Алғысөз

Барлық мақтау бүкіл әлемнің иесі Аллаға тән. Бүкіл әлемге мейірім ретінде жіберілген ең соңғы пайғамбар Мұхаммедке Алланың игілігі һәм салауаты болсын!

Дұға – Алла пен құл арасындағы асыл байланыс. Құл дұға арқылы өз мұң-мұқтажын Жаратқанға жеткізе алады. Құл шамасы келмейтін барлық ауыртпалықтан құтылудың жолын құдіреті шексіз Ұлы Жаратушыдан тілейді. Бұл тілектің атауы – дұға.

Терминдік мағынада «дұға» – құлдың Аллаға сиынуы, жалбарынуы, Алланың ұлылығының алдында әлсіздігін мойындауы, Алланың мейірімін, жәрдемін, кешірімін тілеуі. Адам өзіне қажетті нәрсесіне қол жеткізуге дәрменсіз, әлсіз, бірақ Алланың өзінің дұғасын еститінін, егер қаласа қажеттілігін өтейтінін біледі. Өйткені адам баласы – әлсіз, мүмкіндігі шектеулі, қажеттіліктері шексіз жаратылыс. Ал жаратушы Алланың құдіреті шексіз, мейірімі кең, жақсылығы мол.

Дұғаның мақсаты – құлдың өз жағдайын Аллаға баяндауы, сол арқылы Алланы еске алуы. Яғни пенде өзін жаратқан, ризық берген Раббысына жағдайын баяндап, әлсіздігін, дәрменсіздігін айтып, қателіктері мен кемшіліктерін қабылдап, Ұлы Жаратушыдан жәрдем, кешірім, демеу сұрайды. Бұл жағдай – құлдың Алламен байланысы және Оған мойынсұнуы.

Дұға жасап, тілек тілеудің басты шарты – шынайы ниет пен риясыз көңіл. Дұға еткен кезде, оның қабыл болатынына ешқандай шәк келтірмеу керек. Өйткені біз тілеу тілеп отырған Жаратушы он сегіз мың ғаламның Иесі болғандықтан, Оның құдіреті мен жомарттығында шек жоқ. Бұл ойымызды қуаттай түсетін төмендегі аятта Раббымыз: «Маған дұға етіңдер, сендерге жауап берейін»1, – деп уәде береді. Бүкіл жаратылысты өзінің назарынан тыс қалдырмай, әрбір тірі жандының ризық-несібесін кең-молынан беруші Алла Тағала жер бетіндегі күллі жаратылыс атаулының ардақтысы – адам баласының тілек-дұғасын қалайша қабыл етпесін?!

Құранда: «(Уа, Мұхаммед!) Егер құлдарым сенен Мен туралы сұраса, Мен оларға өте жақынмын, Маған жалбарынып, дұға еткеннің дұғасын жауапсыз қалдырмаймын. Ендеше, олар да Менің үндеуіме оңды жауап берсін...» де»2 делінген. Басқа бір аятта «Егер дұға-мінәжаттарың болмаса, Раббым сендерді қалай бағаласын!»3 деу арқылы адам баласының құл ретінде күндіз-түні ұлы Иесіне дұға ету арқылы Алла тарапынан үлкен қадір-құрметке ие болатыны баяндалған.

Ардақты бауырлар! «Мұсылман қорғаны» атты кітапты қысқа әрі нұсқа етіп жинақтадық. Құран мен сүннеттен алынған дұғалардың арабша мәтіні мен қазақша оқылуын бердік.

Алла дұға-тілектерімізді қабыл етіп, бақытты да баянды ғұмыр нәсіп етсін. Әмин!

Алланы еске алу жайлы аяттар

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا

«Уа, иман келтіргендер! Алланы көп еске алыңдар»4.

فَاذْكُرُونِى أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِى وَلَا تَكْفُرُونِ

«Сендер Мені әрдайым еске алыңдар, сонда Мен де сендерді ескеремін. Маған шүкіршілік етіңдер және әсте күпірлік қылмаңдар (яғни жақсылықтың қадірін білмейтін кісінің ісін істемеңдер)»5.

وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا

«...Алланы көп еске алатын ерлер мен Алланы көп еске алатын әйелдер (бар ғой?!) Міне, Алла осынау ізгі жандарға ерекше кешірім мен үлкен сый-сияпат дайындап қойды»6.

وَاذْكُر رَّبَّكَ فِى نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ وَلَا تَكُن مِّنَ الْغَافِلِينَ

«Ертелі-кеш іштей жалбарынып һәм (қаһарынан) имене отырып, бәсең дауыспен Раббыңды есіңе ал. (Ақиқаттан бейхабар) ғапылдардың қатарына қосылма»7.

تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ ۚ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِن لَّا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ ۗ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا

Жеті қабат аспан, жер және олардағы күллі жаратылыс атаулы Алланы ұлықтайды. Оны мадақтамайтын әрі ұлықтамайтын бірде-бір жаратылыс жоқ. Алайда сендер олардың айтқан мадағы мен ұлықтауын түсіне алмайсыңдар. Ол – Халим (сондай ұлы әрі үстем болғанымен, ауыр күнә жасаған құлдарының өзін бірден жазаламайтын өте сабырлы), Рахим (аса кешірімді)8.

Алланы еске алу жайлы хадистер

«Раббысын (зікір етіп) еске алатын адам мен Оны (зікір етіп) еске алмайтын адамның айырмашылығы тірі мен өлінің айырмашылығындай»9.

Алла елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) адамдардан: «Сендерге Алла құзырында ең жақсы, ең таза, дәрежелеріңді жоғарылататын, алтын-күмістеріңді жұмсаудан да және сендер олардың бастарын алатын һәм олар сендердің бастарыңды алатын дұшпандарыңмен кездесуден де жақсырақ болған амалдарың туралы хабар берейін бе?» – деп сұрайды. Олар: «Әрине», – деді. «Алланы зікір ету», – деді10.

«Алла Тағала: «Құлым мен жайлы қалай ойласа, Мен сондаймын. Ол Мені еске алса, Мен де онымен біргемін. Ол Мені құпия еске алса, Мен де оны құпия еске аламын. Ол Мені өзгелер ішінде еске алса, Мен оны олардан да жақсы болғандар ішінде еске аламын. Ол Маған бір қарыс жақындаcа, Мен оған бір шынтақ жақындаймын. Ал егер ол Маған қарай жүрсе, Мен оған қарай жүгірeмін», – деді»11.

Бір кісі: «Уа, Расулалла! Мен үшін Исламның әмірлері көбейіп кетті, маған бір істі айтсаңыз, мен оны үнемі істеп жүрейін», – дейді. Сонда Пайғамбар (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм): «Тілің әрдайым Алланы зікір етуден ләззат алсын», – деді12.

«Құраннан бір әріп оқыған адамға бір игі іс жазылады, ал әрбір игі іске он есе сауап беріледі. Мен: «Әлиф, ләм, мим» бір әріп» деп тұрған жоқпын. «Әлиф» – бір әріп, «ләм» – бір әріп, «мим» – бір әріп»13.

Уқба ибн Амир (р.а.) риуаят еткен: «Бірде біз мешіт қалқасының астында отырған кезімізде, Алла елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) біздің жанымызға келіп: «Сендердің қайсыбірің күнде таңертең Бутханға немесе Ақиққа барып, ешқандай күнә іс жасамай әрі туысқандық карым-қатынасын үзбей, өркеші үлкен екі түйе алып келуді қалайды?» – деп сұрады. Біз: «Уа, Расулалла! Бәріміз де мұны қалар едік», – дедік. Сонда ол: «Сендерден бір кісінің таңертең мешітке барып, Алланың Кітабынан екі аят үйренуі (немесе оқуы) оған екі түйеден қайырлы болмай ма, әрі үш аят үйренуі үш түйеден қайырлы, төртеуі төртеуінен қайырлы, әрі олардың кез келген саны сонша түйеден қайырлы!» – деді»14.

«Егер адамдар әлдебір жиында Алланы зікір етпей және Пайғамбарлары үшін салауат айтпай орындарына отырса, оларға міндетті түрде (Алланың) өші келіп жетеді, әрі Ол қаласа, оларды азаптайды, қаласа, кешіреді»15.

«Жиыннан Алланы зікір етпей тұрып кететін адамдар өлі есек сияқты бір нәрсенің үстінен тұрып кеткен сияқты болады, әрі оларға қайғы-қасірет келіп жетеді»16.

«Қайсыбір жерде Алланы зікір етпестен отыратын адамға Алланың өші келіп жетеді һәм қайсыбір жерде Алланы зікір етпей жататын адамға да Алланың өші келіп жетеді»17.

«Раббының пендеге ең жақын болатын уақыты түннің соңғы бөлігі (түннiң соңғы үштен бiр бөлігі). Сол сәтте Алланы зікір етушілерден бола алсаң, солардан бол!»18

Алла тағала құдси хадисте былайша баяндайды: «Құлым Мен туралы қандай ойда болса, Мен де оған солай қараймын. Құлым Мені есіне алып, Маған мадақ айтып ұлықтаса, Мен онымен бірге боламын. Егер ол Мені іштей есіне алып, мадақ айтса, Мен де оны солай есіме аламын. Ал егер Мені көпшіліктің ортасында есіне алып, мадақ айтып ұлықтаса, Мен оны одан да қайырлы көпшіліктің алдында есіме алып, мақтан тұтамын»19.

