Қанат Сұлтанбекұлы

Дінімді үйренгім келеді

Алматы, 2024

Иман және Ислам

Ақылдыға иман парыз

«Ол қайсыбірің анағұрлым игі һәм сауапты іс істер екен деп, бәріңді сынап көру үшін өлім мен өмірді жаратты. Ол – Азиз (бәрінен үстем әрі ұлы), Ғафур (өте кешірімді)»

(«Мүлк» сүресі, 2-аят).

Алла тағала адамзат атаулыны осы дүниеге мәңгілік өмірге қол жеткізсін деп жіберген. Ол пенделерінің шексіз бақытқа, таусылмас рақатқа кенелуі үшін, Жаратушы ретінде өзіне ғана иман келтіріп, өзіне ғана құлшылық жасағанын қалайды. Адамдардың екі дүниеде де бақытты болуы үшін бойсұнуы тиіс ережелерді өзінің пайғамбарлары мен қасиетті кітаптары арқылы білдіріп отырған. Алладан жеткен сол иләһи бұйрықтар мен ережелер жүйесі «дін» деп аталады.

Біздің дініміз – Ислам. Ол – Алланың адамдарға жіберген соңғы діні, ал пайғамбарымыз Мұхаммед (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) – соңғы пайғамбар. Исламның басқа діндерден ерекшелігі – жан-жақты, көп салалы әрі өзіне дейін келген барлық діндерді толықтырушы болуында.

Иман – тамаша сезім

Иман «бір нәрсені қуаттау және шүбәсіз сену» дегенді білдіреді. Діни тұрғыдан алғанда, иман – Алла мен Пайғамбары (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) бұйырған нәрселердің бәріне күмәнсіз сену. Исламның екі негізгі қайнар көзі бар: оның бірі – Алла сөзі, яғни Құран кәрім, екіншісі – Пайғамбарымыздың бізге дін ретінде үйреткендері, яғни сүннет жолы. Адамның шын мәніндегі мұсылман болуы үшін осы екі қайнаркөзге толықтай иман етуі жеткілікті. Ал иманның қабыл болуы үшін ең маңызды іс – тілмен айтқанды жүрекпен бекіту болмақ.

Алғашқы жамағат

Алла Тағала пайғамбарымыз Мұхаммедке (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) пайғамбарлық міндетін уахи жеткізуші періште – Жәбірейіл арқылы білдірді. Ол оқиға былай болған еді. Бір күні Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) Меккенің жоғары жағындағы Хира үңгірінде отырғанда, қасына Жәбірейіл періште келеді және Құранның алғашқы бес аятын жеткізеді. Осылайша пайғамбарлық қызметі басталады. Осы оқиғадан көп уақыт өтпей, Жәбірейіл періште адам кейпінде келеді. Ол табанын жерге тигізгені сол еді, жерден бұрқ етіп су атқылай бастайды. Жәбірейіл періште сол сумен дәрет алады. Пайғамбарымыз да періштеден көргені бойынша дәрет алады. Содан соң Жәбірейіл періште Пайғамбарымызға намазды қалай оқу керектігін үйретеді. Намаздан кейін періште көкке көтеріліп, көзден ғайып болады, ал Пайғамбарымыз үйіне қайтады. Үйіне келе сала, жары Хадишаға көрген-білгенінің бірін қалдырмай әңгімелеп береді. Содан соң сүйікті жұбайына өзі көргендей етіп дәрет алуды үйретіп, екеуі бірге намаз оқиды. Міне, Ислам тарихында Пайғамбарымыздан кейін бірінші болып дәрет алған, бірінші болып намаз оқыған және оған алғашқы жамағат болған Хадиша анамыз еді.

Құран аяттары

«Алланың құзырында қабыл болатын хақ дін – Ислам. Кітап иелерінің арасындағы алауыздық оларға ақиқатты білдіретін ілім келгеннен кейін араларындағы (бақталастықтың нәтижесі болған) өшпенділіктің кесірінен туындаған еді. Кімде-кім Алланың аяттарын жоққа шығарып, күпірлік қылса, біліп қойсын, шүбәсіз, Алла жауапқа өте жылдам тартады» («Әли Имран» сүресі, 19-аят).

«Ал иман етіп, игілікті істер істегендерге келсек, міне, солар жұмақтықтар, олар сонда мәңгі-бақи қалады» («Бақара», 82-аят).

Пайғамбар хадистері

Жәрирден (р.а.) жеткен бір риуаят: «Маған Исламды үйретсеңіз екен», – дейді бір бәдәуи Пайғамбарымызға. Сонда Алла елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) былай жауап берген екен: «Ислам – Алладан басқа құдай жоқ екеніне, Мұхаммедтің Алланың елшісі екеніне куәлік етуің, иман келтіруің, намазыңды дұрыс оқуың, малыңнан зекет беруің, рамазанда ораза ұстауың, қажылыққа баруың, өзіңе қалағанды өзгеге де қалауың, өзіңе қаламағанды өзгеге де қаламауың».

Алғашқы мұсылман бала

Бір күні бала Али Пайғамбарымыз бен Хадишаның намаз оқып тұрғанын көреді. Али – Пайғамбарымыздың көкесінің ұлы. Сол кезде шамамен 10 жаста болатын. Али Пайғамбарымыз бен Хадишаның намаз оқып жатқанын көріп: «Бұл не?» – деп сұрайды. Ардақты Пайғамбарымыз оны алдына отырғызып, Хира үңгірінде алғашқы уахи түскен кездегі басынан кешкендерді түгел айтып береді, сосын мейірімді үнмен: «Сені серігі жоқ, жалғыз Аллаға иман етуге, Лат пен Узза пұттарынан бас тартуға шақырамын. Күллі жаратылысты жаратып, солардың бәрін ризықтандырып отырған – Алла. Жандыларды өлтіріп, өлілерге жан бітіретін де Алла. Оның құдіреті барлық нәрсеге жетеді», – деп, оны Исламға шақырады. Али Пайғамбарымызды қатты жақсы көретін, әрі оған кәміл сенетін. Алайда осындай маңызды мәселені әкесі Әбу Талибпен ақылдасуым керек деп ойлайды да: «Бұл менің осыған дейін мүлде естімеген нәрсем. Әкемнен сұрамай, ештеңе айта алмаймын», – деп жауап қатады. Пайғамбарымыз ол кезде дінді ашық түсіндіруді бастамағандықтан, мұны ешкімнің білгенін қаламайды және әзірет Алиге: «Уа, Али! Исламды қабылдамасаң да, мұны жария етпе. Ешкімге айтпа», – дейді.

Сол күннің түнінде әзірет Али Пайғамбарымыздың айтқандарын ойлап, дөңбекшіп ұйықтай алмай, көрер таңды көзбен атырады. Сосын бұл жайлы әкесінен сұраймын деген райынан қайтады. Таң рауандап атып келе жатқанда, Пайғамбарымыздың алдына қайта барып: «Кеше мені не нәрсеге шақырып едіңіз?» – деп сұрайды. Алла елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) жылы жымияды да, кішкентай Алиді қасына отырғызып: «Алладан басқа тәңір жоқ екендігіне куәлік ет. Лат пен Узза пұттарынан бас тарт, Аллаға қандай да бір серік қосудан сақтан», – деп бұйырады. Он жастағы кішкентай Али Исламды қабылдап, әзірет Хадишадан кейін тілін кәлимаға келтіріп, алғашқы мұсылман бала болу бақытына ие болған еді.

