автордың кітабын онлайн тегін оқу  Жаратылыс сырын оқы

Жаннұр Таласбаева

Алғы сөз

Адам әркез бұл ғаламды танығысы келеді. Мәселен, шықпаған тауын, бармаған елін, жетпеген жерін көруді армандайды. Себебі адам әдемілікке құштар. Сұлулыққа тамсанып, көркемдікке көз тойдырғысы келеді. Адамның мұндай болмысы бүлдіршін кезінде-ақ көрініс береді. Содан болар кішкентай балалар да әркез зерттесем, көрсем екен деп тұрады. Расында, бұл әлем жай көзбен қараған адамға да сондай сұлу әрі ғажап. Ал оған ғылым көзімен қарасақ, сұлулығы одан да терең ашылатындай.

Жаратылысқа ғылым көзімен қалай қарауға болады?! Мәселен, гүлді алайық. Қандай әдемі жаратылыс дерсіз! Осы гүлге бас көзімен қарау басқа, ғылым көзімен, ақыл көзімен зерделеу мүлде басқа. Құйылған суды тамырымен бойына сіңіріп, сабақтары бойымен жапырақтарына дейін жеткізуі, Күннен алған энергиясын тыныс алуға, өсуге жұмсауы ғажап дүние емес пе?! Байқасаңыз, гүлдің сұлулығы тек қана бейнесінде емес, Алла жаратқан болмысында. Болмысы деп оның өсу, Күннен нәр алу процесстері, құбылыстары мен өзгерістерін айтады.

Осынау сұлулыққа тереңдей түсу үшін адамға білім керек. Қолыңыздағы кітап сіз үшін Құранды басқа қырынан ашады. Жаратылыс сыры мен сұлулығы жайлы терең білгісі келген әр оқырман осы кітаптан керегін ала алатыны сөзсіз. Алла Тағала Құранда былай дейді: «Уа, адамдар! Шүбәсіз, Сендерге Раббыларыңнан насихат, көкіректегі дерттерге шипа әрі мүміндер үшін тура жол мен рақым болған (Ислам мен Құран) келді»1. Рақым болған Құран ғылымнан да сыр шертеді.

Құран Кәрім – сіз бен бізді жаратқан Алланың сөзі. Онымен байланыста болу – ең ізгі ғибадаттардың бірі. Жаратылыс сыры дәл осы бір Құран Кәрімде жасырынған. Аллаға жақындаудың бір жолы – Оның кітабына үңілу. Алланың Хақ елшісі (с.а.с.) келесідей бір хадис жеткізеді: «Расында, Алла Тағала айтты: «Егер құлым Маған бір қарыс жақындаса, Мен оған бір білек жақындаймын, егер ол Маған бір білек жақындаса, Мен оған бір құлаш жақындаймын, ал егер ол Маған ақырын жүрсе, Мен оған қарай жүгіремін» деген2. Яғни, біз құлдары Алланы тануға тырыссақ, Алла Тағала да өз ілімін тануға жол ашады. Яғни бізге ілім нығметінен бұйыртады.

Кітапта автор Құран аяттарынан жаратылыс заңдарын, соңғы ғылыми жаңалықтарды, табиғаттың терең тылсымын баяндайды. Биология, эмбриология, химия, физика, астрономия, география сынды жаратылыстану ғылымдарынан сыр шерткен. Әрі оның Құрандағы көрінісін қарапайым халыққа түсінікті тілде түсіндіре білген. Кітаптан философиялық терең ойды да, Жаратушы мен жаратылыс жайлы терең толғанысты да табасыз.

Бұл кітап – әлем мен адамның, адам мен Алланың арасындағы байланысты тануға һәм түсінуге шақыратын еңбектердің бірі. «Алласын тапқан не жоғалтады?! Алланы жоғалтқан не табады?!» деген қанатты сөзде айтылғандай, бұл еңбек Алланы табуға һәм жаратылыс хикметін тануға септігін тигізеді.

