оқиғасы

МИҒРАЖНАМА

Алматы – 2023

ӘОЖ 28

КБЖ 86.2

М 51

Қазақстан Республикасы Қоғамдық даму министрлігі Қоғамдық Келісім комитетінің 2018 жылғы 23 қарашадағы

№15-04-17/2734 хатына сәйкес «дінтану»

сараптамасынан өткен.

Тұтас кітапты немесе кітаптың қандай да бір бөлімін кез

келген форматта авторлардың рұқсатынсыз көшіріп басуға

болмайды. Барлық құқықтары сақталған.

М 51 МИҒРАЖНАМА ОҚИҒАСЫ: Отбасы хрестоматиясы/ – Алматы: «Отбасы» Баспа үйі, 2023. – 80 б.

ISBN 978-601-06-7115-7

Бұл кітаптағы аңыздар Отбасы хрестоматиясы сериясымен шыққан «Сияр Шәріп» кітабынан ық-шамдалып алынды. Кітапта ХІХ ғасырда өмір сүр-ген қазақ ақыны Шәді Жәңгірұлының «Назым Сияр Шәріп» кітабынан алынған аңыздар берілген.

Кітап Әзіреті Мұхамбет пайғамбардың өмірі

мен хикметіне қызығатын оқырманға арналады.

© «Отбасы» Баспа үйі, 2023

АЛҒЫСӨЗ

Кішкене кезде «Миғраж түнін» көп естідім. Аңыз-дың бәрі сонда дейтін атамыз. «Аңыз көп» дегенді естігенде көзіміз оттай жана түсетін. Атаға жабысып:

– «Миғраж түні» деген не? – деп сұрадық.

– Ай, балапандарым-ай, бір нәрсе естісеңдер, түбі-не жетпей тынбайсың. Осы мінездерің маған ұнайды. Сендердей бала көп болса, ел іші көгерер еді. «Миғраж түні» – Мұхамбет пайғамбардың жеті қат аспан-ды аралап, Алланың дидарымен қауышқан сапары. Онда жаңағы мен айтқан Әбілет пен Тәбілетті де кө-ріпті, – дейді. Біз Әбілет пен Тәбілетті естігенде тағы да елең ете қалатынбыз.

– Ата, онда «Миғраж түнін» айтып беріңізші, – дейміз.

– Әй, ол – ұзақ әңгіме. Шаршайсыңдар ғой.

– Жоқ, шаршамаймыз. Айтып берсеңіз, болды.

Атамыз Миғраж туралы әңгімені бастайды. Әңгімесі расымен ұзақ әрі қызық. Бізге күн сайын айтып беруді әдетке айналдырды. Миға сыймас миғраж сапарын тыңдағанда қиялға батып, басқа әлемге қалықтап ұшып кеткендей әсерге бөленетінбіз. Ертесіне атамнан естіген аңызды достарыма айтып беремін. Олар да мені қоршап алып, аузының суы құрып, әңгіме тыңдап отыратын. Миғраж оқиғасының кереметі сонда – оның оқиғалары балалардың мінез-құлқына сұмдық қатты

әсер ететін.

Болат Бопайұлы, этнограф ғалым.

"Әлдиден эпосқа дейін" кітабынан үзінді

МИҒРАЖ ОҚИҒАСЫ

Әзіреті Мұхамбеттің атасы Әбутәліп дүние салған соң, Хашим тайпасының көсемі болып Әбулақап та-ғайындалды. Оның басшы болуы Мұхамбет үшін қауіп-ті еді. Себебі ол Әбдімүтәліп әулетіне жасалған қысым кезінде қара тізімге ілінбей кеткен. Мұхамбеттің арқа сүйер қорғаны жоқтығын жаулары тиімді пайдаланды. Пайғамбарды қорлау, мазақ қылу жиілейді. Ол намаз оқып тұрғанда үстіне әр түрлі заттар лақтыратын. Енді бір есалаң оның қазанында қайнап жатқан тамаққа түйенің жуылмаған қарынын тастап кетті. Үйлерінен шыққан қоқыстарын соның ауласына келіп үйіп кететін. Пайғамбардың қыздары әкесінің момындығын көріп, қорланып жылаушы еді. Әкелері: «Жыламаңдар, қыз-дарым, Тәңірім маған жеңіс сыйлайды», – деп жұ-бататын. Оның қиналғанын көрген Әбулақап: «Ислам-ды тәрк етсең, бәрі қалпына келеді. Мен тұрғанда саған ешкім тиіспейді», – деді. Пайғамбар иілмеді. Енді ол өзіне тірек болар тұлғаны Тайып қаласынан табуды ойлады. Бірақ Лат құдайының пұтханасы Тайыпта орналасқан. Қала жұрты Латқа тіл тигізген адамды аямайтын. Өзі Меккеден бір Құдайдың мейірімін насихаттағаны үшін қуылып келіп тұрса да, Тайыпта Құранның аяттарын ашып оқыды. Өзін пайғамбармын деп батыл жариялады.

Қаланың надан жұрты оны мазақтап, ит қосып қуады. Пайғамбар сол жердегі жүзім егілген бауға тығылып жан сақтайды. Шаршап отырып, талықсып кетеді. Кенет көзін ашса, бір кісі дауыстап оятып жатыр. Ол пайғамбарға бір тостақ жүзім алып келіп тұр екен. Пайғамбар:

– Сен кімсің? – деп сұрады.

– Мен Аддаспын, – деді ол.

– Қай жерден боласың?

– Кенғаннанмын.

– Жүсіп пайғамбардың елінен екенсің ғой.

– Сіз Жүсіп пайғамбарды білуші ме едіңіз?

– Әлбетте, білем. Ол да – мен сияқты пайғамбар.