Иманның ләззаты

Адам баласының дәмді тағамнан, жылы сөзден, жанға жағымды істерден ләззат алатыны сияқты, иманнан да тілмен айтып жеткізгісіз рақат сезіне алады. Мұсылман үшін иман ләззаты – дүниедегі ең асқақ сезім. Бұл жайында Пайғамбарымыз былай деп айтқан: «Кімде-кім мына үш қасиетке ие болса, иманның ләззатын сезінетін болады:

♦Алланы және Оның Елшісін бәрінен де артық көру;

♦біреуді жақсы көрсе, оны тек Алла разылығы үшін ғана жақсы көру;

♦күпірлікке түсуді дәл бір жанып тұрған отқа түскендей қаламау».

Ислам, Иман, ихсан деген не?

Әзірет Омар айтады: «Бір күні Пайғамбарымыздың қасында отырғанымызда, аппақ киімді, қою қара шашты бейтаныс адам келді. Ол Пайғамбарымыздың тізесіне тізесін тигізіп отырды да: «Уа, Мұхаммед! Ислам деген не?» – деді. Алла елшісі: «Ислам – Алладан өзге құдай жоқ екеніне әрі Мұхаммед Оның елшісі екеніне куәлік етуің, намаз оқуың, зекет беруің, рамазанда ораза ұстауың және шамаң келсе, үйге (Қағбаға) қажылық жасауың», – деп жауап берді. Әлгі адам: «Сен дұрыс айттың», – деді. Ал біз оның өзі сұрақ қойып, кейін оны өзінің қайта растап отырғанына таңғалдық.

Содан соң ол: «Иман деген не?» – деп сұрады. Алла елшісі: «Иман – Аллаға, Оның періштелеріне, кітаптарына, елшілеріне, ақырет күніне иман келтіруің және тағдырдың жақсылығы мен жамандығына сенуің», – деді. Ол тағы да: «Сен дұрыс айттың», – деді.

Содан соң: «Енді ихсан жайында хабар берші», – деді. Алла елшісі: «Алланы көріп тұрғандай құлшылық жасауың. Сен оны көрмесең де, Ол сені көріп тұрады», – деді.

Әлгі адам: «Қиямет деген не?» – деді. Сонда Пайғамбар (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм): «Сұралушы сұраушыдан артық білмейді», – деп жауап берді. Әлгі адам: «Онда маған оның белгілерінен хабар берші», – деп еді, Пайғамбарымыз: «Күң өзінің мырзасын дүниеге әкеледі және қой соңында жүрген жалаң аяқ, жалаң бас кедейлер биік үйлер салудан жарысатын болады», – деді.

Осы сұрақ-жауаптан соң әлгі адам кетіп қалды. Сонда Пайғамбар (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) маған: «Әй, Омар! Сұраушының кім екенін білесің бе?» – деді. Мен: «Алла мен Оның елшісі жақсырақ біледі», – деп едім, ол кісі: «Ақиқатында, бұл – Жәбірейіл. Ол сендерге діндеріңді үйрету үшін келді», – деді».

Ислам діні үйретілерде, осы хадисте айтылғандай, иманның алты шарты мен Исламның бес шартынан тұратын негізгі он бір тақырып басшылыққа алынады. Дегенмен Исламды қабылдау және мұсылман болу ең алдымен Құранға толықтай сенумен байланысты. Кімде-кім иман мен Исламның осы он бір шартына сене тұра, Құранның бір аятын немесе бірнеше сөзін жоққа шығаратын болса, ол адам мұсылман болып саналмайды.

Алладан басқа жаратушы жоқ

Жаратылысқа бір сәт көз салып, ой жүгіртуге қалай қарайсыз? Қаласаңыз, алдымен, табиғаттан бастап көрейік. Бәріміз білетіндей, қоршаған ортадағы ауа, су, топырақ, теңіз, тау секілді жансыз дүниенің бәрін табиғат дейміз. Енді жер бетіндегі үлкенді-кішілі жаратылыстың барлығын табиғат жаратты деп болжап көрейік. Онда табиғаттың әрбір тіршілік иесін жасап шығаратын арнайы құрал-саймандары, өндіріс орындары және оларды алуан түске бояйтын цехтары болуы керек емес пе? Гүл өсіретін құмыраға әртүрлі гүлдің ұрығын ексек, сол тұқымдардың әрқайсысынан жеке-жеке гүл өсіп шығады: раушанның тұқымынан – раушан, қызғалдақтан – қызғалдақ, лалагүлден – лалагүл. Енді сол гүлдерді табиғат жаратты деп ойлайтын болсақ, құмыраның ішіндегі гүлдердің түрлі пішінде, алуан түсті, бір-бірін қайталамайтын хош иісті болып өсіп шығуы үшін әрқайсысына бөлек-бөлек құрылғы, жеке-жеке қалып қажет болар еді. Ал топырақтың ондай ойлау қабілеті, күш-құдіреті және өндіретін цехы жоқ қой, сонда аталмыш гүлдер өзінен-өзі қалай пайда болып жатыр? Жел, жаңбыр, ыстық, жарық секілді себептер топырақтағы заттарды араластырып, өсімдіктерді, жан-жануарлар мен адамдарды өздігінен жасай алар ма екен? Демек, осы ғажап жаратылыстардың бәрін де белгілі бір жоспармен, өте жүйелі түрде жасап шығарған құдіреті шексіз бір Жаратушы бар.

Енді дәрі шығаратын фармацевтикалық зауыттың зертханасындамыз деп ойлап көрейік. Зертханадағы сөрелердің бір қатарында дәрі жасауға арналған шикізаты бар ыдыстар тұр. Екінші қатарында одан да кішкентай шыны құтыларда дәрілер тұр. Дәрілер сондағы шикізаттарды нақты өлшеммен араластырудан дайындалатыны белгілі. Егер дайындау барысында шикізаттардың бірі өзінің мөлшерінен бір не екі грамм аз яки көп қосылып кетсе, ол дәрі емес, зәрлі уға айналып кетеді. Осы жерде біреу қатты соққан дауылдың күшімен терезе ашылып кетіп, сөрелерде тізіліп тұрған шикізат жерге құлап төгілді, солайша олар бір-бірімен араласып, дәрілер пайда болды десе, сенер ме едік?

Өсімдіктер мен жануарлардың, адам баласының болмысы дәрілерге қарағанда әлдеқайда күрделі. Адамның рухани жан дүниесін айтпағанның өзінде, тек денесінің өзі – керемет жаратылыс. Мұндай теңдессіз жаратылыстарды кездейсоқ себептермен пайда болды деп ойлау – зертханадағы шикізаттардың жерге төгіліп, араласуынан дәрі пайда болды деп айтқаннан да сорақы. Себебі жанды және жансыз күллі тіршілікті нақты өлшеммен жоспарлап жаратқан бір Жаратушының бар екені анық. Ол – көк пен жердің иесі Алла тағаладан басқа ешкім емес. Барлық тіршілік атаулыны мүлтіксіз жүйемен керемет үйлесімде ұстап тұрған және оларға жұмыс істететін жалғыз құдірет – Аллада ғана.

