ӘОЖ 37.0

КБЖ 74.00

І 28

Авторлар:

Іңкәр Ізбай Дидар Жанел Елмұрат Ораз Жангүл Алмас Аяулым Әбілда Мәліке Серғалы Жадыра Жанарбек

Аружан Жақсылық Айдана Қуанышбек Әсем Жақсылықова Диана Советбекова Күнсұлу Бегімбаева Динара Төлепберген Дэлияра Бахтиярова Абылайхан Тастанбеков

Айгүл Айын Бану Исамет Нұрай Қабыл Бекзат Айтжан Жібек Зинелова Алтынай Асанова Жұлдыз Сабитова Зейнеп Қанатқызы

Бас редакторы: Қанат Ибрагимов

Ізбай Іңкәр және т.б.

І 28 Студенттік өмірге дайынсың ба?. – Алматы: «Шабыт» баспасы, 2020. – 224 б.

ISBN 978-601-7980-97-9

Бұл кітапта өміріміздің ең қызықты да маңызды кезеңі – студенттік өмірді ең тиімді түрде өткізудің жолдары ұсынылған. ЖОО-да білім алып жүрген авторлар өмірде жетістікке жетудің, яғни дұрыс тамақтану мен жайлы ұйықтаудан бастап өз мамандығы бойынша білікті де білімді тұлға болуға дейінгі ғибратқа толы өмірлік тәжірибелерін қарапайым тілмен оқырмандарына жеткізе білген.

Кітап барша оқырман қауымға, әсіресе, өзінің өмірлік мақсаттарын жүзеге асырғысы келетін, сол арқылы озық идеалдарға қызмет еткісі келетін және ең бастысы өзінің тағдырына бей-жай қарамайтын барша креативті жастарға, оның ішінде, мектеп түлектері мен студенттерге арналады.

ӘОЖ 37.0

КБЖ 74.00

ISBN 978-601-7980-97-9

© «Шабыт» баспасы, 2020

© «Шабыт» қаламгерлер клубы, 2020

Бірінші бөлім

CТУДЕНТ #1

Ең табысты студент немесе студент #1

Өмірде екі жол бар: қолда барға қанағат ету немесе өмірді өзгертуге әрекет жасау.

Д. Уэйтли

Барлығымыз кеше ғана қимастықпен, енді біріміз қуана-қуана алтын ұя мектебімізбен қош айтысып, арман қуып жоғары оқу орнының табалдырығын аттаған едік. Барлығымыз шынайы өмірдің қиын жолдарын көрсетпей, әлпештеп өсірген ата-ананың құшағынан қызығымен қоса шыжығы мол жаңа өмір есігін аштық. Өткен уақытқа көз жүгіртіп қарасаңыз, университеттегі төрт жылдың өтіп кеткенін аңғармай қалғаныңызды көресіз. Ендеше, қадірлі студент, көзді ашып-жұмғанша зымырап өте шығатын ең қызықты, қайта айналып келмейтін студенттік шақтың қадірін түсініп жүрсіз бе? Студент атанғалы бері не бітірдіңіз? Өзіңізбен мақтана аласыз ба? Тұлға ретінде дамыдыңыз ба? Жарқын болашағыңыздың іргетасы іспеттес студенттік шағыңызды тиімді өткізудің жолдарын білесіз бе?

Иә, өзімізге мұндай сұрақтарды жиі қоя бермейтініміз рас. Өйткені әр күніміз бір күндей сырғып жатқанда бір сәтке аялдап, өз-өзімізден есеп алу керектігін естен шығарып қоямыз. Студенттік шағымыз таусылмастай көрінгені соншалықты – жетілу мен дамуға уақыт та, көңіл де бөлмей жүргеніміз жасырын емес. Сіздің ойыңызша, студенттік шағыңызда өзіңізді дамытуға уақыт таппай жүрген болсаңыз, университет бітіріп, үлкен өмірдің табалдырығын аттап, жұмыс және отбасы пайда болғанда уақыт бөле аламын деп ойлайсыз ба? Жан-жақты жетіліп, әр салада бағыңызды сынап, кейде сәтсіздікке де ұшырап, жан дүниеңіздің нені қалайтынын түсінетін сәт дәл қазіргі уақыт десем, менімен келісесіз бе? Студенттік жылдарда қателік кетсе білінбейді әрі кешірімді қателік болып қабылданады. Керісінше, ес тоқтатқан шақта жасалған қателік қайта түзетуге келмейді. Сол себепті оң-солымыздан арбайтын ойларға беріліп, баға жетпес уақытты ұрлатқанша, тұлғалық дамуды бастайтын кез – сіздің бүгініңіз.