Баспадан

Кіріспе

Рахман әрі аса Рақымды Алланың атымен (бастаймын).

Адам дүниеге келгенде бәрін біліп тумайды екен. Бірақ білсем екен, көрсем екен деген зор ынтамен дүниеге келеді. Содан болар мен де кішкентайымнан кез келген нәрсеге қызығатынмын. Күннің шығыстан шығуы, батыстан батуы сынды қарапайым құбылыстар мен үшін қарапайым көрінбейтін. Бұлардың бәрінде бір даналық жасырынған еді. Оны ішкі түйсігіммен сезетінмін. Санамда сан қилы сұрақтар бар еді. Дана халқымыз «Білмегеннің емі – сұрау» дейді ғой. Есейе келе сұрақтар ізденіске арқау болды.

11-12-сынып кездері еді. Бұрыннан биология пәнін жақсы көретінмін. Адам ағзасының және өсімдіктер мен жануарлар ішіндегі механизмдер қатты қызықтыратын. Ас қорыту, қан айналым, өсімдіктердегі фотосинтез, анаболизм процесстері... Осылардың бәрі бір жүйеде тұратындығы таңғалдыратын. Сенесіздер ме, барлық ғылымда бір жүйе. Бәрінің соңғы нүктесі, жасушааралық процесстері бірдей. Бұл мінсіз жүйе мен теңдессіз ұқсастыққа тәнті болғанмын. «Мұның бәрі кездейсоқтық емес және барлық тіршілік атаулыны біреудің жаратқандығын білдіреді» деген ой түйдім. Зерделеп, зерттей бастадым.

Уақыт өте келе ғылым көзімен Алла барын өзіме толық дәлелдегенмін. Алла Тағаланы көңіл көзімен һәм жүрек көзімен мойындадым. Бірақ исламды ғылым көзімен дәлелдейтін бір еңбектің жоқтығы жаныма бататын. Сондай кітап болғанда достарыма, бауырларыма, барша ізгі жүректі жандарға оқытсам деп қиялдаушы едім.

Кейін бұл әлемде екі түрлі маңызды кітап бар екенін білдім. Оның бірі – Алланың сөзі Құран. Екіншісі – жаратылысты танытатын кітап. Оған химия, физика, биология, астрономия сынды ғылыми кітаптар жатады. Құранды оқыған адам өзі тұрып жатқан Жердің сырын, құпиясын ұғына бастайды. Асылы жаратылыс туралы білімді игеру қаншалықты маңызды болса, Алла Тағаланы тану одан да маңызды екен. Себебі иман – ақыл мен жүректің ортақ шешімі. Ақылды қанағаттандыру үшін жаратылысты танытатын кітапты оқиды. Ал жүрек жай табу үшін Алланың сөзі – Құранды оқиды екен.

Дін – ғылымның анасы,

Дін – ғылымның әкесі.

Ғылым – діннің баласы,

Дін – ғылымның көкесі.

Ғылым да бар, дін де бар,

Қоқыс та бар, гүл де бар.

Қол ұстасып Құдайға,

Ғылым мен дін бірге бар,– дейді ақиық ақын Мұқағали Мақатаев өзінің бір өлеңінде. Расымен, Құдайды тану дін менен ғылым арқылы болмақ.

Кейін Құранда «Егер өздерің білмесеңдер, білгендерден сұраңдар!»3 деген аятты көрдім. Тағы бір аятында Раббымыз «Білетіндер мен білмейтіндердің терезесі тең бе?»4 дейді. Осылайша оқудың, білім алудың маңызын айтыпты. «Терезесі тең бе?» деу арқылы Алла Тағала білімді адамның дәрежесі жоғары екенін жеткізіп тұр. Содан болар білім алуға, ғылым мен ислам тоғысқан анық дәлелдер іздеуге ынтық болдым.

