның алдына түсіп кетіпті (амал жоқ, оның жұмысына магиялық блок қойып таста деп сібір жақтағы танысына телефон шалды).

Сөйтіп жүргенде жұртқа пайдасыз ақыл айтқыштар мен бақсы-құшынаштарды сараптап, алаяқтарын анықтап, шын білгірлерін қалдырады екен деген хабар дүңк ете түсті. Соңғы кезде елдің бәрі өтірік айтатын дертке шалдығып, нумерологі қайсы, әкімі қайсы, астрологі мен депутаты қайсы айыра алмай қалғасын, миы ашып кеткен үкімет Жапонияға тапсырыс беріп, бір керемет бірегей аппарат жасатыпты. Ол аппараттың кереметтігі — өтірікші адам аузын ашса болды, айтқанын екінші адамға естіртпей, сол жерді бажылдаған жаман дыбысқа толтырып жібереді екен (мұның қасында жалған сөйлегеніңді әлдебір сымдарды таңып қойып анықтайтын детекторың жолда қалады екен). Кеңседе ме, үйде отырсың ба, шығыста, әлде батыстасың ба, бәрібір, аузыңды ашып өтірік айта бастасаң, өз дауысыңды өзің естімейтін көрінесің. Сол аппарат келгелі ананы істедік, мынаны істедік деп халықты алдап, жолдың, көпірдің ақшасын жеген шенеуніктер мен елді жоқ аурудан емдеп, «дуасын алып», алдап ақша тауып жүргендердің сегіз мыңдайы сотталып, алды түрмеде отырған көрінеді. Пәтіркүл өзін алаяқ санамайды, десе де үкіметтің бұл жаңалығынан іш жиып қалған. Соны естігелі уайымнан ба, әлде ұстазы қондырып берген «аруақ» әсер етіп жатыр ма, соңғы кездері Пәтіркүл шалықтап сөйлеп, аузына келгенді айтып кететін болыпты дейді.

Сандық

Жастығы бейнетпен өткен барлық әжелерге арналады

 

Екі мың шақырым жерде отырып та тума-туыстың дауысын естіп қана қоймай, бет-жүзін де көрсететін қалта телефонның құдіретінен бұрынғыдай сағынып үлгермей ме, әлде баяғыдай емешегі езіліп, өндіршегі үзіліп күтіп отырған кім бар дейсің деген ой о бастағы елжіреуік көңілін бастықтырып тастаған ба, Сая соңғы жылдары түкпірдегі ауылына сирек келетін болған. Алыстан теректері санап алардай көрініп, көлік жүріп өтсе болды, шаңы шошымал болып аспанға шапшитын қара жолы шұбалған ауыл баяғысы екен, түк өзгермепті.

Ағасының несие алып, ескі үйге жөндеу жүргізгенін естіген еді, «бәрің көшіп қалаға кеттің» деп жапанда жабырқамай-ақ, қара шаңырақты жықпай отырған ниетіне іші елжірейді. Қырық жылғы ақ сыры сарғайып, сызат-сызықтарының үстінен қап-қара шегесі бадырайып көрініп тұратын баяғы бөренелерді осы күнгі биттің қабығындай жұқа төбежабынмен жауып тегістеп қойғанының өзі ескі қонысқа өзінше ажар беріп тұр. Әр жерінен ұсақ дөңгелек шамдар жарқырап, осы күйінде төбенің аласарып қалғаны да байқалмайтындай. Бірі ақ, бірі көк сырмен боялған қырық жылғы ағаш есіктердің орнына салған қытайлық арзан есіктен олақ есікшінің қолы көрінеді, қиюласып жабылмайтын тұтқаларына шүберек байлап қойыпты. Пластик терезелерден еркін құйылған күн сәулесі үй ішін жап-жарық қылып, терезе жабынның алтын зерлі шашақтары жалт-жұлт етеді.