Тұлғалық дамуды әркім әрқалай түсінеді. Кейбірі толыққанды адам болып қалыптасу үшін қажетті құндылықтарды игеру десе, келесі бірі рухани даму дейді. Шындығында, бұл сөз тіркесінің нақты дефинициясы жоқ секілді. Өйткені көпшілік қауым тұлғалық дамуды түсіндіргенде кемелдену жолындағы іс-әрекеттер, яғни жетістікке жету жолындағы дамуды елестетеді. Ал сіз тұлғалық даму жолын білесіз бе? Ендеше, «қандай студент боламын немесе мен қандай студентпін?» деген сұраққа жауап бере отырып қадам жасау кез келген мектеп түлегінің немесе жоғарғы оқу орнының табалдырығын енді аттаған «балмұздақтың» санасында жаңғырып тұратын сауалға айналуы тиіс. Сіз осы сауалға толық жауап бере алғанда ғана түпкі санаңыздағы идеал әрі табысты студенттің өзіндік сұлбасын қалыптастырасыз, сіз өзіңіз идеал деп санайтын студентке айналуға тырысасыз. Әрбір студенттің негізгі мақсаты да сол деп санаймын, яғни өзі ойлағандай идеал студентке немесе табысты (успешный) студентке айналу. Сіздің санаңыздағы «Табысты студент қандай болуы керек және табысты студент болу үшін не істеу керек?» деген сұраққа тереңірек тоқталмас бұрын «табысты студент» тіркесінің мағынасын айқындап алғанымыз жөн. Біріншіден, табысты студент – барлық сабағына үлгеруі, қоғамдық жұмыстарда белсенділік таныту немесе өзін-өзі тануын жетілдіре отырып нәтиже шығару болса, екіншіден, оқу процесінен бөлек табыс көзінің болуы сәйкесінше сүйікті ісін кіріс көзіне айналдыру, жалпы айтқанда, студент шағынан бастап кәсіпкерліктің бастамасынан хабардар болуы, сол мақсатта әрекет етуі.

Студенттің оқу процесі барысында табысты болуына мүмкіндік беретін, табысты болудың қыр-сырымен бөлісетін оқытушы профессор Ұлыбританиядағы Лидс Беккет университетінің жиырма жылдан аса еңбек өтілі бар Стелла Коттреллдің «Успешная учеба в вузе. Самые важные навыки студента» еңбегін қарастырып көрейік. Бұл еңбегінде Стелла Коттрелл табысты және идеал студент стратегиясын қалыптастыруда бірнеше қағидалар мен оқу үдерісі барысында нәтижелі еңбек ету туралы біршама кеңестерімен бөліседі. Жалпы 15 тараудан тұратын бұл еңбекте табысты студенттің бойында болу керек қабілеттер мен жаттығу жұмыстары бар. Сондай тараулардың бірінде профессор «К – Ж – Т – М – Б» табысты әрі әмбебап студент болу стратегиясының мәнін түсіндіреді.

"К" – креативтілік. Табысты студент болу үшін өзіндік көзқараспен қатар ұстанымды оқуда қолданып қана қоймай, қалыптасып қалған дәстүрлі қағидаларды бұзу арқылы қалаған нәтижеге қол жеткізе аласыз. Мәселен, креативті ойлауының арқасында табысқа жеткен Сиэтл университетінің студенті Александра Эбрахам университетте білім ала жүріп Вашингтондағы мейрамханалардың бірінде даяшы қызметін атқарады. Мейрамхана асханасында жүріп жуылған ыдыстардан аққан едендегі су тамшылары біраз қызметкердің аяғы тайып жарақат алуына себеп болған. Александра өзін және өзгелерді осындай жағдайлардан қорғау, алдын алу үшін сөрелерден аққан су тамшылары дәл тамып отыратындай етіп арнайы контейнерлермен жабдықтауды мақсат етеді. Алайда өзіне қажетті дүниені ғаламтор желісінен де, тұрмыстық жабдықтар арасынан да таппаған ол 3 ай көлемінде Drip Catch (Drip ағыл. – тамшы, Catch ағыл. – қағып алу) деп аталатын ыңғайлы жабдықты ойлап табады. Студенттің айтарлықтай сұрынысқа ие болған бұл құрылғысының 2 жыл көлеміндегі сатылымы 1 млн АҚШ долларын құраған.