«Адам ақиқатты бас көзімен көрмейді, ақыл көзімен көреді» деген Шәкәрім Құдайбердіұлы. Шәкәрім де ақиқатты көру үшін бұл ғаламға ақыл көзімен қарауға шақырыпты ғой. «Адам шын ақыл көзіменен қараса, осынша неше түрлі ғаламды жаратқан бір Иесі бар екенін біреуден үйренбей-ақ білсе керек. Құранда Алла Тағаланың бар екеніне дәлел көп. Олай да болса, ақылменен ойлап білуге бұйырған»5 дейді Шәкәрім өз еңбегінде.

«Адамның ғылымы, білімі хақиқатқа, растыққа құмар болып, әр нәрсенің түбін, хикметін білмекке ынтық бірлән табылады», – дейді Абай. Расымен, сәби кезде білсем, көрсем, ұстасам, зерттесем деп тұрған едік. Яғни, тумысымыздан білмекке құштарлық деген болады. Дүниеге келгенде әлемді тануға деген құлшыныспен туыламыз. Дегенмен, өсе келе адамның материалдық қажеттілігі басым түсе ме белгісіз, бар ойымыз дүние таппақ, мал таппақ болып кетеді. Санамызда бұл ғаламға деген махаббатқа орын болмай қалады-ау, сірә.

Қанша масаттанып, биікке көтерілсем де, Құдайға деген махаббатсыз жүрегім тыншымайды екен. Ал осынау қарбалас өмірде табиғат пен әлемнің сұлулығына бір сәт назар салсам, жүрегім жай табар еді ғой?!

Күллі ғаламды жаратып, өмірді баға жетпес сый ретінде жіберген Әлемдердің Раббысы Алла Тағалаға сансыз мадақ пен шүкіршілік айтамын!

Жаратылыс пен оның хикметі

Жан-жағыма көз тастап қарап көрдім. Сондай ғажап! Сондай сұлу! Сіздермен бұл ғаламға сыни көзбен қарап көрген ойларыммен бөліскім келеді. Мәселен, ғаламдағы барлық нәрсе өзгеріс үстінде. Бұл ғаламның ұдайы қозғалысы таңғалдырады. Айналмайтын Ай, Жер мен Күнді, ауыспайтын күн мен түнді елестету мүмкін емес. Қозғалыссыз бұлттар да жоқ. Біздің ішкі құрылысымыз да ұдайы қозғалыста. Тәулігіне 24 сағат өзгеріп отыратын бұл жүйе мен тәртіпті өздігінен немесе кездейсоқ деп айта аламын ба? Әлде бір құдірет емес, жекелеген құдіреттер істеп жатыр дейін бе? Олардың барлығын бөлек-бөлек басқаратын әр түрлі құдіреттер бар деп қабылдасақ, бейберекеттік пен қақтығыс болатыны сөзсіз емес пе?

Әлемдегінің бәрін кездейсоқтық деп қарастырып, жаратылыс сырына биологиялық тұрғыдан да үңіліп көрейін. Қазіргі тіршілік кездейсоқ элементтердің қосылуы мен эволюция нәтижесінде пайда болған деген түсінікке сүйенейін. Мәселен, бір адамның ДНҚ-сын (адамның генетикалық кодын) алып қарайын. Бір ДНҚ-да әрқайсысы 24 том болатын 2500 энциклопедиядағы мәліметтерді көреміз. Ал адам ағзасында 100 триллионнан астам жасуша бар екенін ескерсек, адамдағы ДНҚ-ның жалпы ұзындығы шамамен 200 миллиард километрді құрайды. Мұны кездейсоқтық болуы мүмкін деп ойласам, ақымақтығым болар. Бұл біздің санамызға да жат шығар.

Осы күнгі тіршілік иелерінің бір ағзадан, бір жасушадан немесе бір аминоацидтен эволюцияланып немесе бір өзгеріске ұшырап қазіргі жағдайына келді деген тұжырымға тоқталдым делік. Кейін өзімнен сұрадым: сонда бәрінің бастауы болған ең алғашқы жасушаны, яғни ағзаны кім жаратты, оны жоқтан бар еткен кім?! Міне, осы сұрақ Алланы табуға көмектесті.