Саяның көзіне бөлмелер де кеңіп қалғандай көрінді. Көңілі көз үйренген суреттің орнын іздей ме… Мына бұрышта о заманғы демесең, міні құрамаған сары буфет тұрушы еді, сарайға жылжыпты. Беті лакталған шкаф та көзге түспейтін жерден орын тауыпты. Ал енді мына жерде… бірінің үстіне бірі мінгескен екі сандық тұрушы еді. Әжесінің сандығы. Астындағысы бетіне жезден өрнек салып, шеттерін темірмен айқыш-ұйқыш қапсырып шыққан көне сандық еді. Көзімен іздеп көрді де, келе сала сандық іздеп кеткені ерсі көрінер деп сыпайы қонақтың кейпіне еніп, басылып отырды.

Дәу қара сандық қораның бір бұрышында қалыпты. Айналасында қыт-қыттап тауықтар жүр. Бұл ес білгенде ішінде атасынан қалған тұлып пен сәнді ер-тұрман жатушы еді. Сая жақындап келіп, бір шетіндегі алақандай тесікке үңіліп еді, іші жемге толы, тауықтардың сандықты айналшықтап жүргені содан екен. Есіне түсті, баяғыда оқушы кезінде бір келгенде үй ішін әктеп, жинастырып, бөлмеге үйлеспей тұрғандай көрінген сол ескі сандықты шығарып тастайық дегені бар Саяның. Сол кезде әжесі бұған жалт қараған.

— Ие деген, ол сандықта не шаруаң бар? Осы үйдің билігі саған қалған ба?

Осылай дегенде әжімді жүзіндегі отты, өткір көзінен қаймығып қалғаны есінде.

— Мен өлгесін онсыз да шығарып тастайсыңдар ғой. Қазір шаруаларың болмасын!

Көзі кеткесін сандықтарына да орын табылмайтынын білген екен-ау әжесі. Осы қара сандықта Саяның өзіне мәлім бір сыр бар еді. Бірде сандық түбінен әлдебір солдаттың майданнан жазған хаттарын тауып оқыған.

Дұғай сәлем жазамын сүйген жарға,

Сағынышым жүк болып ат пен нарға.

Жауды жеңіп, оралса туған жерге,

Ер жігітте шіркін-ай, арман бар ма… —

деп төгіліп кететін өлеңмен жазған сол хатты оқып, айран-асыр болған. Әжесінің бұл танымайтын адамнан келген хаттарды сақтап жүргеніне өкпелеп қалғаны да бар. Саяның ескі хатты оқып қойғанын білген әжесі қатты ренжіген. Кейін ол хаттар жоғалып кетті. Осыгүні ғой… әжесі күйеуі соғыста шейіт кеткен соң басқа адамға тұрмысқа шықса да, осы жылдар ішінде санасында сарытап болып бұғып қалған сағынышы мен сезімін аялап жүрді ме екен деген ойдан іші елжіреп кетеді.

Бірде күніге екі рет бір-бірінің халін сұрап, шай ішіп жүретін үш-төрт кемпір моншаға түспек болды. Әжесін жуындырмаққа Сая бірге кірді. Он үшке енді шыққан қыз үшін кәрілердің әңгімесі қашанда қызық, әсіресе тарамыс қараторы әжей мен бары аузында жүретін салдырлаған ақкөңіл әженің әңгімесін тыңдауға құмар. Өз әжесі тұйық, кешкен ғұмыры, көрген бейнеті, татқан дәмі туралы о бір жылғыны айтып, кәрі жүйкесін босата бермейді, кейде «қайдағыны қозғап не айтып отырсың?» деп ақкөңіл әжейді тыйып тастайтыны бар.

Төрт кемпір ақ будың астында пысылдап, ыңқылдап, уһілеп жүріп жуынып жатты.

— Біз байғұс ағаш болып кеуіп қалғалы қашан, бізге тіпті кір де жұқпайды-ау дейм, — деді тарамыс кемпір қызыл иегін көрсете күліп. Монша іші шылп-шылп, легенді қолапайсыз ұстап, кейде құлатып алғаннан қаңғыр-күңгір. Бу арасында біреуі өкшесі тайып сүрініп кете жаздап, Сая ұстап қалды.

— Көп жаса, айналайын.