"Ж" – жүйелей ойлау. Барынша білімді болуға талпынған студент өзі жасаған жұмыстары мен іс-әрекеттерін талдап, саралап және өзінше бағалай білуі қажет. Өзінің қабілеттерімен оқу барысында немесе өмір сынақтарынан алған тәжірибесін жүйелей отырып ой елегінен өткізе алса, табысты студент болуға біршама жақындайды. Біліміңіздің жоғары екенінің негізгі көрсеткіші де осы – жүйелей ойлау. Жүйелей ойлау дағдысын қалыптастыруда, бірден-бір табысты студент болуда ең маңызды дүниелердің бірі – кітап оқу. Маңыздысы жай ғана кез келген кітапты оқып қою емес, өзіңізге пайдалы болатын кітапты таңдай алуда. Кеңестік кезеңнің идеолог ұстазына айналған Н.К. Крупская: «Кітап – еңбек құралы. Бірақ тек еңбектің ғана құралы емес. Ол адамдарды басқа адамдардың өмірімен және күресімен таныстырады, олардың сезімдерін, олардың ойларын, олардың талап-талпыныстарын түсінуге, айналадағыны салыстыруға, байыбына баруға және оны қайта өзгертуге мүмкіндік береді» – дейді. Сонымен қатар әйгілі актер Уилл Смит: «Басыңызда мәселелеріңіз көп болса, шешімін таппасаңыз, кітап оқыңыз, себебі сізге дейін басынан өткен қиындықты қалай жеңгені туралы жазылған кітап болуы керек» деген болатын. Расында, кітап оқу арқылы жеткізушінің жүрегіне бойлап қана қоймайсың, ұққаныңды ой елегінен өткізіп саралайсың, өзіңе керек деген дүниені сабақ етіп аласың.

"Т" – тиімділік. Бойымда идеал студенттің сұлбасын қалыптастырамын деген қандай да болмасын білімгер әрбір әрекеттің тиімді тұстарын, артықшылықтарын көре білуі қажет. Мәселен, күнделікті жоспарыңызда уақытты тиімді пайдалану, қазіргі таңдағы ресурстарды, соның ішінде, ақпараттық технологияларды тиімді қолдана білген абзал. Қарапайым мысал келтірер болсақ, қолыңыздағы ұялы телефоныңызды тек байланыс құралы ретінде емес табыс табу көзіне айналдырыңыз. Қазіргі қоғамда өзекті дүниелердің бірі әлеуметтік желілерде белсенділік танытып, пайдалы ақпаратпен бөлісіңіз немесе SMM қызметтерін ұсыну арқылы табыс көзін қалыптастыруды мақсат етіңіз. Американдық NBC (Nightly News) және ABC (American Broadcasting Company) каналдарында дикторлық қызмет атқарған Дэвид Бринкли «Табысты адам – өзіне лақтырылған кірпіштерден мықты іргетас қалай алатын адам» деген тұжырым айтады. Бұл пікірден алатын негізгі ой қандай болсын әрекеттен туындаған жағдайдан, дүниеден, қөзқарастан тиімді тұстарын байқай алуға тырысуымыз, табысты студент немесе болашақта табысты болуға жасалған алғашқы қадамыңыз деп білуге болады.

"М" – мотивация. Қандай да бір әрекетті іске асырмас бұрын белгілі бір мақсат туады. Діттеген мақсаттың жақсы нәтижеге жетуі үшін ондағы мотивацияны толық ұғынуымыз қажет, мотивация негізгі мақсатқа бағытталып, істі табанды жалғастыруға мүмкіндік береді. Әйгілі Microsoft корпорациясының негізін қалаушылардың бірі Билл Гейтс табысқа жетудің негізгі құпияларымен бөліскенде, «Кез келген жобада өз мақсатыңды нақты түсінбеу – табысты болуға кедергі келтіреді» – деп көрсетеді. Сол себепті оқу процесінде болсын, жаңа бастамаңызда да ең алдымен мақсатыңыздың байыбына барып, нені қалайтыныңызды айқындап алған жөн. Енді сенде бастысы мақсат бар, демек, аяқ басқан өз жолың да бар. «Кез келген істің маңызы – бастамасы», – деген Платон. Андре Жид мұны «жақсы бастама – істің жартысын құрайды» деп түсіндіреді. Себебі мақсаты бар адам бүкіл әрекеттерін белгілі арнаға бағыттайды, сол себепті іс біткен соң оның әрекеттері жоғалып, ізсіз сіңіп кетпейді. Дәл осы мәселеге қатысты Таунсенд жақсы ой айтқан: «Егер өмірлік қажеттілігіңізді анық білсеңіз, сәттілікке қадам жасадыңыз деген сөз. Нақты мақсаттар ойларыңызды айқын етіп, уақытты тиімді пайдалануға себепкер болады». Ал сен бастамасын жасадың.