Бұл әлемнің бастауына орай тағы бір көзқарасты талқылап көрейік. Дүниедегі кез келген болмыстың себебін өзі сияқты болмыс деп қабылдайықшы. Яғни балаға ата-ана, өсімдікке тұқым деп кері шегініп көрейін. Байқасам, бітпейтін шексіз тізбекті көре алмаймын. Яғни, белгілі бір жерге келіп тоқтап қаламын. Мәселен, біз кейінірек жаралған дүниенің бастауын алып қарайық. Қанша мың жыл бұрын пайда болған алғашқы ер мен әйел адамға келсек немесе ең алғаш түскен өсімдік тұқымына тоқталсақ, бұлар біраз уақыт бұрын мүлдем жоқ болатын. Осы кезде менде тағы бір сұрақ туындады: адамды алғаш рет тудырып, өсімдікті алғаш жаратқан қандай күш?

Айналамыздағы барлық нәрсенің қозғалысы («электрондық қозғалыс») белгілі бір уақытта және белгілі бір жерде басталады. Бұл басталу сәті – оның жаралған уақыты. Кез келген қозғалыстың алғашқы нүктесі бар. Сол алғашқы қозғалысты да бір Күш бастайды. Бұл қандай күш деп ойландым. Ол күш – әлбетте, Алла Тағала еді.

Бұлардан бөлек тағы бір сұрақ туындаған. Адамның сезім, ой, парасат, жанашырлық, сүйіспеншілік сияқты қасиеттері бар екені баршаға мәлім. Ал оларды шетке ысырып, адам жаратылысын тек ет пен сүйектен тұратын биологиялық негіз бойынша қарастырсам не болады? Оның бойындағы біз көзбен көре алмаған қасиеттерді қайда қоямыз? Қарапайым бір мысал келтіріп көрейін. Қайтыс болған адамнан не байқаймыз? Оның жасушалары мен денесінің өлуімен қатар, махаббат, сезім және ақыл сияқты біз көрмеген қасиеттері де қызметін тоқтатады. Мысалы, оның жаны да кетеді деп түсінеміз. Алайда адам дене мен рухтан тұрады. Дене өлсе де, рух өшпейді дейді. Сонда адам мәңгі тірі бола ма? Осы кезде Абай атамыздың өлеңдерін есіме түсірдім:

«Өлсе өлер табиғат, адам өлмес,

Ол бірақ қайтып келіп, ойнап-күлмес.

«Мені» мен «менікінің» айырылғанын

«Өлді» деп ат қойыпты өңкей білмес»,– деп адам рухының мәңгі тірі екенін меңзеп кетіпті.

Ғалам мен тіршілік иелері жаратылғаны секілді табиғи заңдылықтар да жаратылған. Мәселен, Жердің тартылыс күші, судағы архимед күші, ұшуға қолайлы атмосфера, ауа, су, топырақ сияқты тіршілік элементтері. Барлығы ұсақ-түйекке дейін жоспарланып жасалған.

Кез келген ғылыми тұжырыммен танысқан сайын ғаламда жанды-жансыз не бар болса бәрінде бір үйлесім барына көз жетеді. Өзін құрайтын бөлшектер және ағзалармен, әрі тіршілік етуші өзге жаратылыстармен бұл ғалам бір үйлесімділік ішінде біртұтастықты құрап тұр. Бұған жыл мезгілдерінің бірін-бірі ауыстыруы, адамдардың оттегін тұтынып, өсімдіктердің оттегін өндіруі сияқты тепе-теңдік түрлері жатады. Демек, бұл механизмді бұзбай, оның қызметіне нұқсан келтірмей бәрін басқарып тұрған бір құдіреттің бары сөзсіз.