— Қой, ыстық екен, көп жүрмей шығайық, кілең терісіне ілініп әрең жүргендер құлап қалармыз да, Саяжанға бейнет болармыз, — деді бірі.

— Соны айтшы, өзімді өткен жұмада ғана келінім суға түсіріп, жуындырып алған. Шеше-ау, қу сүйек болып қалыпсыз ғой деп… Бәлду-бәлду бәрі өтірік, біздің толықсыған керім келіншек болғанымызды көргендер де қалмады ғой, бәрі кетті, — деп мұңайған тарамыс әже. — Кейінгілерге шешемізден осы күйімізде туғандай көрінеміз ғой. Мына қызым таңғалып қарайды, біз де сендей қыз болғанбыз, қарағым, — деді қолтоқпақтай қара кемпір бұған пейілденіп қарап. Сол кезде ақ будың арасында тұрса да, кәрі адамның бетіндегі әжімдері таралып, бұрынғыдан жасарып, жанарына нұр үйірілгендей көрінді Саяға. — Сендердің замандарың жақсы, біз ғой ерте есейдік, күйеуімізді соғысқа жіберіп… ерте қартайдық. Әйтпесе біз де кезінде жап-жас, әдемі болғанбыз.

Сая бұл әжелердің әжім жапқан жүздерін, жастай колхоз жұмысының ауыр бейнетіне жегілгеннен қарайып, майысып кеткен саусақтарын, суық өткеннен тізесі ұстамай әрең басылатын шидей аяқтарын күнде көріп, сирек ауыстыратын көйлектеріне, сол көйлектерден шығып тұратын күн мен тер, ащы құрт араласқан иісіне де үйренген болатын. Енді оларды киімсіз көріп тұр. Ағарып кеткен сирек шаштар кедір-бұдыр омыртқаға тарам-тарам шашылып, башпайлары мен өкшелері кәрі ағаштың тамырлары сияқты бұратылып, саусақтары жер түстеніп кеткенімен, кәрі кісілердің денелерін күн шалмаған. Бұның алдында тұрғаны — бір кездері сұлу болып, сымбатымен көз арбаған әйел денелерінен қалғаны. Осы қисық-қисық сүйектер мен әбден босап, салбырап, шалбарланған теріден бір кездегі болған жастық пен сұлулықты қалай аңдауға болады? Осы сәтте «Қартайғанда мен де осындай олпы-солпы, мыж-тыж болам ба?» деген ойдан Саяның арқасы мұздап кеткені есінде. Жоқ, ол қартаймайды. Мүмкін, қартаятын шығар, бірақ кейін… жүз жылдан соң, бәлкім…

— Мен де қараторының әдемісі болғам. Шалым қыпша беліңе қызықтым ғой дейтін, ах-ха-ха. Сөйтіп, қойдың алдынан шыққан кезімде ен далада көршісінің атына салып алып қашты ғой, ой, жалған-ай, ол дәурен де өтті де кетті…

— Бізді қойшы, мына кісі тіпті керім сұлу болып еді, жанары жарқыраған, шашы қандай еді, бұрымы тоқпақтай, ақ күмістен соқтырған сырғасы жарасып, ой дүние-ай… — деп ақкөңіл кемпір Саяның әжесін иегімен нұсқаған. — Баяғы керім шебер зергердің қолынан шыққан сол сырғаң бар ма, жеңеше?

Жас кезінде алтын-күміс тағынып кербезденгені шамалы, қазір де қызақайлығы жоқ Саяның әжесі:

— Тұрған шығар бір жерде… — деген немқұрайлы.

— Қой, қара сандығыңда жатқан шығар. Ол сандықта не жоқ дейсің?

— Иә, жеңешеңнің қара сандығынан орыстың басынан басқаның бәрі табылар. Кезінде сол қара сандыққа жинап сақтаған тамақ осы ауылдағы талай адамға әл бергенін, сол қара сандықтан шыққан көйлек-көншектің талай жетімді жылытқанын көре қалдық қой, — деп қызыл шырайлы жастауы оттың астын қарап келіп, бір әңгіменің ұшын шығарды. — Ол кездегі сандықтар да бөлек қой, құрт-құмырсқа кірмеу үшін су құйып көреді дейді, рас-өтірігін білмедім.