"Б" – бастамашылдық (инициатива). Оқу үдерісі барысында сондай-ақ университет қабырғасындағы қоғамдық жұмыстарға атсалысу жаңа дүниені меңгеруге ұмтылып қана қоймай, өзгерістерді қабылдай алу, жаңашылдыққа тез бейімделіп, өз білгендеріңді тәжірбие жүзінде іске асыру табысқа жетудің бір баспалдағы іспеттес. Қазіргі таңда кез келген оқу орнында студент үшін барлық жағдай жасалған, студент тек сол мүмкіндіктерді тиімді пайдалана білсе болғаны. Мысал келтірер болсақ, 24 жасар Рустем Акишбаев – Robo Technologies, Inc Австрияда тіркелген робототехнологиялық компанияның бірлескен құрушыларының бірі. Ол әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетіде ақпараттық жүйелер мамандығында оқып жүріп Вена технологиялық университетіне ауысып кетеді де, сол жақта білімін жетілдіре отырып, өзінің алғашқы программаландырылған роботын іске қосады. Алғыр студент бірнеше жемісті жобалардың авторы атанып, Robo Technologies компаниялары $50 мың инвестициямен қаржыландырған болатын. Қазіргі таңда жас технологтың жобаларына Юрген Хабихлер және Austrian Federal Promotional Bank $1,2 млн қаражатты инвестицияға салған болатын. Бұл тек бір ғана Қазақстандық табысты студент. Айтылмаған қаншасы бар және табысты студент, білікті маман болу үдерісінде жүрген қаншама студент бар. Сіз де сол студенттер қатарынан болыңыз. Мақсат қоя біліңіз, мақсатыңыз үшін талмай еңбектеніңіз! Болашағыңыз өзіңіздің қолыңызда екенін ұмытпаңыз!

Есте сақтаңыз, мүмкіндіктер өзі келмейді! Мүмкіндіктерді өзіңіз қалыптастырасыз.

Бір жетістіктің тарихы

Кішкентай Томның тағдыры өзге бауырларына қарағанда өзгеше болды. Ол үйдің кенжесі еді, әкесі тақырға отырып, отбасы қиын жағдайға тап болған кезде ер жеткен болатын. Мұғалімдер оны мектептен «ақымақ» деп қуып шыққанша төрт ай білім алды.

Ата-анасының «болмашы нәрселерге» қаражаты болмағандықтан, ол он жасында өзіне ойыншық темір жол мен ағаштан ара жасап алады. Он екі жасында пойызда алма сатып, артылған ақшасын химиялық құрал-жабдықтар сатып алуға жинай бастайды.

Біраз жылдан соң Томас қандай да бір кереметтің арқасында жүк таситын вагоннан зертхана ашуға рұқсат алады, тіпті жолаушыларға арналған апталық газет те шығара бастайды. Алайда екі жыл өткен соң оның вагонынан өрт шығады. Осылайша бозбала пойыздан қуылып, баспа құралдарының да көзі жойылады. Қатты соққының әсерінен Томас есту қабілетінен айырылып қалса да мойымайды. Оның осы қайсарлығы болашақта ток қызуымен жарық беретін шамды ойлап табуына жол ашады.

Бірде одан: «1999 рет қателесу деген қалай?» – деп сұрайды. «Жігітім, – деп жауап береді Томас Эдисон, – мен бірде-бір рет қателескен жоқпын. Керісінше, шам жасауда қолданылмайтын 1999 әдісті ойлап таптым».

Студент #1 қандай болуы қажет?

