Алғы сөз

Бүгінде біз рухани құндылықтарға кенеземіз кеуіп, шөлдеп отырған халықпыз. Ғасырлар бойы жиналған мол қазынамызды кешегі кеңес кезінде өз қолымызбен күресінге шығардық. Қазына дегенде алтын-күміс, гауһар тастарымызды емес, өмірімізге арқау болатын рухани құндылықтарымызды жоғалттық. Жасыратын несі бар, бірталай жыл шықпа жаным шықпа деумен күн кешіп келдік. Мұның атын «жазмыш» дейді. Құдайға шүкір, енді-енді еңсемізді тіктеп, етек-жеңімізді жинап, өз алдымызға ел болып жатқан жайымыз бар. Енді жоғалтқан құндылықтарымызды түгендеуге тиіспіз.

«Жанұя жарасымы» деп аталатын қолыңыздағы кітап осы мақсатта жазылған дүние. Еңбекте бүгінгі қоғамда көрініс беріп жүрген кейбір мәселелер көтерілумен қатар, оны шешу жолдары қоса ұсынылады. Мысалы, «Ақ некенің бұзылғаны кімге керек?», «Байлық – жүректе», «Тәкаппарлықты таста, отбасыңды сақта», «Қыздарға бару еркектік пе?» деген тақырыптардың өзі біраз жайттан хабар бермей ме?

«Ел болам десең, бесігіңді түзе» деген Мұхтар Әуезовтің сөзін де көп естиміз. Бірақ ол бесікті қалай түзету керектігіне көбіне мән бермейміз. Бұл кітапта бала тәрбиесі не үшін қажет, қашан басталуы тиіс, ол жағынан қандай олқылықтар жіберіп жүрміз, құрсақтағы тәлім, әдеп дәрістерін қай жастан үйретеміз, ат қою, ақиқа шалу, емізу секілді мәселелер қысқа әрі нұсқа түрде жинақталған. Одан бөлек, балаға жақсы ана таңдау, перзентті көпшіл етіп тәрбиелеу т.б. танымдық мақалалар осы еңбекке арқау болып отыр. Әрине, бұл тынымсыз һәм тыңғылықты еңбекті қажет етеді.

Біз, қазақ, өніп-өскен, өнегелі де тәрбиелі елміз. Қазақтың пейіліндей кең даласында талай-талай данышпандар, парасатты ақылмандар ғұмыр кешкен. Олардан қалған тәлім-тәрбие ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келеді. Кез келген елдің маңдайына дәл мұндай бақыт жазылмаған. Қазір біз соның қадіріне жетіп, үдесінен шығуымыз керек. Бұның бәрін неге айтып отырмыз? Себебі бұл кітапқа енген мақалалардың өн бойында қазақтың озық дәстүр-салттары мен ұлттық таным-түсініктер де орын алады.

Кітаптың тағы бір ерекшелігі, мақалалардың көпшілігі дұға-тілекпен тамамдалады. «Жақсы сөз – жарым ырыс» демей ме атамыз қазақ. Ендеше, лайым, жасалған дұғалар қабыл болғай.

Авторға шығармашылық табыс тілейміз.