Сәулетші құрастырған ғимаратымен, суретші салған суретімен, мүсінші жасаған мүсінімен, жазушы жазған кітабымен танылады. Біреу мен сәулетшімін десе, алдымен жасаған өнер туындысы, ал суретшімін десе, суреті сұралады. Алланың да шексіз құдірет иесі, жоқтан бар етуші екенінің айғағы – осынша керемет ғалам мен тіршілік иелерін жаратуы. Егер Жаратқан құдіретін паш етпегенде, бәлкім, оны тани алмас па едім?! Алла әлемдерді сұлу етіп жаратты, осылайша Жаратушы болып танылды.

Ғаламдағы әрбір жаратылыстың өз мақсаты бар екенін көрдім. Біздің ақыл-ой, санамыз бар. Осылайша біз өз мақсатымызға қарай әрекет етудеміз. Бірақ атомдар, өсімдіктер және жануарлардың ақылы мен санасы болмағанына қарамастан, олар мақсатқа қарай жүріп, соңына дегенін жүзеге асырады. Мәселен, бір фолий қышқылы миға, бір калций сүйекке, бір фосфор көзге барады. Жануар да өзінің қайда баратынын біледі. Құс та қайда ұшатынын біледі. Өсімдік те қайда өсерін біледі. Басқаша айтқанда, ғаламда әрбір атомға не істеу керектігін үйреткен һәм оған қозғалыс беретін бір күш бар екені анық.

Бұл жағынан ақылы мен түсінігі жоқ жануарлардың, инстинктивтік мінез-құлықтары (туа біткен қабілеттері) яғни араның бал жасауы, ақсерке балықтарының мұхит асып жұмыртқалауы, құмырсқалардың ынтымақтастығы және үйрек балапанының туыла сала суға түсіп жүзіп кетуі (ақылы бар адамның өзі бірден емес, әрең дегенде жүзіп үйренеді) – тек Құдайдың құдірет күшімен жүзеге асатынының көрінісі.

Жаратылыстың хикметі

Одан кейін жаратылыс пен оның хикметі жайлы ойлана бастадым. Айнаға қарап, жүзіме назар аудардым. Бір адамның жүзінде екі көз, екі құлақ, бір мұрын және бір ауыз бар. Бірақ миллиардтаған адамның ешқайсысы бір-біріне ұқсамайды. Мысалы, мендей адам жоқ. Болмаған да. Мен дүниеге келмей тұрып та, мендей адам болмады.

Біз 50 немесе 100 адамның бет-әлпетін сурет қып салсақ немесе бас мүсінін жасасақ, олар 50-ден немесе 100-ден кейін бір-біріне ұқсай бастайды. Қарап отырсам, әр адамның бет-жүзінің әр түрлі болуының да бір хикметі бардай. Бұл кейін әрқайсымыздың арғы өмірде жеке-жеке сұралатынымыздың бір белгісі секілді.

Ауа, су, топырақ, өсімдіктер, балықтар, топырақты қопсытып ауаландыратын жәндіктер, желдер сынды тағы да басқа жаратылысқа қарасақ, барлығы адам баласы үшін қызмет етіп жатыр. Бұл да бір даналықпен жасалған-ау. Бүкіл әлем біз үшін еңбектеніп жатса, нәтижесінде бізден бұлардың ақысы сұралатындай.

Менің болмысым, нақтырақ айтсам, ең үлкен сезімдерімнің бірі болған ар-ожданым туралы сөз қозғасам. Ол өзіме жасалған әрбір жақсылыққа іштей бір рақмет айту керектігін сезінеді. Бұл жалғыз менде емес, адамзаттың болмысында және жаратылысында бар. Дүниеде өзіме тегін берілген ауа мен су бар, жеп-ішетінім бар. Жалпы барлық нәрсенің ақысы ретінде ар-ожданымның осы нығметтерді берген Аллаға алғыс айтып, құлшылық пен шүкіршілік етуім парыз болар..