Дін – рухани тыныштық пен бақыт қайнары

Адам баласы пайда болғаннан бері, шынайы жан тыныштығын діннің саялы кеңістігінен тауып, тек қана дін арқылы бақытты бола алған. Дін болмаған жерде көркем мінез бен өнегелілік туралы сөз қозғау қалай мүмкін болмаса, бақыт жайлы айту да өте қиын. Ал Алла мен оның жіберген Пайғамбарын танымайтын адамдар арасында бақытсыздық артқан сайын артып отырған. Өйткені бойсұнатын белгілі бір ереже мен заң болмағанда, әркім қалағанын істейді. Әркім өз білгені бойынша өмір сүргенде, күштінің әлсізге күш көрсетіп, құқығын аяққа таптауы сияқты жағымсыз жағдайлар орын алып, адамдар бірге өмір сүре алмайтын жағдайға жетеді. Осындай мұқтаждықты әу баста білген Алла тағала алғашқы адам ретінде жаратқан әзірет Адамды (а.с.) пайғамбар ретінде жер бетіне жіберген.

Әрбір қоғам, әрбір тұлға дінге мұқтаж. Дін Алла тағаланы тануымыз, қайдан келіп, қайда баратынымыз және соңымыздың қандай болатыны туралы хабар береді. Шектеулі ақыл-санамызбен, түйсігімізбен жауабын таба алмайтын барлық сұрақтардың ең дұрыс жауабын дін береді.

Дін арқылы Алла тағаланың бұйырғанын орындап, тыйғанынан тыйыламыз. Сонымен қатар, басымыздан өткен кейбір жағдайларда түңілуден, басы мен соңы беймәлім қорқынышты туннельдің ішінде жүргендей сезімнен құтыламыз.

Дін арқылы бізді және барлық нәрсені әрдайым көріп, бақылап тұрған, барлық нәрсені мейірімімен баураған, жаннатта біз үшін мәңгілік мекен дайындаған Алланың барынан хабардар боламыз. Сонымен қоса, Алла тағаланың қастерлеген құлдары екенімізді сезініп, қиын-қыстау кезеңдерде де ішкі дүниемізде әрқашан қуанышты, бақытты сезініп жүреміз.

Дін арқылы басымызға түскен қиыншылықтардың күнәларымызға кәффарат (өтемі) болып, күнәларымызды өшіретінін білеміз, жақсылықтарымызға жағдайға қарай бірде он, бірде жүз, бірде миллион сауап берілетіні жайлы сүйінші хабар аламыз.

Бәріміздің мәңгілік бақытты, қуанышты өмірді қалайтынымыз сөзсіз. Бұл қалауды бізге берген – Алла тағала. Сондықтан Алла тағаланың дін арқылы бізді өлген соң жоқ болып кетуден құтқаратынын, сүйгендерімізбен бірге жаннатта мәңгілік өмір сүргізетінін және ақыретте көруді қатты қалаған Өзінің жамалын көрсететінін білеміз.

Алланың құзырында қабыл болатын хақ дін – Ислам

Ислам – Алла тағаланың жіберген хабарларына сүйенген және Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) тарапынан тәблиғ (дінді жеткізу, насихаттау) және тәмсіл (өмірінде іске асыру) етіліп орнаған, көктен түскен діннің аты.

Ислам – «құлдың Аллаға бойсұнуы, Оның бұйрықтарын орындауы, сенімді және тура жолға беттеуі, бәріне, тіпті барлық нәрсеге сенімділік қалыптастыруы, қолымен, тілімен (сөзімен) ешкімге зиянын тигізбеуі» деген мағыналарға келеді.

Ислам діні – иләһи діндердің соңғысы және негізін еш өзгеріссіз сақтап қалған жалғыз дін. Исламды тәблиғ (насихаттап) етіп, тікелей өз өмірінде іске асырған Мұхаммед Мұстафа (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) – пайғамбарлар тізбегінің соңғысы. Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) – дін атынан соңғы сөзді сөйлеген пайғамбар.

Жер бетіне жіберілген барлық пайғамбарлар арнайы бір қауымға, белгілі бір уақыт үшін ғана келсе, пайғамбарымыз Мұхаммед (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) – қияметке дейінгі барлық адамзат үшін жіберілген соңғы пайғамбар. Одан бұрын жіберілген пайғамбарлар өз қауымына ғана: «Уа, қауымым!» – деп үн қатса, соңғы пайғамбар Мұхаммед Мұстафаның (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) «Уа, адамдар!» – деп, барша адамзатты ақиқатқа шақырғандығы Құранда бірнеше аятта кездеседі.

Барлық мұсылмандарға қатысты

Ұхұд шайқасында Уахши деген адам Пайғамбарымыздың көкесі әзірет Хамзаны (р.а.) шейіт еткен соң, Меккеге оралады. Мекке алынғанға дейін де сол жерде тұрып, Мекке алынған кезде Тайыфқа қашады. Ол уақытта тайыфтағылар Исламды қабылдау үшін Пайғамбарымыздың қасына бара жатқан болатын. Бұдан былай Уахшидің қашып, тығылатын жері қалмап еді. Адамзаттың Ардақтысы (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) Уахшиге хат жолдап, хақ дін Исламға шақырады.

Уахши хабарды алған соң, былай деп жауап қайтарады:

– Уа, Мұхаммед! Сен мені қалайша Исламға шақырасың? Мен күпірліктен бас алмай өмір сүрдім. Зина жасадым. Көзіңнің нұры болған туысқан ағаң Хамзаны өлтірдім. Мен мұсылман болатындай, осыншалықты ауыр күнә кешіріле ме?

Сол жауаптан кейін Алла тағала мына аятты түсірді: «Кімде-кім өкініш білдіріп, тәубеге келсе әрі игі істер істесе, оның жөні бөлек. Алла ондай жандардың жамандықтарын жақсылыққа (күнәларын сауапқа) айналдырады. Алла өте кешірімді, ерекше мейірімді» («Фурқан» сүресі, 70-аят).

Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) осы аятты Уахшиге жазып жібереді. Сонда Уахши:

– Уа, Мұхаммед! Бұрынғы халіме өкініш білдіріп, иман етіп, игі сауапты істер жасай алмаймын-ау! Маған салса, оларды істей алмаймын ба деп қорқамын, – деп жазып жібереді.

Соның артынша мына аят түседі: «Алла серік қосқанды әсте кешірмейді. Ал одан өзге күнәларды істеген құлдарына қалағанын кешіреді. Кімде-кім Аллаға өзгелерді серк етіп қосса, сұмдық жала жапқан және өте ауыр күнәға батқан болады».

Уахши қайтадан:

– Уа, Мұхаммед! Кешірілуім Алланың даналығы мен еркіне байланысты. Мені кешіре ме, кешірмей ме, оны білмеймін. Бұған не айтасың? – деп хат жазады.