Баспадан

Кіріспе

Бауыр еті баласының болашағын ойлап, қам жемейтін отбасылар кемде-кем шығар. Ешбір ата-ана баласын жамандыққа қимайды. Алайда кейде бұл дүниеде отбасымызбен жарасып, шат-шадыман ғұмыр кешу үшін бейнет етіп, тер төгу қажеттігін ұмыт қалдыратын секілдіміз. Айналамызда күн са-йын көріп жүрген түйткілдер бізді осындай ой түюге мәжбүр етеді. Бұрынғы көнекөз ата-әжелеріміздің тірі кезде көз көріп, құлақ естіп көрмеген ұнамсыз жағдаяттарға бүгінде етіміз де үйреніп бара жатқаны шындық. Мәселен, «біреудің ұлы ажырасып кетіпті», «біреудің қызы қайтып келіпті» деген ағайынның сөзі ілгеріде сүйекке түскен таңбадай сезілетін. Ал қазір дәм-тұзы жараспай қалған жас шаңырақтарды санап тауысу мүмкін болмай қалды. Артына жылатып-еңіретіп тірі жетімдерді қалдырып, өзге әйелдің жетегінде кеткен қаншама еркектер бар. Біреудің отанын ойрандап, ерлі-зайыптының арасын бұзып жүрген әйел жұрағаты да жеткілікті. Қыздарға барғанын мақтаныш көретін «көкелердің» көбейе бастағаны да жасырын емес. Үлкендер сөйтіп қу нәпсінің жетегінде түрлі хикаяларымен әуре-сарсаңға түсіп жүргенде, екі ортада жас ұрпақ тәрбиеден жұрдай қалып жатқан жағдайлар көріне бас-тады. Енді бұған отызды асып, қырықты алқымдаса да үйленбей, тұрмыс құрмай, соқа басы состиып жалғыз жүрген бойдақтарды қосыңыз. Мал табам, мансап қуам деп жүріп отбасын құру, дүниеге ұрпақ әкелу секілді адамның негізгі міндеттерін естен шығарып жүрген замандастарымыздың жұртты қынжылтатыны да рас. Әлбетте, қалыптасқан осы бір жағдай үшін заманды да, заңды да кінәлаудан аулақпыз. «Әр заманға бір зауал» дегендей, бәлкім, бұл жүректің қатайғаны, мейірімнің азайғаны, көзден бір тамшы жас ақпай суалғанынан шығар. Қамсыздық, уайымсыздық шығар. Қара басты күйттеуден аса алмау немесе бүгінгі ұрпақтың ертеңіне атүсті қарағандық болар. Әйтеуір, мәселе, адамның өзінде болып тұр. Тура жолынан тайып, адамдықтан адасудың ақыры жақсы болмайды. Мұның барлығы, әрине, рухани жұтаңдықтан туындаған өкінішті жағдайлар. Қайран кешегі Бұқарлар мен заманын биікке жетелеген Абайлар бүгінгі жағдайымызды көрсе, әрі өтсе бір жылап, бері өтсе бір жылап, көз алдары бір құрғамай өтер еді-ау! Ал енді бұл қоғам өзінен кейін қандай қоғам қалдырмақ? Ертең біздің бала-шаға, ұрпағымыз қандай жағдайда ғұмыр кешеді? Қысқасы, осындай шешімі қиын бір күйге тап болдық. Өткенге салауат. Енді не істеу керек? Руханияттың қайнар бастауы – ата-бабамыз ғасырлар бойы ұстанып келген асыл дініміз деп илансақ, онда бұл мәселелердің шешімін де сол шариғаттың заңдарынан іздеу керектігі қисынды.

Шынында да, қайсыбір халық дәстүр сабақтастығы мен рухани құндылықтарына немқұрайлы қараған сайын ол елде жеке адамға, отбасыларға, толықтай қоғамға қатысты күрмеуі қиын мәселелер арта беретіні анық. Сондықтан елдік мұрат тұрғысынан момын жұртымыздың келешегі үшін қам жесек, онда әр шаңыраққа мұсылмандық талаптарды үйретуге, жеткізуге талаптануымыз қажет. Осы мүддеге сәйкес, қазіргі таңда насихаттың бір түрі кітап болғандықтан, еліміздегі отбасылық түйткілдер мен оларды шешу жолдары жайлы шағын бір еңбек оқырмандарына жол тартып отыр. Кітап «Отбасы шаттығы», «Дін – насихат», «Бала – болашағымыз» деген үш бөлімнен тұрады. Олардың әрқайсысында қоғамға бір қажеті болар деген тақырыптар қамтылған. Мұқият зер салып оқығанға кітаптың берері мол.

Әрине, бұл кітапта жанұя жарасымына қатысты барлық мәселелер түгел қамтылды дей алмаймыз. Қолыңыздағы еңбек еліміздегі бір отбасының екі дүниелік бақытын тауып, берекеге кенелуіне себеп болып жатса, мақсатымыздың орындалғаны.