Менің жетістік жайлы білер жалғыз нәрсем – оған қол жеткіземін деген сенімді шешім.

Уильям Фетер

Жоғарыда аталған «Студент #1» расымен де қандай болуы қажет? Ондай болу үшін не істеу керек? Оған жетудің жолы қандай? Бұл сауалдарға жауап берместен бұрын алдымен «студент» сөзіне анықтама берейік. Аталмыш сөз studens латыншадан аударғанда «бір нәрсеге ұмтылушы, қызығушы» дегенді білдіреді. Жоғары оқу орнында оқитын, нақты мақсаты бар және тұрақты дамып отыратын жандар қоғамның басқа индивидтерінен ерекшелеу болуы тиісті-ақ. Ал мұндай ерекше тұлғаның өзгелер өнеге алатын үлгілі адам болуы тікелей өзіне байланысты. Десе де, студенттің үлгілі болмағы өз еркінде. Және бұл дәрежеге жетудің еш қиындығы жоқ десе де болады. Бастысы, дұрыс бағытымыздан адаспай, Абай атқандай «ақырын жүріп, анық басар» болсақ, түп мақсатқа табан тірейміз.

«Студент #1 деген кім?»

Жер шарының бір-біріне ұқсаса да ерекшелігі байқалатын екі жағы бар секілді студенттің де бір ғана түрі болмайтыны анық. Әртүрлі студенттер өз ортасына, айналасына һәм қоғамға белгілі бір деңгейде әсер ететіні тағы бар.

Студент #1:

– жақындарын бағалай білетін

– үнемі ізденісте жүретін білімпаз;

– сыртқы (киім, тұтынар тауар, гигиена) және ішкі (түсінік, ақпарат, білім, құндылық) факторлары өз ортасына әсер ететін;

– аузы дуалы, яғни, айтқан нәрсесін өзі іс жүзінде жүзеге асырған;

– жүрген жерінде не алсам деп емес, не берсем деп тұратын;

– университетте және қоғамда белсенді;

– алға қойған мақсатына талпына білетін;

– әр ісін адал әрі таза жасайтын;

– қайырымдылықта қалыспайтын;

– өнерлі, дарынды;

– оқумен қатар, өмірде жетістікке жеткен;

– қосымша табыс табатын;

– сабақ деңгейі орташа болса да адами қасиеттерді жоғары қоятын;

– өзін ғана емес өзгелерді ойлай алатын;

– негізгі қызығушылығы – оқу мен болашақ мамандығы болған ерекше тұлға. Енді осыларға жеке-жеке тоқталып өтейік.

Жақындарын бағалай білу

Еш нәрсе мәңгілік болмайтын дүниеде өз жақындарын бағалай біліп, олар үшін жақсы іспен шұғылданып, олар артқан сенімді ақтау үлгілі студенттің нөмірі бірінші қағидасы болуы тиіс. Сонда ғана бұл ол үшін нағыз мотивация, нағыз шабыт боларына сенім мол. Қаршадайынан «жұрттың баласына қарашы» деген зіл батпандай салмақты сөзді естіп өскен қазақ балалары үшін биік шыңдарды бағындыру еті үйренген күрделі де қызықты іс деуге болатындай. Үлгілі студенттің үлкен жетістігінің бастамасы осы қасиеттерді бойға сіңіре білуінде жатыр.

Үнемі ізденісте жүру

Бұл ерекшелік студенттің бір арнада тоқтап қалмай, үздіксіз дамып отыруына ықпал етпек. Яғни, университетте алатын біліммен қатар, өзін-өзі дамытып отыру студентті шыңдай түспек.

Мәселен,

 тіл меңгеру;

 өзіне қажетті кітаптарды оқу;

 тренингтер мен кездесулерге қатыса білу;

 заманауи технологиялардың тілін үйрену.

Аталған істермен шұғылданған студенттің ортасы да, сондай-ақ, уақыты да берекеге толы болары анық.

Сыртқы және ішкі факторларымен өз ортасына әсер ету

Бұл жерде сыртқы факторға студенттің киім-кешегі, қолданатын заты, дене бітімі, тазалығы сынды өзгешеліктерін жатқызамыз. Ал ішкі факторға адами түсінігі, қабылдайтын ақпараты, алар білімі кіреді.