«Уа, күнәға батып, өз-өздеріне жамандық жасауда шектен шыққан һәм өздеріне берілген түрлі нығметтер, сезімдер мен қабілеттерді орынды пайдаланбай, зая қылған құлдарым! Алланың рақымынан үміттеріңді үзбеңдер! Өйткені Алла барлық күнәларды кешіреді. Шүбәсіз, Ол – Ғафур (өте кешірімді), Рахим (ерекше мейірімді)» («Зүмәр» сүресі, 53-аят). Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) осы аятты айтып хат жазғанда, Уахши дереу тәубе етіп, мұсылман болады.

Сонда кей кісілер:

– Уа, Расулалла! Біз де Уахшидің істегенін істеген едік. Бұл айтылғандар бізге де қатысты ма? – деп сұрайды. Алла елшісі:

– Иә, айтылған бұл сөздер барша мұсылмандарға қатысты, – деп жауап берген.

Шынайы айтқан болса ше?

Усама ибн Зәйд (р.а.) былай дейді: «Алла елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) Исламды таныту үшін бізді кейбір тайпаларға жіберді. Біз де оларға Исламды түсіндірдік. Кейбіреулер Исламды қабылдамады, бізге Мәдинада өмір сүргізбейтіндерін айтып қашты. Біз де қашқандардың бірін қуып жетіп, қылышымызды көтерген кезде, қарсылас дұшпан: «Лә иләһа иллаллаһ, Мұхаммадун Расулуллаһ», – деп айтып қалды. Мәдинаға оралған соң бұл жағдайды Алла елшісіне айтып бердім. Алла елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) маған:

– «Лә иләһа иллаллаһ» дегенді қалайша өлтірдің? Қиямет күні «Лә иләһа иллаллаһ» сөзінің алдында кім саған көмекші бола алады? – деді. Мен:

– Уа, Расулалла! Ол оны қылыштан қорқып айта салды, – деп жауап бердім. Сонда Пайғамбарымыздың:

– Сен оның жүрегін ашып қарадың ба? Шынайы айтқан болса ше? Қиямет күні «Лә иләһа иллаллаһ»-ты қайтпексің? – деп ашуланды, әрі қынжылысын білдірді. Тіпті осы сөзді көп қайталағаны сонша – өз-өзіме: «Әттең, дәл осы жағдайдан кейін мұсылман болсам етті!» – дедім.

Бәрінен де артық

Бір соғыста әзірет Али (р.а.) дұшпанның бір сарбазын астына басып алып, өлтірейін деп жатқанда, өлім аузындағы әлгі адам әзірет Алидің бетіне түкіріп жібереді. Әзірет Али (р.а.) үшін кәпірдің басын жұлып алу түкке де тұрмайтын еді. Бірақ ол: «Нәпсінің тілін алып, ашуға ерік беремін бе?!» – деп ойлады да, дереу тоқтай қалып, қолындағы қылышын жерге қойып, дұшпанын өлтіруден бас тартты. Әзірет Алидің (р.а.) қолында құрбан болуды күтіп жатқан адам бұл жағдайға қатты таң қалады. Себебі істеген жаман ісі үшін әзірет Алидің (р.а.) оны тірі қалдырмасына сенімді еді. Бірақ бәрі ойлағанындай болмады. Ол сол жерде ақиқаттың куәсі болды.

Дұшпан әзірет Алидің (р.а.) ісіне таңырқап, амалы таусылғаннан кейін, былай деп сұрады:

– Әй, Али! Мені не үшін өлтірмедің? Бірден өзгеріп сала бердің ғой.

Әзірет Али былай деп жауап береді:

– Мен Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) сыйлаған қылышты Алла жолында қолданамын. Кәпір мен мұнафықтардың басын Оның ризалығы үшін ғана шабамын. Бұған ешқашан өз нәпсімді араластырмаймын. Себебі мен Алланың арыстаны әрі Оның қылышымын, нәпсімдікі емес. Сен жүзіме түкіріп, мені ашуландырмақшы әрі қорламақшы болдың. Мен сол сәтте ашуыма бой алдырғанымда, мүмінге әсте жараспайтын қылықпен нәпсіме бағынып, сені өлтіріп тастар едім. Алайда мен өз абыройым үшін емес, Алла үшін соғысып жатқан едім.

Кәпір әзірет Алидің (р.а.) сөзіне қайран қалып, Исламды қабылдағысы келетінін және өзіне Ислам жайлы айтып беруін өтінеді. Әзірет Али (р.а.) оған Исламды түсіндіріп береді және әлгі адам кәлима айтып, мұсылман болады. Өйткені Алла елшісі: «Әй, Али! Сенің себебіңнен Алла тағала бір адамға һидаят (тура жол) берсе, сен үшін бұл дүниеде болған барлық нәрседен қайырлы, жер беті толған қызыл түйені Алла жолында беруіңнен де артық», – деп айтқан еді.

Шіркеудегі поп

Бір күні халифа Омар (р.а.) бірнеше адаммен шіркеудің жанынан өтіп бара жатып, сақал-шашы аппақ қудай, қарттықтан қалжыраған бір попты кезіктіреді. Халифа оны көргенде, көңілі босап, солқылдап жылап жібереді. Жанындағылар себебін сұрағанда:

– Төрінен көрі жуық мына кісіге жаным ашып жыладым. Осы жасқа келгенше адамзаттың мақтанышы Мұхаммед пайғамбарды (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) танымаған екен. Танымаған қалпында дүниеден өтіп бара жатыр. Мұны көрген мұсылман жыламай қайтсін, – дейді.

Халифа Омар (р.а.) еш танымайтын бір адамның ақиқатты білмей өтіп бара бара жатқанына жылады. Бір поптың халіне қатты қайғырып көз жасын төккен, бір адамның иманды болуы үшін мал-мүлкінің жартысын еш ойланбастан сарп еткен әзірет Омардың (р.а.) басқаша болуы мүмкін емес еді.

Иман мен күпір

«Бір-бірінен өте ұзақ нәрселер не?» деген сұрақ қойылса, оған еш ойланбастан «күпір мен иман» деп жауап беруге болады. Өйткені нәтижелері бойынша бір-бірінен өте ұзақ нәрселер – осы екеуі. Бірақ өмірде болып жататын оқиғалар, сезімдер, тілек-қалаулар, ар-ождан, ақыл-сана және Раббани ләтифалар тұрғысынан алып қарайтын болсақ, бір-біріне ең жақын нәрселер де – күпір мен иман. Өйткені иман мен күпірдің арасында көзге көрінбейтін кішкентай ғана жұқа перде бар. Бергі беттен арғы бетке өтіп кету түк емес. Сол үшін перденің арғы жағынан аяғы тайып құлап түскендерді көргенде: «Қалай аяғы тайып кетті екен?» – деп ғайбаттаудың орнына, «Уа, Алла тағалам, аяғымызды тура жолдан тайдыра көрме!» – деп жалбарынып, дұға етіп жүру керек. Барша бауырларымыз үшін тура осылай дұға етуіміз керек. Өйткені мүлде күтпеген адамдардың аяғы тайып кетуі мүмкін. Уахиды жазушы хатшының да аяғы тайып кеткен. Мұны бұзылудың оңайлығынан, шайтани мәселелердің адамға өте тартымды, ұнамды болып көрінуінен, әрдайым қырағы, сергек болып өмір сүрмеуден деп ойлайсыз ба, білмеймін, әсте күтпеген сәтте аяғыңыз тайып, омақаса құлауыңыз әбден мүмкін. Сол үшін адам ешқашан өзіне сенімді болмай, Аллаға жармасып, құламаудың әрекетін жасау керек. Өзін түкке тұрғысыз санап, әр түнін мың рәкат намаз оқып, басын жерден көтермей, құлшылықпен өткізсе де: «Құлшылықты қажеттілігіне сай өтей алдым ба?» – деп, үнемі үміт пен үрейдің арасында жүруі тиіс.