Автордан

ОТБАСЫ ШАТТЫҒЫ

Тәрбиеге кім мұқтаж?

Қоғамда тек қана балаларға ғана тәрбие қажет деген түсінік байқалады. Шындығында, солай ма? Біздіңше, тәрбиеге жас та, кәрі де, бала да, қария да мұқтаж. Тіпті, қазір нағыз тәрбие баладан бұрын ата-анаға керек десек қателеспейміз. Қарапайым жұмысшы да, ғалым да, дәрігер де, заңгер де, тіпті жұртқа тәрбие беретін мұғалімдердің өзі, түптеп келгенде, шын тәрбиеге ауадай зәру. Өйткені өзінің жүрегінде ізгілікті тәрбиесі жоқ адам өзгелерге қандай жақсылық үйретуі мүмкін?!

Бірақ мұндай кең көлемдегі тәрбиені Ислам дінінен ғана табуға болатынын кейбіреулер білмейді. Білсе де мойындағысы келмейді. Исламның үйрететіні қандай тәрбие?

Алла тағала әртүрлі сынақтарға салу арқылы құлдарын тәрбиелейді. Қасиетті Құранның әрбір аяты кісінің рухын тәрбиелейді. Адамзаттың ұстазы, ардақты Мұхаммед пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) әрбір сөзі мен ісі, өмірінің әрбір сәті арқылы адамзатты тәрбиелейді. Қарап отырсақ, Алланың жіберген түрлі ауыртпашылықтары арқылы да адамзат баласының жан дүниесі тәрбиеге келіп, кемелдене түседі. Олай болса, бізді қоршаған бүкіл жаратылысты тәрбиенің көрнекі құралы деп санауға болады. Тау мен тас, өзен мен көл, Ай мен Күн – бәрі де біздің рухымызды жетілдіру құралдары бола алады. Бірақ мұның жалғыз ғана шарты бар: ол бүкіл дүниеге материалистік емес, мұсылмандық көзқараспен қарау.

Қасиетті Құранның мына бір аятына қараңыз: «Шын мәнінде, көктер мен жердің жаратылысында, түн мен күннің алма-кезек ауысуында, сондай-ақ адамдарға пайда келтіру үшін кемелердің теңіз бетінде жүзуінде, Алланың көктен жаңбыр жаудырып өлген жерді тірілтуінде және оның үстінде әр алуан жан-жануарларды таратып қоюында, желдің құбылуы мен жер мен көк арасында бұлттардың көшуінде ақыл иелері үшін Алланың бар және жалғыз екендігін білдіретін ап-айқын дәлелдер бар» («Бақара» сүресі, 164-аят).

Ендеше, аталмыш табиғи құбылыстардың барлығы да адамдарды мұсылмандыққа тәрбиелеуде деген сөз. Алланың бар екендігіне иланған кісі түсірген Құранына да шәксіз сенеді. Құранға иман келтірген адам мұсылмандық өмір сүрудің шынайылығына көз жеткізе береді.

Тәрбие – Алланың құлдарына нәсіп еткен ең ұлы нығметтерінің бірі. Құдайын танымайтын адам өмірдің мың түрлі сынағын көре-көре өмір ақиқатына көз жеткізе бастайды.

Міне, осы ақиқат тұрғысынан келгенде, тәрбиелі болу үшін міндетті түрде жоғарғы оқу орнын тамамдау шарт емес. Алысқа бармай-ақ көшпелі өмір тіршілігін кешкен ата-бабаларымыз өмірлік тәрбиені университет, академия қабырғасында емес, қара жердің үсті мен көк аспанның астында жүріп алды. Олар «дала академиясының» тәрбиесінен өтті.

Енді салыстырып көрейік, қай дәуірдің тәрбиесі күшті болған? Мұсылмандыққа, шығыс тәрбиесіне ескіліктің қалдығы деп қараған кездерден бастап адамзат баласы қандай жетістіктерге қол жеткізді? Бүгінгі өмірдің кез келген саласына көз жүгіртіп көріңіз.