Сыртқы факторға жатқызылған

 киім таңдай білу кезінде үлгілі студент жинақы, сырт көзге жақсы көрінетін сапалы, сонымен қатар бастысы таза дүниені алғаны абзал;

 әр адамның жеке заттары болатыны секілді ерекше студенттің қолданатын заты қарапайым әрі сапалы болғаны дұрыс;

 салауатты өмір салтын ұстануды қош көрген студенттің дене бітімі де жақсы деңгейде сақталғаны жөн;

 ең бастысы, тазалықты сақтау, гигиенаны үнемі қадағалау сыншы көз байқайтын маңызды дүние.

Ішкі факторға жатқызылған –

 адами түсінік, адамгершілік – үлгілі студенттің басқаларға беретін негізгі құндылығы;

 студент қабылдайтын ақпарат өзгелерге де насихат етілетіндіктен оның дұрыс жерден жетіп жатқанына мән беру керек;

 студенттің бүгіні мен ертеңі үшін маңызды нәрсе білімге дұрыс ден қоюы керек.

Аузы дуалы азамат болу

Студент тұлға ретінде сыйлы, беделді болуы қажет. Тіпті ол көпшілік алдында сөз бастап, жөн сілтеген шағында оның сөздерінен шындықтың самалы есуі керек. Өйткені айтқан сөзі мен ісі екі түрлі болса, айтқанының бәрі бос болғаны. Ал қазақтар көпті көріп, көргенін басқаларға өнеге ретінде жеткізетін жанды «аузы дуалы адам» дескен. Яғни, адам қолымен ұстап, көзімен көрген жағдайды өзгелерге үлгі ретінде айтса, онда сөзі өтімді болады һәм жүректерге де жетеді.

Не алсам емес, не берсем деу

Қашанда бір нәрсеге қол жеткізіп қалуға тырысатын қарбалас қоғамда өзіндегі бар нәрсені өзгелерге де бере білу – үлкен ерлік. Ол – үлгілі студенттің дара қасиеттерінің бірі.

Университетте және қоғамда белсенді болу

Университетте оқып жүріп, қоғамдық істерге және оқу ордасының әлеуметтік өміріне араласа білу – үлгілі студенттің негізгі ерекшеліктерінің бірі. Ол үшін бойда бар қабілетті дұрыс әрі сәтті пайдаланса, алғырлығымен көзге түсер болса, белсенді студенттердің қатарына кірмек.

Алға қойған мақсатқа талпыну

Мақсатқа әртүрлі жолдармен жетуге болады. Дегенмен ар-намысты жоғалтпай нық сеніммен алға қарай қадам баса білу – үлгілі студенттің бойындағы жақсы қасиет. Иә, рас. Қиындық кезігуі мүмкін. Бірақ оны жеңетін жолдар жоқ емес. Тек сол жолдарды адаспай тауып, мақсатқа жету қажет.

Әр істі адал атқару

Адалдық жоқ жерде адамдық та жоқ. Атқарған ісін адал жасап, жақсы нәтижеге жету – үлгілі студенттің айрықша белгісі. Ол сақталмаған жерде береке мен бірліктің бірте-бірте жойылып кетуі ықтимал.

Қайырымдылықта қапы қалмау

Өзгенің амандығын ойлаған жанның қолынан келсе қайырымды іспен айналысуы көңіл қуантарлық жайт. Бұны да үлгілі студент қаперінде ұстағаны абзал. Қарапайым ғана мысал, адамдардың жүзіне күліп қарауды әдетке айналдыру да жақсы іс жасаған боп саналса, оның өз ортасына әкелер пайдасы мол. Тіпті күн сайын бір жақсылық жасауды әдетке айналдырыңыз. Ең қарапайым тәсілі – жол бойындағы кедергіні алып тастаңыз.

Жоқ кезде тиынмен болса да жәрдем берген адам бар кезде қомақты қаржыны қайырымдылыққа жұмсауы ғажап емес. Сондықтан аз да болса жақсылықты бүгіннен бастаңыз!

Өнер мен спортты серік ету

«Өнері барда өрге жүзер» үлгілі студенттің дарыны оны біраз жерге танытары сөзсіз. Спортпен шұғылданған студенттің дені де, жаны да сау болмақ. Студент сол арқылы өзін үлгі қып көрсеткенде сол секілді болуға талпынатын замандастарының дені де молаймақ.