Жыл бойы әрбір күнін құлшылықпен өткізген құл бір сәтке болсын: «Раббыма осыншама құлшылық жасадым, мынадай жетістікке қол жеткіздім!» – деп ойлап, өзіне қандай да бір дәреже берер болса, оның осындай оймен өткізген уақыты өмірінің ең қараңғы, қорқынышты кезеңі, яғни рухани құрдымға кетудің себебі болмақ. Өйткені қырағы құл қол жеткізген жетістіктеріне тұзақ көзімен қарауы керек және Алланың разылығынан басқа нәрсенің бәріне есікті тастай бекітіп: «Мен бір құлмын, құлдың табысы түгелдей мырзасына тиесілі, сондықтан мендегі барлық жетістік Иеме тиесілі», – деп ғибадат пен қызметтерінің қарымын күтпеуі тиіс. Исламның бір ғұламасы айтқандай, «Жасаған құлшылығыңды ақыретте берілетін сыйақыға дайындық деп түсінбе, керісінше, бізге өтіп кеткен нығметтердің ақысы деп түсін. Иә, біз ақымызды алып қойғанбыз, енді соған қарай қызмет, құлшылық етуге міндеттіміз». Олай болса, басты нәрсе – қандай да бір дәрежеге қол жеткізу, танымал болу емес, берілген нығметтің, абыройдың ақысын беру, нығметтерге шүкірлікпен жауап беру.

Аллаға иман

Құран аяттары

«(Уа, адамзат! Күпірлік пен алауыздықтан арылып, ақиқатты жасырудан баз кешіп, бір Аллаға құл болыңдар. Өйткені) барлығыңның құдайың бір Құдай, Одан басқа құдай жоқ. Ол – аса рақымды, ерекше мейірімді» («Бақара» сүресі, 163-аят).

«Алла күллі аспан әлемін, өздерің көріп тұрғандай, тіреусіз көтерді. Содан кейін Аршқа «истуа» етті (яғни, Аршқа шексіз билігін жүргізді, Аршпен бірге күллі жаратылыс атаулыны толық меңгеріп, шексіз үкімін жүргізді). Күн мен айды (сендерге қызмет еттіру үшін) Өзіне бағынышты қылды. Олардың әрбірі өзі үшін алдын-ала белгіленген ақтық сәтке дейін (көк жүзінде) жүзіп кетіп барады. Ол – күндердің күнінде Раббыларыңа қауышатындықтарыңа еш күмәнсіз иман етулерің үшін (белгілі бір жүйеге негізделген болмыстағы) барлық істерді Өзі жүргізуде, бәрін қадағалап басқаруда, әрі ақиқаттың барлық белгілері мен дәлелдерін жан-жақты ашып түсіндіруде» («Рағыд» сүресі, 2-аят).

«(Содан кейін қауымына қарап, уа, қауымым!) Сендердің құдайларың жалғыз Алла. Одан басқа құдай жоқ. Ол шексіз ілімімен барлық нәрсені толық қамтыған», – деді» («Таһа» сүресі, 98-аят).

Хадистер

Алла елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) былай деп айтты: «Кім Алланың разылығын қалап «Лә иләһа иллаллаһ» деп шын ықыласымен айтса, Алла тағала оны жаннатқа кіргізеді».

Мұсылман болудың алғышарты

Аллаға иман келтіру – мұсылман болудың алғышарты. Аллаға кәміл иман ету, ең алдымен, Оны тану арқылы, Оның ұлы сипаттарын білу арқылы, Құранда жазылған сөздердің барлығына сену арқылы жүзеге асады. Аллаға сүйікті құл болу үшін Оның бізге жіберген хабарлары мен қалаулары туралы жазылған кітап – Құранды ықыласпен оқып-үйренуіміз қажет. Раббымызды танып, сүю және бақытты болу – Оның бізге білдіргендерін қаншалықты терең үйренуімізге байланысты.

Құранда Алла тағала өзін былай танытады: «(Оларға) айт: Ол Алла жалғыз (Құдай)! Алла – Самад (ешкімге, еш нәрсеге мұқтаж емес, керісінше, күллі жаратылыс Оған мұқтаж)! Ол тумаған да, туылмаған! Оған тең келер ешкім жоқ!» («Ықылас» сүресі, 1–4-аяттар)

Негізінде, адам баласы Алланың бар екенін ақылымен ұғына алады. Бұл – аса қиын іс емес, керісінше, өте оңай. Діни еңбектерде Алла тағаланың бар екендігі оның сипаттары арқылы жақсы түсіндірілген. Осы мәліметтер қараңғыда жол көрсететін қолымыздағы шамшырақ секілді. Ең бастысы – сол шамшырақты тауып, оны дұрыс қолдану.

Кез келген туындының шебері бар

Кез келген заттың оны ойлап тапқан, жасап шығарған шебері болады. Бір қаламды, өшіргішті немесе бір кішкентай иненің өзін жасайтын ұста бар. Мұндай қарапайым заттар кездейсоқ, ешқандай ұстасыз, шеберсіз өзінен-өзі пайда болды немесе пайда болады десе, ешкім иланбас еді. Сонда адамдардың және жан-жануарлардың дене мүшелері гүлден, ағаштан, қаламнан, инеден де елеусіз болғаны ма? Бір қасықты жасап шығарған шебер бар болса, көзімізді, құлағымызды, тілімізді жасаған ұстаның болмағаны ма? Әлбетте, бар. Ендеше, әлемдегі ең керемет деген өнер туындыларымен салыстырғанда, сансыз артықшылығы бар мүшелеріміз оларды жаратқан құдіреті және білімі шексіз бір Жаратушының бар екенін білдіреді.

Ештеңе кездейсоқ, өздігінен пайда болмайды

Жоғарыда зертхананы мысалға келтіргенде, түрлі химиялық қоспаларды дәл өлшеммен, тиісті температурада араластырғанда ғана дертке дауа болар дәріні жасап шығаруға болатынын айттық. Демек, қай дәріге қандай шикізаттың қажет екенін және оның дайындалу жолын жақсы білетін бір ғалымның болуы заңды емес пе? Сол емдік заттардың әрқайсысын жылдар бойы еңбектеніп, ақылын, күшін жұмсап ойлап тапқан химикті мойындамай, дәрілер өздігінен араласып, өзі пайда болды деу қаншалықты ақылға қонымды?