Алдау, арбау, көз бояу қайдан шықты? Арақ-шарап судай ішіліп, темекі мен есірткінің әдетке айналуы қалай пайда болды? Баланың шеше мен әкеге әкіреңдеп сөйлеуі қай тәрбиенің жемісі? Ерлі-зайыптылардың бір шаңырақ астында бір жылдан артық тұра алмауы қай тәрбиенің пайдасы? Қара бастың қамы үшін кез келген қылмысқа ойланбай баратындар қайдан шықты? Жалаңаш саны мен төсін бүкіл еркек атаулыға мақтанышпен көрсететін түсінік бізге қайдан жұқты? Маңдай терін төгіп еңбек етуден қашатын, жеңілдің астымен, ауырдың үстімен жүргенді еп көретін еркектер қай тәрбиенің өкілдері? Іштегі баланы алдыру, жасанды түсік, туған баланы жетімдер үйіне, қартайған ата-ананы қарттар үйіне тоғыту – дала тәрбиесінде бар ма еді? Ұрып кету, пышақтап кету, дарға асылу – бұларды да Алланың тәрбиесі болмаса, өзге тәрбие құралымен түзету мүмкін емес.

Міне, осыларды ескере келгенде, біздің қоғам қандай тәрбиеге мұқтаж екенін өзіңіз шешіңіз, құрметті оқырман! Біздікі жай ғана ой салу!

Отбасы – жауапкершілік

Мұсылман адам бүкіл өмірінде шариғатымыздың өлшемдерінен мүлт кетпеуге тырысады. Өйткені ол әр нәрсенің сұрауы алынатын Есеп күніне сенеді. Бір періште келіп: «Күнің бітті, дәм-тұзың таусылды, енді бұл өмірмен қош айтысуға дайындал» деген кезде адамдар өмірінде ұтқанын біліп қуанады, не ұтылғанын біліп өкінеді. Міне, осы тұрғыдан алғанда, Ислам дінінде бір мұсылманның өзіне жар таңдап, отбасын құруы, одан Алла разылығын көксейтін ізгі ұрпақ өрбітуі – өте маңызды мәселе. Алла тағала Құран кәрімде былай дейді: «Оларға бойларың үйреніп тұрақтауларың үшін сендерге өз араларыңнан жұбайлар жаратып, араларыңа сүйіспеншілік пен мейірім салуы да Алланың белгілерінің бірі. Ой жүгірте білетін қауым үшін мұнда көп ғибрат бар» («Рум» сүресі, 21-аят).

Ендеше, үйлену, отбасын құру – адамның жаратылысымен, табиғатымен астасып кеткен нығмет. Аяттың мазмұнына үңілсек, ер мен әйелдің арасына махаббат сезімін салушы Алла тағала екенін байқаймыз. Шынында да бұл аятта көп ғибрат жатыр. Егер Алла тағала ер мен әйелді жаратып, бірақ оларға сүйіспеншілік сезімін бермесе, онда екі жар бір-бірін тауып қосылмас еді. Үйленбес еді, ұрпақ жалғастырып, адам санын көбейте алмас еді. Міне, ақын-жазушылардың сан ғасырдан бері шығармаларына негізгі арқау етіп келе жатқан махаббат, сүйіспеншілік сезімі аса мейірімді Алла тағаланың өз құлдарына нәсіп еткен үлкен нығметі екенін осы аят айқын білдіруде. Сол себепті Аллаға иман келтірген әрбір мұсылман өз жұбайы Алланың нығметі екенін сезе отырып, отау құру, ақ неке қидыру секілді отбасы төңірегіндегі істерінің бәрін шариғат заңдары бойынша атқаруы тиіс. Бұл бір. Екіншіден, әрбір қоғамның, ұлттың, халықтың озық болуы, кемел болуы отбасынан, яғни өмірлік серік болуға келіскен екі жастың қол ұстасып құрған ұясынан бастау алатыны сөзсіз. Демек қоғамда кез келген проблема туындап жатса, оның шешімін отбасы тәрбиесінен іздесек қателеспейміз. Өйткені, отбасы – жан-жақты тәрбиенің де қайнар көзі.