Тасбих, тахмид, таһлил, тәкбірдің пайдасы

«Күн барысында жүз мәрте سُبْحَانَ اللّٰهِ وَبِحَمْدِهِ «Субхааналлааһи уә бихамдиһи» (Алла (кемшілік атаулыдан) пәк және Ол барлық мақтауға лайық!) деп айтқан адамның күнәлары кешіріледі, тіпті олар теңіз көбігіндей көп болса да!»20

«Кімде-кім: سُبْحَانَ اللّٰهِ الْعَظِيمِ وَبِحَمْدِهِ «Субхааналлааһил-‘азиими уә бихамдиһи!» (Ұлы Алла Пәк және Ол барлық мақтауға лайық) десе, ол үшін Жәннатта бір құрма ағашы егіледі»21.

«Сөздердің ішіндегі Аллаға ең сүйіктісі төртеу: سُبْحَانَ اللّٰهِ وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ وَلَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَكْبَرُ «Субхааналлааһи, уәлхамду лилләәһи, уә ләә иләәһә иллаллааһу, уаллаһу әкбәр!» (Алла Пәк! Бүкіл мақтау Аллаға лайық! Алладан басқа құдай жоқ! Алла Ұлы!)22.

Алла Елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) былай деген: سُبْحَانَ اللّٰهِ وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ وَلَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَكْبَرُ «Субхааналлааһи уәл-хамду лилләәһи уә ләә иләәһә иллаллааһу, уаллаһу әкбәр!» деп айту мен үшін күн астындағы барлық нәрседен сүйіктірек!»23

Алла Елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) бірде адамдардан: «Сендерден кім күн сайын мың жақсылық істей алады?» – деп сұрайды. Сахабаның бірі: «Біздің қайсыбіріміз мың жақсылық істей алады дейсіз?!» – деді. Сонда Пайғамбар: «Субхааналлааһ» деп жүз тасбих айтсын, әрі оған осы үшін мың жақсы іс жазылады немесе оның мың күнәсі өшіріледі», – деп жауап берді24.

Әрбір таң арайлап атқан сайын, тұла бойларыңда қанша буын болса, сонша садақа берулерің керек. «Субханалла» деп айтқан әр тәсбих – садақа, «әлхамду лилләһ» деп айтқан әр мадақ – садақа, «лә иләһә иллалла» деп айтқан әр тәһлил – садақа, «Аллаһу әкбар» деп айтқан әр тәкбір – садақа, жақсылыққа үндеу мақсатындағы әр іс – садақа, жамандықтан тыю үшін істелген әрбір әрекет те садақа болып есептеледі. Бұлардың барлығының орнын (күн найза бойы көтерілгеннен бастап, түске дейін оқылатын) дұха намазы басады25.

«Тілге жеңіл, Таразыда ауыр басатын әрі Алла үшін сүйікті екі сөз бар, олар: سُبْحانَ اللّٰهِ وَبِحَمْدِهِ وسُبْحَانَ اللّٰهِ العَظِيمِِ «Субхааналлааһи уә бихамдиһи, субхааналлааһил-‘азиим!» (Алла барлық кемшілік атаулыдан Пәк. Және Ол барлық мақтауға лайық. Ұлы Алла кемшілік атаулыдан Пәк!)26

«Аллаға: «Әлхамду лилләһ!» (Барлық мақтау Аллаға тән!) деген сөздер арқылы дұға еткен ең жақсы. Ал Алланы зікір етудің ең абзалы: «Ләә иләәһә иллаллааһ!» (Алладан басқа құдай жоқ!)»27

«Әлхәмду лилләһ» сөзі (ақиреттегі) таразыда ауыр басады. «Субханалла» мен «әлхамду лилләһ» аспан мен жердің арасын толтырады»28.

«Кімде-кім он мәрте لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ «Ләә иләәһә иллаллааһу уәхдәһу ләә шәриикә ләһу ләһул-мулку уә ләһул-хамду уә һууә ‘аләә кулли шәйин қадиир!» (Алладан басқа құдай жоқ. Ол Жалғыз әрі Оның серігі жоқ. Бүкіл билік те, барлық мақтау да Оған тиесілі, әрі Ол барлық нәрсеге құдіретті) деп айтса, Исмаил ұрпақтарынан төртеуін азат еткендей болады», – деген.29

Абдулла ибн Қайс (р.а.) риуаят еткен: «Бірде Алла елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) маған: «Әй, Абдулла, мен саған Жәннат қазыналарының бірін үйретейін бе?» деді. Мен: «Әрине, уа, Расулалла», – дедім. Сонда ол: لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّٰهِ «Лә хаулә уә ләә қууәтә илләә билләәһ!» (Алладан басқа күш те, қуат та жоқ!) деп айт», – деді»30.