Мен әркез қозғалыстамын. Жай ғана қозғалыс емес, сағатына 108 000 км жылдамдықпен қимылдаймын. Яғни бір ұшқан оқтың жылдамдығынан 60 есе көп жылдамдықпен, айналып бара жатқан (жердің өз осьінен айналу жылдамдығы сағатына 1670 км) планетаға мініп, тып-тыныш күйде ғарышта жүзіп барамын. Осылай жүйіткіген ғаламшарымызда құлап та жатқан жоқпын. Не бір теңселмеймін, не ғарыш кеңістігіне шашылып та кеткен жоқпын. Таңғажайып емес пе?!

Бұл алып денелердің яғни жұлдыздардың және олардың жиынтығы болған галактикалардың саны мен ара қашықтықтығын білесіз бе? Біз жай бір көзбен шамамен 5000, көп дегенде 10 000 жұлдыз көре аламыз. Сондай-ақ көзбен тек 4 галактиканы ғана көре аламыз.

Телескоп арқылы көрінген және жорамалданған галактика мен жұлдыздар санына қарап көрейік: біз қарайтын аспанда шамамен 200 миллиард галактика және әр галактиканың ішінде 200-400 миллиардтай жұлдыз бар. Ал біз тіршілік ететін Құс жолы галактикасының ішінде шамамен 200 миллиард жұлдыз бар делінеді.

Nasa-ның мәліметтері бойынша ғарыштың көрінетін тұсындағы жұлдыздардың саны 1 миллиард триллионды яғни 10-ның 21 дәрежесін құрайды. Бұл болса ғарыштың тек көрінетін тұсындағы жұлдыздар саны. Бұл аймақ жалпы ғарыштың тек 5%-ын ғана құрайды. Демек, негізгі ғарыштағы жұлдыздардың санын және де арақашықтықтарын есептемей, шамалап көрсек те миымыз түгіл калькуляторлардың да шамасы жетпесі анық.

Ғарыштағы жұлдыздар мен планеталарды жаратып, оларды өз орбиталарында еш соқтыртпай жүздіріп тұрған – әлбетте, құдіреті шексіз және әрбір атомға иелік ететін, абсолютті күш иесі Алла.

Жер бетіндегі таңғажайыптар

Енді жер бетіндегілерге назар аудардым. Ең қарапайым масаға қарадым. Оның жүйке жүйесі, асқорыту жүйесі, қанайналым жүйесі т.с.с. сияқты дене құрылымындағы қылдан да нәзік және көзге көрінбейтін тамырларының бәрі бір үйлесімділікпен жұмыс жасап жатқаны ойланғанды таңғалдырады. Бір құмырсқаға қарағанымызда бір-біріне түйіскен түйіршіктер жыбырлап бара жатқандай көрінеді. Оның басы мен құйрық тұсының арасындағы әртүрлі жүйке жүйесі, асқорыту жүйесі және қанайналым жүйесі сынды көп үдерісс қылдай ғана белінде жүріп жатады. Әрең көрінетін шетен қоңызында немесе еш көзге көрінбейтін микроорганизмдерде дәл сондай үдерісс орын алады. Мұндай жүйеге аса таңғалдым. Құдіретті күштің ұлылығына тамсанудан өзге шара жоқ... Ең бастысы осынау микро немесе макроның кереметі мен жаратылыс даналығы мені де, сізді де бір нәтижеге алып келуі қажет.

Өмір сүруіміз үшін қажет азот, сутегі, оттегі және зиянды күн сәулелерінен қорғайтын озон қабаты, қажетті мөлшерде ғана жер бетіне түсетін күн сәулелері, жыл мезгілдері үшін жердің 23°C қисайып тұруы сияқты ең нәзік тұстар да бір күш тарапынан адам игілігіне берілген.