— Қара талдың сүрегінен жасаған кәдімгі сандық емес пе?

— Е, білмеймін, әйтеуір, тамақ салсаң бұзылмайтын, киім салсаң міні құрамайтын бір керімі бар еді. Айтпақшы, апа-ау, баяғыда Әбен деген оқымыстыны ескі мешіттің кітаптарын оқып жүр деп қудалаған кезде сол сандыққа жасырып, қашырып жіберді деген не әңгіме осы? Сонда осы қара сандыққа жасырыпты дейді, ауа кіріп тұратын жері болды ма өзінің?

— Иә, бұл апамдар талай адамға жақсылық жасады ғой. Сол оқиғаны Жақай қарт айтып отыратын. Менің де естігенім, әйтпесе бұл кісілер сыр ашпайды ғой… уфф, жүрегім қысылып кетті, — деп тарамыс кейуана ауыз бөлмеге беттеді. Қызыл шырайлысы қайтадан:

— Ие, рас, сол Әбен кейін балалы-шағалы болып, қызметке де тұрыпты. Сөйтіп, бір азаматтың басын нақақ жаладан сотталып кетуден сақтап қалған қара сандық ол, — деп әңгімені қыздыра бергенде әжесі килігіп:

— Әй, қызыл келіншек, сенің де есіңе алмайтының жоқ. Баяғы өткенді қозғап қайтесің, өтті ғой небір қыспақ заман, енді келмей-ақ қойсын! Одан да келіп арқамды ыс, мына бала қатты ысып жүрер, сен ыңғайын білесің ғой, — деп оның сөзін үзіп жіберген. Сол күні он үштегі қыз моншадан есейіп шыққандай болды. Балалығы, әлде бейқамдығы ма, әжесінен оңашада қара сандық туралы сұрау Саяның ойынан шығып кетіпті.

Сандықтың екіншісін мақыра-мүкәммал тұратын ескі шоланнан көрді. Төртбұрышты мыс жапсырмалар салынып, орта тұсын қатырма өрнекпен бедерлеген сандық қараңғы бұрышта тұр екен, құлпы жоқ, ашық. Ескі-құсқы киім бе, көліктің темірі ме, бірдеңелер үйіліп көрінеді. Жасалғанына жүз жылдан асқан сандық әлі қызмет етіп тұр.

Әжесі осы сандықты қалай жақсы көруші еді. Есікті ішінен іліп алып, түн демей, таң демей, сандықтың ішіндегісін шықыр-шықыр еткізіп, құдайдың құтты күні ақтарып жатушы еді. Кейде ол шықыр біразға дейін үзіліп қалатын, шамасы, сандықтан әлдебір затын шығарып алып, үнсіз тамашалап, ұзақ отыратын болуы керек. Сол кезде Сая мына жақта жатып алып, «үлкен кісі сандықтан не іздейді екен, оның ішінде соншама не бар?» деп ойлап жататын, өйткені әжесінің сауысқан сияқты жылтырағанды іліп алып сандыққа сала беретін мінезі жоғын білетін. Сонда не іздейді екен сандықтан? Бұрынғыдай зіл батпан көрінбейтін сандықтың темір құлақтарын ұстап аз-кем бөгелді. Сүрдің иісі мен ескі-құсқының иісі шығатын шолан іші сәуірдің сызы тарап үлгермегеннен әлі салқын болса да, тоңа қоймады. Әлдеқайдан ескен майса самалдай төңіректеген естелігі жанын жылытқан.

Тоқсаныншы жылдары бұл ауылда бәрі қат болатын. Жалғыз дүкен жабылып, жұрт азықты коммерсанттардан алатын. Онда да бала сүйетін тәтті-құттыға ақша ауысса де, әйтпесе рожки мен шәй-секерден тарықпаса, ол да олжа болған кездер. Кейде әжесі сандығын ашып, бала-шағаны жарылқайтын. Осы жолы да жаулығының астындағы селдір ақшулан бұрым