Ал жеке адамға қатысты жағына келсек, сәтті құрылған отбасы бұл өмірдің де, бақи өмірдің де сәтті болуының алғашқы баспалдағы екендігі анық. Сондықтан мұсылман адам отбасын құру мәселесіне үлкен жауапкершілікпен қарағаны дұрыс. Енді үйленетін жастың әуелі қандай жағдайларға мән беруі керек?

Отбасы – қоғам тіршілігіне серпін беретін ең маңызды бөлшек болумен қатар ұлттың, мемлекеттің бастапқы ядросы. Отбасы – қасиетті әрі аса қастерлі ұғым. Сондықтан үйлену мәселесіне үлкен мақсатпен келу керек. Оның қасиеттілігінің ең бірінші белгісі – Ислами некеде жатыр. Некенің сақталуы тиіс ұстанымдары, мақсат-міндеттері болады. Ерлі-зайыптыларға жүктелетін салмақты құқықтық міндеттері болады. Үйленудің осындай маңызды жағы бар. Бір қызға үйлене салсам, бірге тұра берсем, соным неке болады деген тар түсініктен аулақ болу керек. Некенің шарттары сақталмай, шариғат талаптары орындалмай, яғни мақсатсыз құрыла салған отбасы мұсылмандық негіздерден алшақ.

Мақсатсыз құрылған жанұя ниетсіз амал секілді. Онда береке болмайды. Мақсат болмаған соң, кейде адамдар бір-бірінің дініне, тәрбиесіне, ішкі жан дүниесіне, ар-ұятына қарамай, тек түрі мен келбетіне қызығып үйлене салады да, аз ғана уақыт ішінде түсінісе алмай, келісе алмай, ұрыс-керістерге бой алдырып, ақыры ажырасумен аяқталып жатады. Бұл әрине ата-ана үшін де, қоғам үшін де үлкен қайғы. Мақсатсыз құрылған отбасы әдемі басталғанмен, бір күні гүрс етіп құлауы мүмкін. Ал енді мақсатқа келер болсақ, отбасының әуелгі мақсаты Алла тағаланы разы ететін, ақыретте Пайғамбарымызды қуандыратын ұрпақ жетілдіру болуы керек. «Үйленіңдер, көбейіңдер, мен қиямет күні үмбетімнің көптігімен мақтанамын» деген хадисте осы мақсат анық білдірілген. Сүйікті Пайғамбарымыз бұл хадисте үмбетінің тек санымен ғана мақтанатынын айтып отырған жоқ. Үмбетінің өзін қуандыратындай ізгі ниетті, адал, құлшылығы мол, жаны мен тәні таза, көркем мінезді т.б. жақсылықтарды тал бойына жинаған ұрпақ болуы тиіс деп талап қойып отыр. Алла тағала еліміздегі отбасылардың осы талаптарға сай болуын жазсын!

Ақ некенің бұзылғаны кімге керек?

Ислам дініндегі ең маңызды құндылықтардың бірі – адал неке. Неке адамзат тарихында алғашқы адамнан, яғни Адам атамыздан бері жалғасып келеді. Неке немесе отбасы – адам баласы үшін өте-мөте қасиетті ұғым. Өйткені отбасы – екі бірдей адамның екі дүниелік тағдырына қатысы бар нәрсе. Екі түрлі табиғаттағы екі адамның Алланың алдында, неке куәгерлерінің және екі жақтың туған-туыс, дос-жарандарының алдында өз қалаулары бойынша, бір-бірінің ризашылығымен тек бұл дүниеде ғана емес, арғы өмірде де бірге боламыз деп жария уәде беруін «неке» дейміз.