Оқумен қатар, өмірде жетістікке жету

Білім жолындағы түрлі жобаларда бақ сынап, тәжірибе жинаған студенттің өмірдегі жеткен жетістіктері де мол болуы керек. Мәселен, өнер мен спортта шыңдарды бағындыра білсе, жоғарыда айтқандай, оның сөзі де өтімді болмақ.

Қосымша табыс табу

Реті келсе оқудан бөлек жұмыс жасап не болмаса талантымен табыс таба білу де өнер. Өйткені өзін үлкен өмірге дайындап, ақша табудың әдісін меңгеру де маңызды нәрсе.

Икеміңіз бар салаға барсаңыз орынды. «Шымшық сойса да қасапшы сойсын» деген халқымыздың сөзін ескеріп, өз салаңызды дамытып, өз ісіңіздің шебері атаныңыз.

Қандай жағдай болса да адами қасиеттерді жоғары қою

Адами қасиет – барлық дүние тіршілігінен жоғары тұратын ерекше құндылық. Алайда ақшаға айырбастау мүмкін емес бұл өзгешелікті сақтау – үлгілі студенттің орындауға тиіс міндеті. Сын сәттерде сыналатын және байқалатын мұндай кезде өзгелер үлгі тұтатын жан шалыс баспағаны дұрыс.

Өзін ғана емес өзгелерді де ойлау

Қара басының қамын жеп, өзін ойлай беру үлгілі студентке жат қылық. Қолыңыздан келсе сабақты түсінбеген жолдасыңызға жәрдем беріңіз. Жетістікке жалғыз өзіңіз ғана жете бермей, өзгелерге де оған қалай қол жеткізуге болатынын үйретіңіз. Ашық болыңыз.

Оқу мен болашақ мамандық – негізгі қызығушылық

Студенттің негізгі мақсаты – оқу. Сонымен қатар болашақ мамандығының қыр-сырын меңгеріп, оны жақсылап үйрену. Өйткені университет қабырғасында жүріп белсенді болған студент, болашақта жұмыс орнына барған шағында да өзгелерге үлгілі маман иесі болуы қажет.

Түйін:

Жарқын болашағында жастарының алар орны ерекше болған еліміздің бүгіні мен ертеңі үшін білім алатын үлгілі студент ол сіз болуыңыз да мүмкін. Иә, иә! Мен сізді айтып жатырмын... Абай айтқандай, сіздің де бір кірпіш, дүниенің кетігін тауып қаланар шағыңыз жетті. Әзірге пайдасы көп мүмкіндігіңіз бен бағасы жоқ уақытыңыз бар кезде қолыңызды мезгілінен кеш сермеп қалмаңыз!

Терең тыныстап, ауыр ойларды сыртқа шығарыңыз!

Ойыңызды жүйелеп, алға айқын мақсат қойыңыз!

Мүмкіндіктеріңізді зерттеп, өзіңізді дамытыңыз!

Бастысы дұрыс ниет етіңіз!

Алға нық қадам басыңыз!

Нәтиже көрсетіңіз!

Үлгілі студент болу сіздің қолыңыздан келеді.

Өйткені сіз бұған лайықтысыз!

Қадірлі оқырман, өзіңізге сеніңіз!

Оқушы мен студентке арналған кеңестер

Шешімі табылмайтын нәрсе жоқ, тек сол жағдайға үмітсіздікпен қарайтын адамдар болады.

Клер Бут Люс

Құрметті ізденімпаз оқырман! Сіз егер осы кітапты оқып отырған болсаңыз, бақыт сіздің тарапыңызда болғаны. СТУДЕНТ. Бүгін біз бұл ұғымды мамандықтың жемісті жетістігі ретінде сипаттайтын боламыз. Студент болу көптеген адамның маңдайына біткен бақ болғанымен, осы бақыт құсын ұшырып алатын жандар, өкінішке орай, жетерлік.

Бұл жетістікке жету жолын екі кезеңге бөліп қарастыратын боламын.

1. Студент атануға ұмтылыс.

2. Студент атанғанға кеңес.

Менің ойым жеткен шыңға сіздердің қолдарыңыз жететініне сенімдімін.

1. Студент атануға ұмтылыс

Құрметті оқырман, егер сіз дәл қазір мектеп жасында болсаңыз, болашақта осы «мамандықтың» иесі болам деген арман-мақсатыңыз болса, бұл ойлар сізге бағытталады. Мұқият болыңыз!