Алла Елшісіне (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) бір бәдәуи келіп: «Маған бір сөзді үйретіңіз, оны айтып жүрейін», – дейді. Сонда ол:

لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ اللّٰهُ أَكْبَرُ كَبِيرًا وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ كَثِيرًا سُبْحَانَ اللّٰهِ رَبِّ العَالَمِينَ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّٰهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ

«Ләә иләәһә иллаллааһу уәхдәһу ләә шәриикә ләһу Аллаһу әкбәру кәбииран уәл-хамду лилләәһи кәčииран, субхааналлааһи раббил-‘ааләмиин ләә хаулә уә ләә қууәтә илләә билләәһил-‘азиизил-хакиим!» (Алладан басқа құдай жоқ. Ол Жалғыз, әрі Оның ешбір серігі жоқ. Алла Аса Ұлы. Оған сансыз мақтаулар болсын. Әлемдердің Жаратушысы кемшілік атаулыдан Пәк. Өте Үстем, Хикмет Иесі Алладан басқа ешкімде күш те қуат та жоқ) деп айтып жүр» дейді. Сонда бәдәуи: «Бұл сөздер Раббым үшін, енді өзім үшін не айтайын?» – деді. Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) оған: اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِى وَارْحَمْنِى وَاهْدِنِى وَارْزُقْنِي «Аллааһуммәғфир лии уәрхамнии уәһдинии уәрзуқ-нии!» (Я, Алла! Мені жарылқа, маған рақымдылық ете көр. Мені тура жолға сал және мені ризықтандыр) деп айт», – деді31.

Алла Елшісі (с.а.с.) былай деп айтқан:

سُبْحَانَ اللّٰهِ وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ وَلَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَكْبَرُ وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّٰهِ

«Субхааналлааһи уәлхамду лилләәһи уә ләә иләәһә иллаллааһу уаллаһу әкбәру уә ләә хаулә уә ләә қууәтә илләә билләәһ!» (Алла кемшілік атаулыдан пәк! Барлық мақтау Аллаға тән! Алладан басқа құдай жоқ! Алла Ұлы! Алладан басқа күш те, қуат та жоқ!) сөздерін айту жақсы істердің қатарына жатады»32.

Абдулла ибн Амр (р.а.) айтады: «Пайғамбар (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) тәсбихті оң қолының саусақтарымен санады»33.

Кешірім тілеу және тәубе ету

«Алламен ант етемін, мен бір күнде Алладан жетпіс мәртеден астам кешірім тілеп, тәубе етемін!»34

«Шын мәнінде, менің жүрегім қымталып қалады және мен Алладан күніне жүз рет кешірім сұраймын!»35

«Әй, адамдар! Аллаға тәубе етіңдер, өйткені мен Оған күніне жүз мәрте тәубе етемін!»36

«Пенденің Раббысына ең жақын болатын сәті – сәждеге бас қойған кезі. Сол сәтте Аллаға көп дұға етіңдер!»37

«Кімде-кім: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الْعَظِيمَ الَّذِى لَا إِلٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ القَيُّومُ وَأَتُُوبُ إِلَيهِ «Әстәғфируллааһәл-‘азиимәл-ләǯии ләә иләәһә илләә һууәл-хаййул-қаййууму уә әтуубу иләйһ!» (Өзінен басқа құдай болмаған Хай, Қаййум Ұлы Алладан кешірім тілеп, әрі Оған тәубе етемін) десе, ол тіпті шабуылдаған дұшпаннан (соғыс алаңынан) қашқан болса да, Алла оны кешіреді!»38

Егер бір кісі Исламды қабылдаса, Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) оған намаз оқуды үйрететін, кейін мына сөздермен дұға етуді бұйыратын: اللّٰهُمَّ اغْفِرِ لِى وَارْحَمْنِى وَاهْدِنِى وَعَافِنِى وَارْزُقْنِي «Аллааһуммәғфир лии, уәрхамнии, уәһдинии уә ‘афинии, уәрзуқнии!» (Я, Алла! Мені жарылқа, маған рақымдылық ете көр, мені тура жолға баста, мені Өзің қорғап, әрі мені ризықтандыр!)39

Ұйқыдан оянғанда оқылатын дұғалар

أَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى أَحْيَانَا بَعْدَ مَآ أَمَاتَنَا وَ إِلَيْهِ النُّشُورُ

«Әлхамду лилләәһил-лә