Неке адамдардың өмірлік тағдыры болғандықтан, онда міндетті түрде Алла тағаланың қалауы бар деген сөз. Ендеше, отбасын құрған адам ең алдымен оның Алла тағалаға, Ислам дініне қарайтын жағын еске алуы керек. Бұл жағын ескерген жан өз некелі жарын бір жыл, екі жыл немесе жиырма жылдық деп емес, қайтыс болған күніне дейін бұл өмірде, одан соң арғы өмірде серігім болады деп қабылдауы керек. Олай болса, үйлене салып ажырасу деген түсінік дұрыс емес. Бұрынғы ата-бабамызда ажырасу деген ұғым жоқ еді. Өйткені олар некенің осындай қадір-қасиетін жақсы түсінген. Ал бүгінгі жағдай баршамызға мәлім.

«Үйленер кезде байқамаппын, әйелімнің мінезі жаман екен, аяқ-қолы қисық екен, еріншектеу екен, сөздері дөрекі екен» немесе т.б. себептерді сылтауратып, ажыраса салуды оп-оңай санайтындар аз ұшыраспайды. «Күйеуім әйел секілді әр нәрсеге араласа береді, азық-түлігімді қамтамасыз ете алмайды, т.б.» деп әйел де жұлқынып шығады. Сонда Алла алдындағы ақ некенің қасиеті қайда қалды?

Ислам дінін біледі, иман келтіріп, намаз оқып жүр дегендердің өзі болмашы себептерге бола «әйеліме талақ бердім» деп жүргенін байқаймыз. Сонда Алла тағаланың жер бетіне орнатқан ұлы заңы бұлай ойнайтындай ойыншық болғаны ма? Бұл істердің бәрінің ертең сұрағы алынады. Бұл жақта ажырасу оңай, ал арғы жақта оның зардабы өте қиын. Сондықтан үйленем деп өз қалауыңмен бір кісіні өмірлік жар деп алдың ба, оның аяғы қисық түгіл, белі бүкір болса да, мінезі жаман болса да, шыдап өміріңнің соңына дейін баруың керек. Өйткені мұсылманның некесі аз ғана уақытқа емес, мәңгілік өмірге бір-ақ қиылады.

Адам қанша рет үйленсем де өзім білем дейтіндей қарбыз бақшасында жүрген жоқ қой. Әр қарбызды бір жарып, дәмі жаман екен деп тастай берсе не болады? Одан қалған жарылған қарбызды кім жемек? Бақшадағы әр гүлдің басын жұлып кете берген адам бақшаға қанша зиян келтіргенін ойлай ма? Сол секілді бір қызға үйлене салып, ажырасудың қоғам өміріне дәл сондай немесе одан да ауыр зияны бар. Ендеше, шыдай алмайсың ба, әу баста шаңырақ көтеруге асықпа. Өмірлік жар етем деген адамыңды жақсы танымайынша, үйленбе!

Ажырасудың жақсы қылық емес екенін мына бір мысалдан да анық аңғаруға болады. Бір адам жағдайымды дұрыстап алайын деп қандай да бір ұрлық жасаса, сөйтіп арам жолмен тапқан ақшасына қуанып, бала-шағасын асырап, өзінің көңілін көтеріп бір жасап қалуы ықтимал. Ал енді бұл қанша жерден қуанышты болғанымен, әу бастағы ұрлықты жақсы іс дей аламыз ба? Әрине, жоқ. Міне, сол секілді әркім ажыраса салып үйлене берсе, қанша жерден қуанғанымен, түбінде ажырасу деген жақсы іс емес. Шариғатымызда ажырасу – Алланың рұқсат еткен істерінің ең жеккөрініштісі болып саналады. Мәселеге осы тұрғыдан қарауымыз қажет-ақ.

Расында да, неке – өте қастерлі ұғым. Ер мен әйелдің некесі болмаған жерде бүгінгі тіршілікті де елестету қиын. Некенің көптеген қырлары бар. Адамның көптеген қажеттіліктері неке арқылы өтеледі.