Үлкен залға кіріп, ондағы ретсіз қойылған жиһаздарды көрсек: «Мыналарды қалай болса солай қоя салғаны несі?» – дейміз. Егер сол жиһаздар белгілі есеппен, талғаммен орналасса, ол жерден әсемдік пен үйлесімділік көзге түсер еді. Сол уақытта: «Мына бөлмені талғамы жоғары, сұлулықты сезіне білетін біреу жабдықтаған екен. Мұны кімнің жасағанын көргеніміз жоқ, алайда міндетті түрде осы әсемдікті реттеген біреу бар», – деп айтамыз.

Әсем ғимаратты көргенде: «Па, шіркін, мына кірпіштердің ақылдысын-ай, өздері қандай әдемі ғимарат боп қаланып алған!» – деп кірпіштерді мақтаймыз ба әлде: «Мына құрылысты өз ісін жақсы білетін шебер салған екен», – деп, ұстаның жұмысына тамсанамыз ба? Бұлардың қайсысы қисынға сай келеді? Қабырғаны тұрғызған ұстаны жоққа шығарар болсақ, онда әрбір кірпішті басқарушы һәм басқарылушы, әрі қабілетті бір өнер иесі деп қабылдауымыз қажет болмай ма?

Ересек бір адамның денесінде шамамен 100 триллион жасуша бар. Жасушалар – адам денесінің құрылысындағы түйіршік құм тастар іспетті. Үй жануарларына арналған кішкентай қораға жұмсалатын 5000 кірпіштің өзі сондай шағын құрылысты өздігінен жасай алмайды. Олай болса, триллиондаған ақыл-санасыз жасушалардың кездейсоқтықпен немесе ақылдасып, біріге әрекет етіп, адам денесін жасауы мүмкін бе?

Қуыршақ театрының қойылымына барғанда, қуыршақтардың ішінде оларды бізге көрінбей қимылдатып тұрған адамның қолы бар екенін біліп отырамыз және ақылмен де соны мойындаймыз. Әртістердің қуыршақтарды сөйлетіп, билетіп тұрғанын түсінгеніміздей, ғаламдағы жанды-жансыз барлық тіршілік иесін жаратып, басқарып тұрған, шексіз білімді және құдіреті күшті бір Жаратушының бар екендігін ақылмен сеніп, қабылдау керек. Ақылдың жаратылу себебі, міне, осы. Әйтпесе ақыл иесі бола тұра, ақылға сыйымсыз ойлар жетегінде қалсақ, онда адамдықтың ешқандай мәні болмайды.

Алла тағала құлдарын отқа тастамайды

Бірде Пайғамбарымыздың құзырына қолға түскен тұтқындар әкелінді. Тұтқындар арасында емізулі баласы бар бір әйел болды. Соғыста ол әйел баласын жоғалтып алған екен. Өзінің сәбиін іздеп, жаны шырқырап, аласұрып жүреді. Кенет әйел тұтқындар арасынан өз перзентін тауып алғанда, баласын бауырына қысып, айналып-толғанып, емізе бастайды. Әйелдің баласына деген махаббатын көрген Пайғамбарымыз бізден: «Анау әйел баласын отқа тастайды деп ойлайсыңдар ма?» – деп сұрайды. Сахабалар: «Жоқ, отқа тастамайды», – деп жауап бергенде, Пайғамбарымыз: «Алла тағала өзінің құлдарына мына әйелдің баласына деген махаббаты мен мейірімінен де артық мейірімді әрі жұмсақ», – деп жауап қатады.

Сен мені кіммен бірге деп ойлайсың?

Сұлтандардың бірі қатты науқастанып, өмірінің соңғы күндерінде төсек тартып жатып қалады. Қанша жатқаны белгісіз, әлден уақытта қасында тапжылмай отырған досынан:

– Менің қазіргі халімді қалай көріп тұрсың? – деп сұрайды. Досы:

– Сұлтаным, Аллаға қауышатын уақыт жақындады. Оған мойынсұнғаныңыз дұрыс болар, – дейді. Сонда сұлтан:

– Әй, сен мені сонша уақыт кіммен бірге деп ойлайсың? Алланың алдындағы құлшылық міндетімізді орындауда қателікке жол беріп пе едік? – дей бергенде, досы:

– Сұлтаным, мен ешқашан сіз туралы жаман ойда болған емеспін. Алайда адамның бұрынғы халі мен қазіргі жағдайын салыстыруға болмайды ғой. Ол әрдайым өзгеріп отырады. Сізге сол үшін Аллаға мойынсұныңыз деп айттым, – деп жауап қатады. Сол сәтте сұлтанның «Лә иләһә иллаллаһ, Мухаммәдур Расулуллаһ» деген соңғы үні шығып, калима айтып, жан тәсілім етті.

Алланың 99 көркем есімі

Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) Алла тағаланың көркем есімдерін санап шығып, былай деді: «Алланың тоқсан тоғыз, яғни бірі кем жүз есімі бар. Кімде-кім соларды жаттаса, жаннатқа кіреді. Ол Алла – жалғыз, әрі тақ санды жақсы көреді. Кімде-кім Исм Ағзамды (Ұлы есімдер) айтып дұға етер болса, дұғасы қабыл болады, міндетті түрде сұрағаны беріледі».

Сені мінберден түсіріп, мына мені шығарды

Имам Ағзам Әбу Ханифаның бозбала кезінде Басра қаласына сауда жасау мақсатымен бір дінсіз келеді. Дінсіз көпшіліктің арасында: «Мен отқа табынушымын. Ал сендер бүкіл әлемді бір Алла жаратты дейсіңдер. Қанекей, олай болса, ұстаздарыңды шақырыңдар, маған Алланың барын дәлелдеп берсін. Алайда ол жоқ нәрсені қалай дәлелдемек? Мен мына әлем бұрыннан бар еді деймін, әрі бұл пікірімді дәлелдеп беремін», – деп халықты әжуалайды. Жиналған көпшілік: «Алдымен Әбу Ханифамен пікір таластырып көр, егер оны жеңетін болсаң, ұстазымызды шақырамыз», – дейді. Әбу Ханифаның жас бала екенін білген дінсіз: «Менің жас баламен жұмысым жоқ», – деп көнбей қояды. Бірақ халық қоярда-қоймай онымен кездесуін талап еткен соң, ертеңіне мешітте кездесуге келісім береді.

Келесі күні кездесу уақытында халық мешітке лық толады, дінсіз мінберге жайғасады, бірақ Әбу Ханифа айтқан мерзімінде келе қоймайды. Уақыт өткен сайын дінсіз тәкаппарланып: «Білемін, менен қорықты», – деп жылмың қағып отырады. Осы кезде Әбу Ханифа кіріп келеді.

Дінсіз оған:

– Сен бізді күттіріп қойдың, сенімен айтыспаймын, – дейді. Сонда бала Әбу Ханифа:

– Асықпаңыз, әуелі не үшін кешіккенімді айтайын. Бүгін бір ғажайып оқиғаның куәсі болдым. Үйіміз өзеннің арғы жағында еді. Салға отырып, бері өтпекші болып едім, кенеттен қатты дауыл соғып, көпірді бұзып, ағаштарын жан-жаққа ұшырды. Не істерімді білмей тұрғанымда, толқындар салдың бөренелерін бір жерге жинады, сал дайын болды, соған мініп, осында келдім. Кеш қалғанымның себебі сол еді. Сол үшін кешірім сұраймын, – дейді.