– Бұл Тайыпта Жүсіпті танитын адам аз. Көбі надан.

– Жүсіп – Құдайдың ұлық пайғамбарларының біреуі. Мен Тәңірдің адамзатқа жіберген елшілерінің ең соңғысымын. Менен соң Тәңірім елші жіберуді тоқтатады.

Мұхамбет пайғамбардың шын сөзі баланың жүрегін жібітті. Келген жігіт:

– Мен сізге сенем. Пайғамбарлығыңызға иман келтірдім. Мені өзіңізбен ала кетсеңіз, жақсы болушы еді. Мен де сізден даналық пен әдеп ғылымын үй-ренгім келеді, – деді пайғамбардың көркем мінезіне қызығып.

– Інім, әзірше осында қала тұр. Әлі ерте. Менің басыма қауіп төніп тұр. Ата-анаңа жауапты болар жайым жоқ. Көп ұзамай Тәңірсі маған жеңіс береді. Менің даңқымды барлық тараптан еститін боласың. Сол кезде маған кел. Саған көкірек көзін ашатын хикмет ілімін үйретемін, – деді. Жас жігіт:

– Онда мен сізді қауіпсіз аймаққа дейін шығарып салайын, – деп біраз жер сапарлас болды. Пайғамбар оның батылдығына риза боп қалды. Жігіттің де кеуде-сінде хикмет ілімін үйренсем деген құштарлық оянды.

Пайғамбар түн ортасында Әумехан есімді жақын туысының үйіне арып-ашып зорға жетті. Тайыпта көрген қорлықтың ізі мүбәрактың көңілінде дық болып кетпей тұрған. Ол інісінің үйінде қамығып жатып ұйықтап кетті. Бірақ оның көзі ұйықтағанымен, көңілі ояу тұратын.

Жаббар Хақ сүйікті пайғамбарының қорланып қа-мыққанын көріп-біліп тұрды. Тәңірсі: «Менің хаби-бім бүгін қатты ренжулі. Көңіліне дық түсті. Мен оны мұндай халде көргім келмейді. Өзіме қонаққа шақырып, көңілін білейін», – деді де:

– Әй, Жебірейіл, жәннатқа барып, барлық періш-телерді салтанатқа әзірле! Бүгін менің пайғамбарым Мұхамбет осында келіп, мейман болады. Пайғамбар-дың Нұрынан жаралған Ғаршы-Күрсі, Лаухы-Қалам құрметін көрсетіп, қызмет етсін. Мұса, Ғайса, Нұх, Ыбырайым пайғамбарлардың рухтары шадыман бо-лып, Рақымның Нұрын қарсы алсын. Көрісіп, емін-еркін сырлассын. Күллі ғалам шаттанып, пайғамбардың нұрлы келбетіне көз тойдырсын. Өзің жетпіс мың періштені ертіп, пейіштен бір пырақты асыл тастармен әбзелдеп, досыма жөнел! Хақтың елшісін пыраққа мінгізіп, жеті қат көкті, жұмақ пен тозақты аралатып көрсет! – деп әмір етті.

Жебірейіл Жаратқанның бұйрығын орындап, сәр-уардың нұрынан жаралған он сегіз мың ғаламды шар-лап, сүйінші сұрады. Құрметті қонақпен қауышуға дайындықты бастауды міндеттеді. Жетпіс мың періштені ертіп, Мұхамбет пайғамбармен көріспекке келді де:

– Иә, Мұхамбет! – деп оны оятты. Пайғамбар орнынан тұрып:

– Армысың, Жебірейіл досым! – деп сәлем берді.

– Уа, Алланың сүйікті досы Мұхамбет, саған Алланың игілігі мен сәлемі болсын! Үмбетіңді уайым-дап, түнде ұйықтамадың. Күндіз отырмадың. Аш екенмін деп ас ішпедің, түн екен деп түс көрмедің. Шаршауды білмедің. Қайғырдың. Қам жедің. Сонда да қайратың қайтпады. Қорықпадың. Құбылмадың. Жігерің мұқалмады. Хақ дінді жаю үшін қаншама азапты бастан кештің? Бүгін сені Алла өз құзырына қонақ етуді қалады. Сенің пәк Нұрыңнан үлес алған он сегіз мың ғалам жүзіңді бір көруге ынтық боп, асыға күтіп отыр. Менімен бірге жүр, – деді. Пайғамбар Құдайға шүкіршілік айтып, жан-жүрегімен елжірей тебіренді. Жәннаттан әкелген жібек киімдерді киді. Періштелермен бірге үздіксіз кәлима айтып, Тәңірсін пәктеп, Қағбаны тәуап қылды. Жебірейіл пайғамбардың кеудесін ауыртпай тіліп, жүрегін алды. Мәкәйіл періште оның жүрегін алтын ыдысқа салып, мағрифаттың суымен жуды. Басқалары қолдарын қусырып, тәжім етіп, Алла елшісінің құзырына құлдық ұрып тұрды. Жебірейіл мүбәрактың алдына пырақты көлденең тартты. Қос періште қос қолтығынан демеп, оны алтын ерге отырғызды. Нұр пырақтың ерні қызыл гауһардан, иегі нұрдан, сүйегі сом алтыннан, тұяғы жауһардан, тізгіні зүбәржаттан, жүгені ақықтан, маңдайы ақ жақұттан екен. Жұпардай иісі, майдай жүрісі бар екен. Алланың хабибісін көргенде құйрық-жалы райханнан таралып, қызыл күрең реңі құлпыра түсті. Пырақ Мұхамбетті көзді ашып-жұмғанша көкке алып ұшты. Сапар бастала бергенде ту сыртынан беймәл