Мәселен, бала сүйіп, артына ұрпақ қалдырғысы келген жан бұл мұратына тек неке арқылы ғана қол жеткізеді. Екінші жағынан, адам баласы бұл дүниеде жалғыз өмір сүре алмайды. Адамға серік керек. Жалғыздық тек Аллаға ғана жарасады. Ал адамның күні адаммен, соның ішінде ердің күні әйелмен, әйелдің күні ерімен екені даусыз. Алайда қойдың отары, жылқының үйірінен адам жамағатының ерекшелігі сол – онда белгілі бір жүйе, белгілі бір заңдылық, талаптар бар. Міне, осы ұлы адамзаттық жамағаттың ең түпкі бөлігі отбасы болып табылады. Демек, бүкіл адамзат қауымы шағын отбасылардан құралған алып жанұя іспеттес.

Құранда айтылған Алла тағаланың барша адамдарды бір еркектен және бір әйелден тарататыны туралы аяттан осындай да мағына шығады. (Қараңыз: «Хужурат» сүресі, 13-аят).

Ендеше, отбасын құрып, шаңырақ көтерудің ең негізгі мәні дүние деген мына әлемге ұрпақ әкелу, адамзат нәсілін жалғастыру. Ендеше, арғы дүниедегі ұлы махшар алаңында жиналатын бүкіл өзекті жандар бір кездері бір ата, бір анадан өрбиді. Кейбіреулер әйел ер адамның тән қалауы үшін жаралған деп ойлауы да мүмкін. Әрине, мұны жоққа шығара алмаймыз. Алайда жанұя құрудың ең негізгі мәніне дәл мұндай биологиялық, физиологиялық немесе анатомиялық жағынан бұрын әлеуметтік тұрғыдан қараған жөн. Бұл қырынан келгенде, асыл дініміздегі халал, харамға, сенімге, туыстық қатынасқа, жалпы күнделікті өмірімізге қатысты қағидалардың көпшілігі отбасының айналасында екендігі анық.

Әркім отбасындағы өзіндік тыныс-тіршілігі арқылы өзгелерден ерекшеленеді. Бір адамның мұсылман отбасына жататындығы да оның осы саладағы өмірінен көрінеді. Мәселен, арақ, темекі, сыра, шошқаның еті, т.б. демей кез келген нәрсені талғамай ішіп-жей беретін, әурет жерлерім ашылып қалатын болды деп уайымдамай кез келген киімді кие салатын, өтірік, өсек яки жала екендігіне қарамай кез келген сөзді сөйлей салатын адамдарды ә дегеннен мұсылман отбасынан шықты деп бағалай алмаймыз. Өйткені бұл істер Ислам заңдарына қайшы. Ендеше, адамдар өзінің мұсылмандық сипатын сақтап қалу үшін отбасы мәселесінде де өте мұқият болғаны жөн.

Бұл айтылғандар ерлі-зайыптылардың үйлену арқылы қаншалықты ұлы іспен айналысып жүргенін байқатады. Неке мен отбасы осындай ұлы құндылық болғандықтан, лағынет атқыр шайтан әрдайым оны бұзуға әрекет жасайды.

Өйткені шайтанға не керек? Әркімнің әр жерде әупілдесіп, ұрысып, керісуі керек. Күштінің әлсізді жәбірлеп, езіп-жаншығаны қажет. Адамдар арасында мәңгілікке жалғасатын ерегестің болғаны керек. Олай болса, ойланып көрейікші. Бұл айтылғандар бізге қажет пе? Міне, мәселенің ең маңызды тұсы осы!

Пайғамбарлық тәрбие

Жанұя мүшелерінің екі дүниеде бақытты ғұмыр кешуі ең алдымен отағасының тәрбиелік міндеттерін дұрыс атқаруымен байланысты. Өйткені тәрбие дұрыс жолға қойылмай, отбасындағы ешбір істің оңала қоймасы анық. Ал тәрбие ісінің ең жарқын үлгісін ардақты пайғамбарымыз Мұхаммед (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) көрсетіп берді. Олай дейтініміз, небәрі жиырма-отыз жылдың ішінде Пайғамбарымыз өз қол астынан әзірет Әбу Бәкір, Омар, Осман, Али (р.анһум) секілді әрқайсысы бір төбе әділетті халифаларды, сондай-ақ әрбірі жарық жұлдыз іспеттес жүз мыңдаған саңлақ сахабаны тәрбиеледі.

Бұ