Бұл жауапқа қарқылдап күлген дінсіз:

– Ей, халайық! Мынаның айтқан сөзі қисынға келе ме?! Бұл қып-қызыл өтірік қой, – дейді. Сонда Әбу Ханифа шындыққа көшіп:

– Шынында, ақылсыз сенсің. Екі-үш ағаштың бір жерге жиналатынына сенбей тұрып, ұшы-қиырсыз, алды-арты жоқ әлемді қалайша өзінен-өзі пайда болды дейсің? – дейді. Әбу Ханифаның тапқырлығына таңғалған дінсіз:

– Мені сөзімнен ұстадың, олай болса, көрсетші сол Алланы маған, мен де сенейін, – дейді. Сонда Әбу Ханифа бір шыны сүт алдырып, дінсізден сұрайды:

– Май мен ірімшік қайдан шығады?

– Әрине, сүттен!

– Ендеше, сүт ішіндегі май мен ірімшікті көрсетші?

Дінсіз шарасыз қалып:

– Әрине, сүттің ішінде май мен ірімшік бар, бірақ олар көзге көрінбейді, – дейді. Сонда Әбу Ханифа:

– Өзің шыны ішіндегі сүтте май мен ірімшік бар екенін біле тұра, оны көрсете алмайсың, ал мына ғаламат әлемді жаратқан Алланы қайта-қайта көрсет дейсің. Бұл мүмкін бе? Сүт ішінде қалай май болса, Алла да бұл әлемде солайша бар, бірақ көрсетуге келмейді, – дейді.

Әлі де бір Алланың барлығына сенбей, данышпансып отырған дінсіз:

– Соңғы сұрағыма жауап берсең ғана сенен жеңілгенімді мойындаймын. Алла бар деп бой бермейсің. Сол Аллаң дәл қазір не істеп жатыр? – деп сұрайды.

Аз ғана ойланып қалған Әбу Ханифа:

– Мына отырған мінберден түсіңіз, сұрақтың жауабын сонда берейін, – деп дінсізді төмен түсіреді. Өзі мінберге шығып:

– Дәл қазір Алла тағала сен сияқты бір дінсізді мына мінберден түсіріп, мен сияқты бір пендесін жоғары шығарды, – дейді.

Мұндай уәжге дінсіз қайран қалып, қалың халық алдында кәлима айтып, Исламды қабылдаған екен.

Бәріңіз миллиардер, әлемдегі ең бай адамсыздар

Барлық адам миллиардер. «Мен де ме?» – деп сұрар болсаңыз, «Иә, сіз де миллиардерсіз» дейміз. Өзіңізге тиесілі нығметтерге бір сәт көз жүгіртіп қарайтын болсаңыз, болмысыңызда ертегілерде айтылатын ғажайып қазыналардан да мол байлықтың бар екендігін байқап, таңдай қағасыз.

Екі көзіңіз бар, сол екі көзіңізді екі миллиард теңгеге сатар ма едіңіз? Немесе аяқтарыңызды қанша миллиард теңгеге берер едіңіз? Егер біреу сұраса, қолдарыңызды, құлақтарыңызды, көз жанарыңызды қанша ақшаға айырбастар едіңіз? Жер бетіндегі алтын, күмістің бәрін алдыңызға қойып, оның орнына миыңызды сұраса, беруші ме едіңіз? Бересіз бе әлде бермейсіз бе? Сіз де бере алмаймын деп тұрсыз ба? Олай болса, дене мүшелеріңіздің ешқайсысын дүние-мүлікке айырбастамайтын болсаңыз, қалайша түгім жоқ, кедеймін деп ойлайсыз? Бір өкініштісі, көптеген адамдар ақшамен өлшенбейтіндей дәрежеде бай-дәулетті екенін аңғара бермейді. Сол нығметтердің қадірін біліп, нығметтерді берушіге лайықты түрде шүкіршілік етіп жүрміз бе?

Адам баласы әрдайым өзінде жоқты ойлап, қолындағы барды ұмытып кетеді. Шүкіршілік ету үшін берілген осыншалық нығмет аз ба? Бар нығметтерге шүкіршілік етудің орнына, неліктен налимыз да жүреміз? Жаратушымыз мұны жақсы білгендіктен, біз секілді құлдарына: «Қалайша аз шүкіршілік етесіңдер?» – деп ескертеді. Ендеше, әлемнің бар байлығынан артық дене мүшелеріміз үшін ең жақсы түрде Раббымызға шүкіршілік етуге тырысайық. Әрине, әр нығмет өзіне сай шүкір етуді талап етеді. Аталмыш нығметтердің шүкірі оларды жақсы, дұрыс жолда, Алла үшін қолдану арқылы жасалады.

Жылама, қызым

Расулалла (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) кезекті бір жорығынан оралған еді. Келген бетте мешітке кіріп, екі рәкат намаз оқыды. Ол сапардан оралғанда, әдеті бойынша ешқайда бұрылмастан, бірден мешітке соғып, екі рәкат намаз оқыған соң, қызы Фатимаға (р.а.) барып, жағдайын сұрайтын. Содан кейін әйелдеріне көңіл бөлетін. Бұл жолы да сол әдетінен жаңылған жоқ, мешітке кіріп, намазын оқып шыққан соң, қызы Фатиманың үйіне тартты. Қызы оны есіктің аузында күтіп алды. Фатима (р.а.) әкесінің бетінен сүйгеннен кейін, еріксіз жылап жібереді. Алланың расулы қызынан мұның мәнісін сұрағанда, Фатима (р.а): «Уа, Расулалла! Реңің солып, киімдерің ескіріп кетіпті», – дейді өксігін баса алмай. Ардақты Елші (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм): «Қызым, жылама. Алла әкеңді ұлық міндетпен жіберді, бұл дін жер бетіне тұтас тарайды. Ислам арқылы иман келтіргендер қадірлі адамдардың қатарына кіреді, ал қарсы шыққандар масқара болады», – дейді.

Меккенің ең сымбаттысы

Мұсғаб ибн Умәйр (р.а.) – дүниелік көл-көсір нығметтердің ішінде шалқып жүрген күнінде иманы үшін барлық нәрседен бас тартқан сахаба. Ұхұд шайқасы біткен соң, оның үстін жабатын киім де табылмаған. Бір кездері үлде мен бүлдеге оранып, дәулетті ғұмыр кешкен сахаба Мусғабтың (р.а.) ақыретке көшкен кезде, бір ғана ала шапанынан басқа дүниесі жоқ еді. Сол шапанын өзіне кебін қылып басын жапқанда, аяғы ашылып, аяғын жапса, басы ашылып қала берді. Сонда Алла елшісі (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) алдымен басын, ал аяқ жағын хош иісті қамыспен жабуды бұйырады. Сосын асқан мейірімділікпен оның жүзіне ұзақ, барлай қарайды. Артынша «Мүміндердің арасында Аллаға берген сертінде тұрған нағыз ерлер бар. Олардың кейбірі уәдесінде тұрып, (Алла жолында) жанын пида қылды. Енді біреуі өз кезегін күтуде. Олар серттерінен әсте тайғанда, әуелгі қалыптарынан еш айныған да емес» («Ахзаб» сүресі, 23-аят) деген аятты оқиды.