СТУДЕНТ. Алдымен бұл сөздің мағынасын ашып алғанымыз дұрыс болар. Яғни «Кім болам?» деген сұраққа жауап іздейік.

«Студент» сөзі латын тілінен аударғанда «бір нәрсеге ұмтылушы, қызығушы» деген мағынаны білдіреді. Ең алғаш студенттер осыдан мыңдаған жылдар бұрын шамамен XI ғасырда пайда болған. 17 қараша – студенттер күні. Осы күнді тойлау сізге де бұйырсын дей отыра, жалғастырамын.

Енді, барлығы анығырақ болу үшін өзімнің өмірімнен мысал келтірейін...

Әуелі, «қайткенде беделді оқу орнының студенті атануға болады?» деген сұраққа жауап беремін. Мен қазір Сүлеймен Демирел атындағы университеттің химия-биология мамандығының 1-курс студентімін. Бір жыл бұрын оқушы болған мен, қазір студентпін.

Иә, барлығымыздың арманымыздың кілті – ҰБТ. Осы ҰБТ көп адамдарға қалағанын, ал кейбіреулерге мүлде тосынсый тарту етеді. Сол кейбіреудің ішінде өзім де бармын. Менің бір жыл бұрынғы арманым мүлде өзгеше болатын: химия-биология пәндерін таңдап, ақ халатты абзал жан атанғым келген. Сонымен қатар, көз алдыма әлемнің алып қаласындай елестейтін, арманыма қанат бітіретіндей боп көрінетін Алматы шаһарында оқығым келді. Көп талпындым, көп ұмтылдым... Химия, биология кітаптарын (әрқайсысы 4 кітаптан) төрт реттен тек оқып қана емес түгелдей жаттап шықтым.

(Осы жерде бір құпия болсын: ҰБТ-ға дайындық процесіне таптырмас құрал – мектеп базасындағы жыл сайын оқитын оқулықтар. Қай жыл болмасын ҰБТ-дағы жаңа сұрақтардың барлығы осы кітаптардан алынады. Оларды ешқандай оқу орталығының өздері құрастырған кітаптары немесе тест жинақтары алмастыра алмайды. Себебі оқу орталықтары кітап құрастырарда жыл сайынғы ҰБТ базасында келеді-ау деген мәліметтерді ғана енгізеді. Ал ҰБТ базасы жаңа сұрақтармен толықтырылғанда, ол кітаптардан көмек болмай қалады.)

Менің бұл «ұрысқа» дайындығым 3 жылға созылды. Өзім бұрыннан есеп шығаратын пәндерді сүйіп оқитынмын. Мәселен, математика. Бұл пәннен аудандық, облыстық олимпиадалардың бірнеше мәрте жеңімпазы атандым. Ал мамандық таңдауға, пән таңдауға келгенде математика пәні мұғалімін ренжітіп алсам да, түлектер үшін қиын боп саналатын осы екі пәнді таңдадым. Таңдаған пәнім болса да 11-сыныпқа дейін химия кітабының бетін ашқан емеспін (қиын, қолымнан келмейтін секілді көрінді). Сол кезге дейін биология кітаптарын майын ағызып қайталай беретінмін, қайталай беретінмін. Көзді ашып-жұмғанша мектеп майданының соңғы шебі, жиғанымызды қорытындылайтын жыл да келіп жетті. Осы кезге дейін «көз қорқақ» боп жүрген мен «қол батырлығын» көрсетіп химия дейтін кітапты қолыма алдым. Жаңа тіл үйренгендей сезімде болған мен, бір жаңа мағлұмат білсем, төбем көкке жеткендей қуанатынмын. «Неге соншалықты қиналып отыр, мұғалім жоқ па?» деп ойлап отырған боларсыз. Мұғалім бар, бірақ ол кісілер бізге үйретуге көп талпынбайтын, соған үйренген біз олардан көмек те сұрамайтынбыз. Өз басым ҰБТ-ға дайындаламын деп бір мұғалімнің ізінен жүгірген, бір оқу орталығының есігін қаққан адам емеспін. Барлық істе «өзім, өзім» дейтінмін. Көпке түсінікті тілде айтқанда «self study» болатынмын. Сыныптың мұғалімі өзім болатынмын. Тарих сынды сабақтарда өзім басқа оқушыларға сұрақ қойып, түсіндіретінмін. Бос жүрген түлект