Егер бұлардың біреуі жоқ болса, мен үшін жер бетінде өмір сүру арманға айналар еді. Мәселен, бұлттар арнайы роботтар секілді бір жерге жиналып, жан-жаққа тарайды. Қызығы суға мұқтаж жерлерге барып жаңбыр болып жауады. Сөйтіп сол жерді тірілтеді. Үлкен бұлт массасы бір демде кеп барлық су қорын барған жеріне шелектеп төге салмайды. Керісінше, ондағы жаңбыр суы бір сүзгіден өтіп жатқандай жай ғана тамшылап түседі. Бұдан ешкімге зиян тимесі анық. Ал соншалық биікте тұрған жаңбыр суының түсу жылдамдығы жоғары болса, онда менің де, басқа жердегілердің жағдайы мәз болмайды.

Бұлт дегенде көз алдыма бірден жаңбыр келеді. Егер бұршақ біртұтас масса болып, мысалы бір ғимарат өлшеміндей болып жауса, хәлім не болар еді? Раббымның маған деген жанашырлығына тамсанамын! Қар түйіршіктеріне де бір қарайыншы. Ол да сондай бір таңғажайып күйде жауады. 7 миллиард адамның жүзі әр түрлі болғаны сияқты қар түйіршіктерінің әрқайсысы бір-бірінен өзгеше болып келеді. Әрі жауған кезінде жерге тербеліп түседі. Неткен сұлулық!

Біздің ғаламшарда өсімдік пен жануардың кем дегенде 450 мың түрі бар. (1.300.000 омыртқасыз жануарлар түрін қоспағанда) Олар тамаша тәртіпте өмір сүреді. Бұлардың ішінде бостан-бос жаратылған біреуі жоқ. Біз олардың барлығының өзіндік қызметін зерттей келе білеміз.

400 мың шамасындағы өсімдік түрі бізге бір нәрсені түсіндіргісі келетіндей. Мәселен, бір шабдалы ағашы әр қыс сайын жапырағын төгіп, қураған талға айналады. Бірақ көктем сайын қайтадан тіріледі. Көгеріп, жапырағы жайқалып, жеміс береді. Жыл сайын өліп, қайта тірілетін осы жеміс талына қарап-ақ, адамның да өлген соң қайта тірілетінін түсіну әсте қиын емес.

Тұқымды топыраққа көмесің. Өлі болған тұқым, топырақта белгілі бір уақыттан кейін тіршілік етіп бастайды. Адамды да өлген кезінде топыраққа көмеміз. Демек, ол да белгілі бір уақыттан кейін қайта тіріледі. Демек, бұл – жараталыс атаулыға ортақ бір жүйе.

Адам бойындағы ғажаптарды санап біту мүмкін емес. Мәселен, адам бойындағы қан тамырларын алып қарайық. Оларды созып көрсек қанша шақырым шығады деп ойлайсыз? Шамамен 100 000 км. Яғни адамның қан тамырлары алып Жерді 2,5 рет айналып шығуға жетеді.

Осыншама керемет қасиеттерге ие адам миындағы жіңішке тамырдың бірі бітеліп қалса, бақиға аттанып кетуі бек мүмкін. Немесе бір кішкентай көзге көрінбейтін микроб оны шалқасынан түсіре алады. Яғни, мен – сондай бір әлсіз жаратылыспын. Сіз де – әлсіз жаратылыссыз.

Мен де, әлемдегі барлық нәрсе де үздіксіз бір өзгеріс ішінде және бір жаққа қарай бара жатыр. Атом ішіндегі ядро, нейтрон, протон, электронның және планеталарымен бірге Күннің, Қағбаны тәуап жасаушылардың айналу жүйесі бір-бірінен аумайды.

Секундтар минуттарға, сағаттар күндерге, түндер күндерге, қыстар көктемдерге ауысып, бәрі «Ұлы күнге» яғни жаңа бір бастама болатын «Соңғы күнге» қарай бара жатыр.

Бойымдағы жасушалар әр секунд сайын жаңарып отырса, әрбір 5-6 жылда толықтай бір жаңарады екен. Дәл сол процесспен адам орташа есеппен 70-80 жылдай өмір сүріп, ғұмыр сағатын тоқтатады. Бірақ бұнымен бәрі бітпейтіні, қайта тірелетін к