Әзірет Мұсғабтың (р.а.) үсті жабылғанда, Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) ұзақ уақыт бойы оған қарап тұрып былай деді: «Сені Меккеде алғаш көргенімде, үстіңе аса қымбат сәнді киім киіп жүргенсің. Меккеде сенен сәнді киінетін ешкім жоқ еді. Ал қазір, шашың ұйпа-тұйпа, ескі бір шапанның ішінде басың да, үстің де ашық жатырсың», – деді. Сосын Ұхұд алаңына бұрылып:

– Алла елшісі куәлік етеді, қиямет күні Алланың дәргейінде сендер шейітсіңдер, – дейді.

Осы сөздің артынша адамдарға бұрылып, мынадай сөзді айтты:

– Уа, адамдар! Оларды зиярат етіп, сәлем беріп тұрыңдар. Нәпсім құдіретті уысында болған Аллаға ант етейін! Бұл шейіттер қияметке дейін өздеріне сәлем берген мұсылмандардың сәлемін қабыл алады және оларға осы сәлемді жеткізеді.

ПЕРІШТЕЛЕРГЕ ИМАН

Құран аяттары

«Хақ расул өзіне Раббысынан (уахи арқылы) түсірілген (Құран мен сүннетке) қалтқысыз иман келтірді, (маңайындағы) мүміндер де (иман келтірді). Олардың әрқайсысы Аллаға, періштелеріне, кітаптарына және пайғамбарларына толық иман келтіріп: «Біз Оның елшілерінің ешбірін бөліп-жармаймыз (бәріне бірдей сенеміз)», – деді» («Бақара» сүресі, 285-аят).

«Олар: «Біз (Раббымызға иман етуге үндейтін шақыруды) естідік және (үндеуге құлақ асып) қалтқысыз мойынсұндық. Уа, Раббымыз! Біз сенің кең кешіріміңді тілейміз және түбінде Өзіңе қайтамыз», – деп айтты. Алладан басқа тәңір жоқ, бұған ең алдымен Алланың өзі куә. Сондай-ақ барлық періштелер мен шынайы ғалымдар да турашылдық пен әділдікті ұстана отырып (осынау ақиқатқа куәлік етті). Ұлы, бәрінен үстем һәм әр ісі мен әрбір үкімінде талай хикмет болған Хаким Алладан басқа тәңір жоқ» («Әли Имран» сүресі, 18-аят).

Хадистер

Алла ғана біледі

Пайғамбарымыз: «Әрбір жаңбыр тамшысы мен қар түйіршігінің өзін жер бетіне бір періште алып түседі. Көк жүзінде төрт саусақ сиятындай бос жер жоқ. Барлық жерде Аллаға сәжде ететін періштелер бар. Періштелердің нақты санын Алла ғана біледі», – деп айтқан.

Алланың рақымы жауады

Пайғамбарымыз: «Егер адамдар Алланың үйлерінің бірінде жиналып, Құран оқып, оны өзара талқылайтын болса, оларға міндетті түрде жан тыныштығы түседі және оларды рақымшылық бүркеп, періштелер қоршауына алады. Алла оларды Өзінің құзырындағылар жанында еске алады», – дейді.

Алла тағала періштелерді нұрдан жаратты

Дініміздің хабар беруі бойынша, Алла тағала періштелерді нұрдан жаратқан. Олар ішпейді, жемейді, еркек немесе әйел болып бөлінбейді, жұптаспайды, ұрпақ көбейтпейді. Періштелер үшін ұйықтау, шаршау, ауыру әсте сөз бола алмайды. Түрлі кейіпке ене алады. Олар ұлы Алланың бұйрық-пәрмендерін ешбір кемшіліксіз, толық іске асырады. Міндеттерін қалай әмір етілсе, дәл солай бұлжытпай орындайды. Құранда және хадистерде періштелер жайлы жан-жақты мәліметтер берілген. Бір аятта олардың санын Алладан өзге ешкім білмейді деп айтылған.

Періштелер көзге көрінбейді. Біз оларды көрмесек те иман етуіміз шарт. Бұл – біз үшін Аллаға сеніміміздің белгісі.

Мүміндер періштелерге иман етуі тиіс. Олардың бар екендігі барлық пайғамбарлар мен оларға түскен кітаптар арқылы білдірілген. Періштелердің бар екендігі ақиқат, оларды жоққа шығару күллі пайғамбарлар мен иләһи кітаптарды жоққа шығаруға жататындықтан, жоққа шығаруға әсте рұқсат етілмейді.

Алла тағала періштелерді неліктен жаратты?

Періштелердің жаратылуындағы даналықты Алланың өзі ғана біледі. Біз тек ұлы Алланың құдіреті мен даналығының шексіз екендігін ғана айта аламыз. Алла тағала жындар мен адамзатты өзінің бар екендігін білдіру және тек өзіне құлшылық етулері үшін жаратқанындай, періштелерді де тура сондай мақсатта жаратып, олардың әрқайсысына арнайы міндеттер мен қызметтер жүктеген.

Алла тағала барлық нәрсені себептерге байланыстырып жаратқан. Мысалы, жаңбырды жаратқан – Алла тағала, алайда жаңбырдың жаууы үшін бұлттарды себеп еткен және біздің көзімізге жаңбырды бұлт жауғызып жатқандай көрінеді. Күллі жемістер мен азық-түліктерді, өсімдіктерді Алла жаратқан, ал топырақты солардың жаратылуына себеп еткен. Осылайша топырақ өсімдіктер мен біздің арамызда қалайша перде болатын болса, тура сол сияқты періштелер де Алла тағала мен топырақ арасында перде болып табылады. Ұлы Алланың жаратқандарының бәрі бір нәрсеге себеп болып жаратылған.

Періштелер – Алла тағаланың серігі де, көмекшісі де емес. Алла тағала періштелерге әсте мұқтаж емес. Тек даналығы және қалауымен періштелерді жаратуды жөн санаған. Ғаламда жүзеге асып жатқан болмашы жағдайлардан бастап ең ірі оқиғаға дейінгі барлық істерге жауапты етіп тағайындалған періштелер бар.

Неліктен періштелерді көзімізбен көре алмаймыз?

Құранда мүміндердің сипаттары жайлы былай айтылады: «Міне, солар ғайыпқа (яғни, сезім мүшелерімен сезіліп-білінбейтін тылсым әлемге) кәміл сенеді, намазды кемеліне жеткізіп, үзбей, уақытылы оқиды және Біз өздеріне ризық етіп берген нығметтерден жұмсайды» («Бақара» сүресі, 3-аят).

Аяттың мағынасынан түсінгеніміздей, дінімізде бар екендігі белгілі, алайда көзге көрінбейтін жаратылыстарға иман ету, оларға сену де өте маңызды, себебі ғайыпқа иман ету – Аллаға иман етудің ең маңызды белгілерінің бірі. Адам баласы осымен де сыналады. Намаз оқу, ораза ұстау, адал болу секілді ғибадаттар мен іс-әрекеттер сол сынақтың бір бөлігі болатыны сияқты, періштелерге және басқа көз